Godina izdanja: 2006
ISBN: 86-7415-112-4
Oblast: Dizajn
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Muzej primenjene umetnosti 2006 149 strana : ilustrovano

odlična očuvanost

Izložene komode, iz Odseka za stilski nameštaj i drvo, čine kolekciju koja se postepeno formirala od osnivanja Muzeja, zaslugom kustosa dr Verene Han i Mirjane Jevrić Lazarević, a od 1995.godine i Marije Bujić. Poslednja komoda nabavljena je nedavno, kako bi upotpunila i stilski obogatila ovu šarmantnu, stasitu galeriju eksponata koja se prostire u vremenskom toku od XVII do XX veka u lepoti svojih baroknih, klasicističkih ili bidermajer oblika.
Izložba komoda bila je prilika i da se muzejski konzervator, Milan Andrić, pokaže kao dragoceni čuvar stilskog nameštaja koji je s pažnjom i velikim trudom oživeo lepotu ove izvanredne zbirke.

Pojava komoda u neraskidivoj je vezi s istorijskim ambijentom kraja XVII i početka XVIII veka. Društvene, ekonomske i političke prilike bitno su uticale na razvojni proces izrade nameštaja, kao i na pojavu pojedinih tipova, koji nemaju samo utilitarnu funkciju, već su predmet prestiža i zadovoljavanja najviših estetskih potreba čoveka.
Epoha baroka obeležena je postepenim slabljenjem feudalizma i stvaranjem apsolutističke monarhije. Crkva se bori za izgubljene pozicije, uzdrmane pokretom reformacije. Merkantilistička ekonomska politika teži stvaranju jedinstvenog nacionalnog tržišta. Osnovni proizvođači još uvek su zanatlije, udruženi u esnafe i cehove, ali već se osnivaju državne i privatne manufakture. Razmena dobara ojačana je prekomorskom trgovinom, formiranjem profitabilnih trgovačkih kompanija, a u lokalnim okvirima obavlja se na sajmovima i posredstvom putujućih trgovaca.

Vladari novih samostalnih država podstiču narudžbinama domaće umetnike i zanatlije da stvaraju osobeni nacionalni stil, po uzoru na dela viđena u centrima barokne likovne i primenjene umetnosti, u Italiji i Francuskoj. Naglom razvoju umetnosti u ovim zemljama doprinela je i činjenica da je Luj XIV 1685. godine opozvao Nantski edikt, posle čega su mnogi vrsni umetnici napustili Francusku, nastanivši se u Holandiji, Engleskoj, Nemačkoj i drugim evropskim zemljama.

Nakon prvih građanskih revolucija u Holandiji i Engleskoj, postepeno jača građanska klasa. Gradovi se šire i razvijaju, izgrađuju se nove velike urbane celine, kao što su Rim, Pariz i London, a u gradskim jezgrima grade se novi prospekti prema dominantnim građevinama – dvorcu, crkvi ili trgu. Arhitekte vode računa da fasade arhitektonskih kompleksa budu otvorene prema kultivisanim vrtovima, parkovima s bazenima, veštačkim jezerima, skulpturama, fontanama i paviljonima.
Barokna arhitektura u suštini je odraz velikih sistema XVII i XVIII veka: centralističke francuske države i katoličke crkve. Dvor monarha diriguje i životne okvire, koji se u skromnijoj varijanti odražavaju na život nižeg plemstva, a pojednostavljeno i u domovima imućnijih građana.

Nova klasa bogatih trgovaca želi da javno potvrdi svoju moć gradeći, po uzoru na dvor, velelepna zdanja, opremljena nameštajem od skupocenih materijala.
Gradske stambene kuće u osnovi su zadržale renesansnu koncepciju prostora, ali u doba baroka stambene prostorije dele se po funkcijama, što ranije nije bio slučaj. Unutrašnjost građanskog stana usmerena je više ka udobnosti nego isticanju reprezentativnosti.
Tokom XIII veka, katolička crkva, oličena u papi kao vrhovnom poglavaru, svojim narudžbinama za gradnju novih crkava, spomenika, fontana i građevina u Rimu, radi demonstriranja svoje moći i snage, ima presudni uticaj u oblikovanju i širenju baroknog stila u svim granama umetnosti. Posle stupanja kralja Luja XIV na presto, 1661. godine, Francuska preuzima primat u daljem razvoju barokne umetnosti.

Palata u Versaju (Versailles) predstavlja izraziti primer barokne arhitekture, koji je poslužio kao uzor mnogim dvorcima Evrope. Unutrašnjost palate bila je uređena u skladu sa raskošnom arhitekturom eksterijera. U ovakvom enterijeru prevašodno se traži iluzija prostora, pri čemu se ne postavljaju granice u upotrebi skupocenog materijala. Raskošni mobilijar u potpunosti se uklapa u celokupnu baroknu scenografiju, koja teži upečatljivim efektima. Za tapacirani nameštaj upotrebljava se šišani baršun, damast, brokat ili presvlaka od goblena s motivom prilagođenim obliku nameštaja. Zidovi su ukrašeni holandskim i francuskim tapiserijama, a podovi prekriveni skupocenim tepisima. Za dekorisanje mobilijara, osim duboreza, primenjuju se tehnike u kojima se koriste najskupoceniji materijali: egzotične i retke vrste drveta, kao što je abonos, palisander, sikamor, limunovo drvo i druge, ali i slonovača, biseri, sedef, srebro i zlato.

Komode, koje tokom XVII veka prolaze kroz postepene faze transformacije, krajem veka u ovakvom ambijentu naglo izbijaju u prvi plan, kao oformljeni i do kraja definisani objekti i takoreći u dahu osvajaju centralno mesto u reprezentativnim prostorima palata.
Prva polovina XVIII veka donosi političke, društvene i privredne promene u evropskim zemljama. Italija u potpunosti gubi svoj uticaj na kulturnu politiku Evrope. Moć engleske i pruske monarhije jača, što dovodi do podizanja većeg broja kraljevskih palata. Opuštenija kulturna klima i jačanje građanske klase uslovljava ubrzanu gradnju manjih, udobnih palata nižeg plemstva i građana. Ove građevine karakterišu neformalniji, elegantniji i udobniji enterijeri. Veličina i blještavost baroknog stila XVII veka poprima lakše, lepršavije i delikatnije oblike koji vode ka rokokou.

Proces transformacije životnog prostora, započet u prethodnom stoleću, kulminira tokom XVIII veka. Tada je, više nego bilo kada, unapređeno unutrašnje uređenje i građanskih kuća i aristokratskih palata; prostor je postao primereniji za svakodnevni život ljudi. Ove promene su na najlepši način uticale na procvat umetničkih zanata i minucioznog ručnog rada, učinivši da nameštaj bude kako atribut prestiža i bogatstva, tako i predmet uživanja, odmora i razonode.
Komode nastale u ovom periodu obeležene su izrazitom imaginativnosti umetničkih stolara u kreiranju neponovljivih oblika, koji predstavljaju prave dragulje evropske istorije nameštaja.

Francuska revolucija 1789. godine obeležila je kraj XVIII veka i naznačila društvene promene koje će se odigrati u XIX veku. Tokom XIX veka proizvodnja komoda ubrzano raste. Suštinski izgubivši primat najluksuznijeg predmeta u reprezentativnim prostorijama, komoda je osvojila skoro sve druge prostore, lako uvećavajući raznolike upotrebne funkcije, i tako postala suvereni vladar kako luksuznih tako i skromnih enterijera.