ISBN: Ostalo
Oblast: Film
Jezik: Srpski
Godina izdanja: St
Autor: Strani

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Želimir Žilnik (Niš, 8. septembar 1942) je srpski filmski reditelj i scenarista, pretežno dokumentarnih filmova. Najpoznatiji kao jedna od glavnih ličnosti jugoslovenskog crnog talasa filmskog pokreta 1960-ih i 1970-ih.

Biografija
Mladost
Rođen je 8. septembra 1942. u logoru na Crvenom krstu u Nišu, gde je njegova majka bila zatočena.[1] Pošto su njegovi roditelji Slobodan i Milica poginuli tokom rata, odrastao je sa porodicom svoje majke u Zemunu.[1] Njegova majka Srpkinja Milica Maša Šuvaković je pogubljena u koncentracionom logoru u decembru 1942. godine, nakon čega je tromesečni Želimir pušten iz logora nakon čega su ga odgajali baba i deda po majci.[2] Njegovog oca, Slovenca Konrada „Slobodana“ Žilnika koji se borio kao deo partizanskih gerilaca u južnoj Srbiji, zarobili su i ubili četnici u martu 1944. godine,[2] a posthumno je odlikovan kao jugoslovenski narodni heroj.[3] Na njega je posebno uticao ujak Milenko Šuvaković, koji je bio pozorišni reditelj.

Kao mladić, Žilnik je bio urednik komunističkog časopisa pod nazivom Tribina mladih.[3] Kao student, izabran je da učestvuje u međunarodnom programu kulturne razmene u Njujorku, gde se prvi put susreo sa filmovima koji su se bavili društvenom i političkom kritikom.[3] Po povratku u Jugoslaviju, učestvovao je u filmskom klubu i angažovan je kao asistent na jednom filmu reditelja Dušana Makavejeva.[3]

Karijera
Počev od 1967. godine, Žilnik se uključio u filmsku produkcijsku kuću Neoplanta. Kompanija je otvorila put značajnoj promeni jugoslovenske kinematografije produkcijom filmova koji su istraživali društveno-političke kritike, što je na kraju dovelo do jugoslovenskog crnog talasa filmskog stvaralaštva.[4]

Dok je Žilnik snimio svoj treći kratki film „Nezaposleni ljudi“ (1969. godine), već je postao priznati filmski stvaralac. „Nezaposleni ljudi“ je kritikovala Komunistička partija Jugoslavije zbog prikaza radnika i situacije sa nezaposlenošću u Jugoslaviji.[5]

Godine 1969. Žilnik je objavio svoj igrani film „Rani radovi“.[6] Film, koji je bio aluzija na rane spise Karla Marksa, kritikovao je jugoslovenski komunistički režim i prikazivao ubistvo mlade žene po imenu Jugoslava od strane njenih drugova nakon što njihovi revolucionarni ideali nisu uspeli da se sprovedu.[6] Pored toga, „prikazivao je direktnu vezu između seksa i politike“ sa korišćenjem golog tela za šokantni efekat, što je u to vreme bilo široko tabuirano.[7] Nakon što je prvobitno prikazan publici, vlasti su naložile Žilniku i produkcijskoj kući Avala Film da obustave produkciju.[6] Žilnik je odbio i izveden je pred sud, gde je uspešno odbranio film.[7] Poslan je na 19. Berlinski međunarodni filmski festival gde je dobio nagradu Zlatni medved.[8]

Zabranjivanje njegovog trećeg filma, Crni film (ironična verzija sinhronizacije crnog talasa) 1971. godine i kasnijih radova dovelo je Žilnika u kratkotrajno egzilsko stanje u Zapadnoj Nemačkoj.[9] Tamo je snimao filmove koji su kritikovali gastarbajtere i bavili se osetljivim nemačkim društvenim temama.[10] Nemačka reakcija je bila negativna i bio je primoran da se vrati u svoju domovinu.[2][11]

Po povratku u Jugoslaviju, kratko je radio u pozorišnoj produkciji, ali se ubrzo vratio svom prethodnom radu sa dokumentarnim filmovima. Od 1977. do 1990. godine, prvenstveno je snimao televizijske filmove, ali i dva igrana filma, zajedno sa mini-serijom i nekoliko kratkih filmova.[2]

Godine 1986. snimio je film „Lijepe žene prolaze kroz grad“, postapokaliptični naučnofantastični film koji je predvideo da će nacionalističke tenzije na kraju dovesti do raspada Jugoslavije. Njegova crna komedija iz 1988. godine „Tako se kalio čelik“ bila je nominovana za nagradu Zlatni Sveti Đorđe na 16. Moskovskom međunarodnom filmskom festivalu u Sovjetskom Savezu.[12]

Godine 1994. napisao je scenario (sa glavnim glumcem Dragoljubom Ljubičićem) i režirao film „Tito po drugi put među Srbima“. Njegov igrani film iz 1995. godine, „Dupe od mramora“, bio je pogled na mit izgrađen oko muškosti muškarca kao ratnika i vođe. Bio je prijavljen na 19. Moskovski međunarodni filmski festival.[13]

Nasleđe

Žilnik drži predavanje (2016).
Žilnik se smatra jednim od najpoznatijih reditelja jugoslovenskog crnog talasa šezdesetih i sedamdesetih godina 20. veka.[14][15]

Man (2010) kaže da Žilnik „slobodno i nezavisno stoji kao humanista koji nije vezan ni za jedan politički sistem ili državu, nije vezan formalnostima industrije i nije vezan ni za jedan konvencionalni oblik umetničkog izražavanja“ i da su „od početka pa nadalje njegovi filmovi bili prkosni, bestidni, preuveličani, očigledno ironični, erotski, krvavi, antiromantični, antiidealni, uzbunjivači, krše tabue, niskobudžetni i veoma kontroverzni“.[16] Naučnik Roland Hsu sa Univerziteta Stanford piše da „verovatno ne postoji filmski stvaralac koji je istraživao dinamiku posleratne evropske politike, ekonomije i kulture sa više upornosti i snage“ od Žilnika.[17] Njegov poseban stil režije prepoznat je kao pionirski u žanru dokumentarne drame ili „doku-fikcije“.[1][2] Mnogi njegovi filmovi se vide kao proročanstvo budućih događaja, kao što su raspad Jugoslavije, ekonomska tranzicija iz socijalizma u neoliberalizam, erozija radničkih prava i šira pitanja vezana za rad i migracije.[18]

Žilniku je 2019. godine priređena velika retrospektiva karijere u Centru Pompidu u Parizu, koja je uključivala narudžbinu za novo delo. Pred kraj 2019. godine Žilnik je takođe dobio pregled kasne karijere u Filmskom centru Kros-Ap u Londonu.[19]

Dobitnik je više filmskih nagrada, između ostalih i Nagrade za životno delo Beogradskog festivala dokumentarnog i kratkometražnog filma 2013. godine.[20] Dobitnik je Nagrade Centralnoevropske inicijative na 30. Filmskom festivalu u Trstu 2019. godine.