Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Oblast: Arhitektura
Jezik: Engleski
Autor: Strani

Kao na slikama


Andrea Paladio (pravo ime Andrea di Pjetro, ital. Andrea di Pietro, Andrea Palladio: 1508 — 1580) je bio italijanski pozno-renesansni arhitekta i scenograf.[2]

Karijeru je počeo sa 13 godina kao kamenorezac. Uskoro je postao učenik u radionici majstora Bartolomea Kavace. Nadimak i pseudonim Paladio dao mu je vojvoda Đorđo Trisino kao laskavu aluziju na grčku boginju mudrosti Palas Atinu.

Andrea Paladio je bio najznačajniji arhitekta Mletačke republike na čijoj teritoriji je projektovao mnogobrojne vile, crkve i palate, a najviše u i oko Vičence. Godine 1570, objavio je traktat „Četiri knjige o arhitekturi“ (I quattro libri dell`architettura).[3] Ideje koje je izneo u ovom delu, bazirane na klasično-rimskim uzorima, dominirale su u evropskoj arhitekturi u naredna tri veka i stvorile pravac paladijanizam. Paladijev stil je naročito bio popularan u Engleskoj (Inigo Džouns, Kristofer Ren), dok su u SAD Bela kuća u Vašingtonu i imanje Montičelo u Virdžiniji najčuveniji primeri ovog stila.

Grad Vićenca, sa 23 zgrade koje je dizajnirao Paladio, i 24 paladijanske vile u Venetu su na listi Uneska kao deo svetske baštine pod nazivom Grad Vićenca i paladijanske vile u Venetu.[4] Crkve Paladija se nalaze u okviru Uneskove lokacije svetske baštine „Venecija i njena laguna“.

Biografija[uredi | uredi izvor]
Paladio je rođen 30. novembra 1508. godine u Padovi i dobio je ime Andrea di Pjetro dela Gondola.[5] Njegov otac, Pjetro, ​​zvani „dela Gondola”, bio je vodeničar. Od ranog detinjstva, Andrea Paladio je uveden u rad na izgradnji. Kada je imao trinaest godina, otac je ugovorio da bude kamenorezački šegrt na period od šest godina u radionici Bartolomea Kavaca da Sosana, poznatog vajara, čiji je projekat uključivao oltar u Bazilici del Karmine u Padovi.[6] Smatra se da je Bartolomeo Kavaca nametnuo posebno teške uslove rada: Paladio je pobegao iz radionice u aprilu 1523. i otišao u Vićencu, ali je bio primoran da se vrati da bi ispunio svoj ugovor.[7] Godine 1524, kada je njegov ugovor bio okončan, on se trajno preselio u Vićencu, gde je boravio veći deo svog života. Postao je pomoćnik istaknutog kamenoresca i klesara, Đovanija di Đakoma da Porlice u Pedemuro San Bjađu, gde se pridružio esnafu klesara i zidara. Bio je zaposlen kao klesar na izradi spomenika i ukrasnih skulptura.[2]

Njegova karijera bila nije izuzetna sve do 1538–39; kada je napunio trideset godina, angažovao ga je humanistički pesnik i naučnik Đan Đorđo Trisino da obnovi njegovu rezidenciju, vilu Trisino u Krikoliju. Trisino je bio duboko angažovan u proučavanju antičke rimske arhitekture, posebno Vitruvijevog dela, koje je postalo dostupno u štampi 1486. ​​godine.[8] Godine 1540, Paladio je konačno dobio formalnu titulu arhitekte. Godine 1541, on je prvi put otputovao u Rim, u pratnji Trisina, da iz prve ruke vidi klasične spomenike. Od jeseni 1545. do prvih meseci 1546. krenuo je na još jedno, duže putovanje u Rim sa Trisinom, a zatim na još jedno putovanje 1546–1547. Takođe je posetio i proučavao rimska dela u Tivoliju, Palestrini i Albanu.[9][2]

Trisino je izložio Paladija istoriji i umetnosti Rima, što mu je dalo inspiraciju za njegove buduće građevine.[10] Godine 1554, objavio je vodiče za gradske antičke spomenike i crkve.[11] Trisino mu je takođe dao ime po kome je postao poznat, Paladio, aluzija na grčku boginju mudrosti Paladu Atinu i na lik u Trisinovoj drami. Reč paladio znači mudri.[12]

Dela[uredi | uredi izvor]

Vila Rotonda kod Vićence

Plan Vila Rotonde
Tipična paladijevska vila se sastoji od centralnog bloka na uzdignutom podijumu, do koga se dolazi širokim stepeništem, i nižih, pomoćnih krila sa strane. One se ne ističu skupim materijalima, već monumentalnošću i smirenim dostojanstvom veoma omiljenim među aristokratijom svoga vremena.

