Godina izdanja: 2011
ISBN: 978-99955-84-19-1
Autor: Domaći
Oblast: Istorija umetnosti
Jezik: Srpski

The Church of the St. John the Forerunner`s Birth in Székesfehérvár

Ljiljana Ševo

Banja Luka : Art print 2011 254 strane : ilustrovano ; jezik srpski, engleski

odlična očuvanost

Knjiga predstavlja prvi tom naučne obrade svih sačuvanih natpisa u manastiru Hilandaru nastalih od XIV do XVII veka. Autori sistematski katalogizuju i tumače zidne, kamene, drvene i rukopisne natpise povezane sa gradnjom, obnovama, ktitorima, monasima, vladarima, kao i svakodnevnim životom manastirske zajednice.

Hilandarski natpisi u ovom periodu svedoče o velikim obnovama nakon požara, promenama ktitorskih krugova, političkim vezama manastira sa srpskim, vizantijskim i postvizantijskim vladarima, kao i o snažnoj duhovnoj ulozi koju je Hilandar imao u pravoslavnom svetu. Autori analiziraju jezik i pismo natpisa (srpskoslovenski i grčki), ističući da izbor jezika često odražava istorijske okolnosti, uticaje i promene u monaškoj upravi.

Kroz pažljive prepise, opise i tumačenja, knjiga pokazuje da hilandarski natpisi nisu samo prateći tekstovi uz arhitekturu i freske, već važni istorijski dokumenti koji otkrivaju kontinuitet, krize, obnove i identitet manastira od kasnog srednjeg veka do ranog novovekovlja.

U celini, delo je temeljni izvor za istoriju Hilandara i kulturnu istoriju srpskog i vizantijskog prostora, a istovremeno i model kako treba naučno obrađivati epigrafske spomenike.

Monografija se bavi detaljnim proučavanjem crkve Rođenja svetog Jovana Preteče u Stonom Beogradu, jednog od značajnih spomenika srpske srednjovekovne sakralne arhitekture u oblasti Srema. Autorka analizira nastanak, arhitektonski razvoj i umetničke karakteristike hrama kroz različite istorijske faze.

1. Istorijski kontekst

Crkva je podignuta u okruženju koje je tokom srednjeg veka bilo važno administrativno i episkopsko sedište.

Pažnja se posvećuje istorijskim izvorima, darovnicama i podacima o ulozi hrama u lokalnoj crkvenoj organizaciji.

Autorka prati promene u političkim i crkvenim prilikama koje su uticale na izgled i funkciju bogomolje.

2. Arhitektura

Crkva pripada tipu jednobrodnih hramova sa kupolom, karakterističnih za srpsku srednjovekovnu tradiciju.

Analiziraju se konstruktivni elementi, rasporedi masa, tehnike građenja i materijali.

Poseban akcenat stavlja se na faze dogradnji i rekonstrukcija, koje su promenile prvobitni izgled.

3. Freskopis

Razmatra se fresko-dekoracija crkve i stilske odlike živopisa.

Utvrđuju se mogući vremenski slojevi, rukopisi različitih majstora i slikarskih škola.

Detaljno se analizira ikonografija: ključne scene, raspored ciklusa, specifični motivi i njihovo tumačenje.

4. Umetnička i kulturna vrednost

Crkva se predstavlja kao značajan primer razvoja umetnosti u Sremu i kao svedočanstvo prožimanja lokalnih tradicija i širih vizantijskih uticaja.

Autorka naglašava važnost objekta u kontekstu očuvanja kulturne baštine, posebno zbog brojnih oštećenja i promena tokom vekova.

5. Zaključna razmatranja

Ističe se da je crkva ne samo duhovni centar nego i dragocen istorijski dokument.

Rad daje osnovu za dalja istraživanja, konzervatorske radove i razumevanje razvoja umetnosti na prostoru severne Srbije.