Godina izdanja: 1994
ISBN: 86-80269-14-X
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Staniša Novaković

Filozofski fakultet 1994 302 strane

odlična očuvanost

Knjiga Staniše Stojanovića predstavlja temeljan uvod u metodologiju kao nauku o naučnom saznanju i istraživanju, spajajući dve ključne celine:

opštu metodologiju – pojmove, principe, vrste metoda i strukturu naučnog istraživanja;

istoriju metodološke misli – razvoj naučne racionalnosti i metodoloških sistema od antike do savremene nauke.

Ovo delo je istovremeno priručnik, teorijska sinteza i istorijski pregled, izuzetno upotrebljivo za studente društvenih, tehničkih i humanističkih nauka.

I. Opšta metodologija – ključni pojmovi

1. Metodologija kao naučna disciplina

Autor definiše metodologiju kao:

sistem pravila o ispravnom putu naučnog istraživanja,

metateoriju koja stoji iznad pojedinačnih naučnih oblasti,

osnovu naučne racionalnosti.

Ističe razliku između:

metodologije (opšti principi),

metode (konkretno postupanje),

tehnike (operativni koraci i alati).

2. Nauka i naučno saznanje

Stojanović analizira:

osobine naučnog mišljenja (objektivnost, proverljivost, sistematičnost),

strukturu naučnog istraživanja (problem → hipoteza → metod → analiza → rezultat → zaključak),

razliku između teorijskog i empirijskog nivoa.

On naglašava da je nauka uvek „otvoren sistem“, podložan reviziji i preispitivanju.

3. Vrste naučnih metoda

Knjiga daje jasnu sistematizaciju:

Logičke (racionalne) metode:

indukcija, dedukcija, analiza/sinteza, generalizacija, klasifikacija.

Empirijske metode:

posmatranje, eksperiment, statističko istraživanje, merenje.

Posebne (disciplinarne) metode:

hermeneutička analiza, komparativna metoda, istorijska metoda, laboratorijski postupci, studije slučaja, modelovanje.

Stojanović naglašava da nijedan metod nije univerzalan:
„Pravi metod se određuje prirodom problema.“

4. Naučni problem i hipoteza

Jedno od najvažnijih poglavlja razrađuje:

šta je naučni problem,

kako se formuliše naučno pitanje,

kako se gradi hipoteza i koja je njena struktura.

Dobra hipoteza je:

proverljiva,

jasna,

specifična,

usklađena sa postojećim znanjem.

II. Istorija metodološke misli

Ovaj deo je jedna od najvećih vrednosti knjige: Stojanović prati razvoj metodologije kao ideje od antičke filozofije do savremene nauke.

1. Antička i srednjovekovna osnova

Sokratova dijalektika, Platonova analitika ideja,

Aristotelov formalizam, logika i počeci naučnog metoda,

srednjovekovna sholastika.

2. Rana moderna – temelj savremene nauke

Ključni mislioci:

Bekon – induktivna metoda, empirizam;

Dekart – racionalizam, metodički skepticizam;

Njutn – matematizacija prirode i eksperimentalni model.

Ovo je vreme rađanja modernog naučnog pristupa.

3. XIX vek – klasična nauka

razvoj pozitivizma (Kont),

evolucioni pogled (Darvin),

sistematizacija naučnih disciplina.

4. XX vek – kriza klasične racionalnosti

Stojanović analizira:

logički pozitivizam (Karnap, Šlik),

Karlov Poper – falsifikacionizam,

Kun – paradigme i naučne revolucije,

Fajerabend – protivmetoda, pluralizam,

Kun–Lakatoš–Fajerabend osa kao osovina moderne rasprave o nauci.

Autor naglašava da je metodologija u XX i XXI veku postala diskusija o uslovima naučnosti, a ne “jedan metod za sve nauke”.

III. Posebne teme

1. Istraživački postupak i struktura naučnog rada

Stojanović praktično opisuje:

kako se bira tema,

kako se formuliše problem,

koje su faze istraživanja,

kako se piše naučni rad.

2. Istina u nauci

Razmatra različite koncepte istine:

korespondencijska,

kogerentna,

pragmatička,

konvencionalistička.

3. Ograničenja naučnog metoda

Autor ukazuje na:

granice opažanja,

socijalnu uslovljenost nauke,

ulogu naučne zajednice,

probleme interpretacije.

IV. Značaj dela

Knjiga je značajna jer:

nudi kompletan uvod u metodologiju za sve discipline;

sistematizuje razvoj metodološkog mišljenja;

pokazuje vezu između filozofije, logike i praktičnih naučnih tehnika;

jasno objašnjava najvažnije metodološke teorije XX veka;

služi kao osnovni udžbenik na mnogim fakultetima.

Uvod u opštu metodologiju i istorija metodološke misli Staniše Stojanovića predstavlja jedan od najboljih i najpotpunijih uvodnih priručnika iz metodologije kod nas. Knjiga gradivno i pregledno pokazuje kako su se menjali načini znanja, predstave o nauci i metodi od antike do savremenog doba. Sa stanovišta studenata i istraživača, ona pruža stabilnu strukturu za razumevanje naučnog mišljenja, logike istraživanja i razvoja naučnih ideja.

Time ovo delo predstavlja osnovni polazišni tekst za svako dalje bavljenje naučnom metodologijom.