U Paladijeva najznačajnija dela spada „Vila Almeriko-Kapra“ kod Vićence, poznatija kao „Vila Rotonda“. Plan joj je kvadratni i simetričan, dok se u unutrašnjosti nalazi kružni salon nadsvođen kupolom. Na sve četiri fasade se nalazi kolonada jonskih stubova sa timpanonom na vrhu. Zamišljena je kao vila za odmor po starorimskom uzoru. Centralna kupola prečnika 11 m, koju je Paladije projektovao kao poluloptu, posle njegove smrti je realizovana drugačije, po uzoru na rimski Panteon.

Crkva San Đorđo Mađore u Veneciji je primer kako je Paladio kombinovao arhitekturu rimskih hramova sa hrišćanskom trobrodnom bazilikom sa kupolom. Ovaj problem je rešio koristeći dva timpanona; prvi, uži na monumentalnim stubovima na centralnom brodu, i drugi, širi, niži i delimično vidljiv, koji pokriva celu širinu fasade crkve.

Po ugledu na teatre starog Rima, Paladio je projektovao svoje poslednje delo, veličanstveni „Teatro Olimpiko“ u Vićenci.

Vile Andree Paladija su pod zaštitom UNESKO, kao jedan od spomenika Svetske baštine.

Rane vile[uredi | uredi izvor]
Jedno od prvih Paladijevih dela, vila Godi (započeto 1537).[13][14]
Jedno od prvih Paladijevih dela, vila Godi (započeto 1537).[13][14]

Dvorana Muza Vile Godi (1537–1542)
Dvorana Muza Vile Godi (1537–1542)

Vila Piovene (1539)[15]
Vila Piovene (1539)[15]
Vila Pisani Banjolo (1542)[16]
Vila Pisani Banjolo (1542)[16]
Njegovi rani radovi uključuju niz vila oko Vićence. Na njih su ponekad uticali radovi njegovog prethodnika, Đulija Romana, i bili su slični vili njegovog zaštitnika Đan Đorđa Trisina u Krikoliju, za koju je izgradio dodatak pre svog prvog putovanja u Rim.

Najranija od njegovih vila generalno se smatra da je vila Godi (započeta 1537). Ovaj dizajn je već pokazao originalnost Paladiove koncepcije. Centralni blok je okružen sa dva krila. Centralni blok je udubljen, a dva krila su naprednija i istaknutija. Unutar centralnog bloka, piano nobile ili glavni sprat izlazio je na lođu sa trostrukom arkadom, do koje se dolazi centralnim stepeništem. Na poleđini zgrade, zaobljena galerija izlazi napolje u baštu. Paladio je tokom godina napravio brojne izmene i dodatke, dodajući raskošne freske uokvirene klasičnim stubovima u Dvorani muza Vile Godi 1550-ih.[17]

U svojim ranim radovima u Vićenci 1540-ih, ponekad je oponašao rad svog prethodnika Đulija Romana, ali je pritom dodao svoje ideje i varijacije. Primer je bila palata Tiene u Vićenci, koju je Romano započeo, ali koju je Paladio završio nakon Romanove smrti. To je bila njegova prva izgradnja velike gradske kuće. On je koristio Romanovu ideju za prozore uokvirene kamenim korbo, merdevinama od kamenih blokova, ali je Paladio teškoj fasadi dao novu lakoću i gracioznost.[18]

Paladiju se pripisuje nekoliko drugih vila ovog vremena, uključujući vilu Piovene (1539) i vilu Pisani (1542). Od vile Pisani ostala je samo centralna struktura prvobitnog plana. Lođu otvaraju tri arkade ispod friza, ispod frontona. Unutrašnjost glavne sale ima bačvasti plafon koji je raskošno ukrašen muralima mitoloških tema.[19]