Godina izdanja: 2004
ISBN: 86-331-1425-9
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Autor - osoba Salgó, Judit, 1941-1996 = Šalgo, Judita, 1941-1996
Naslov Kraj puta : završetak romana Put u Birobidžan / Judita Šalgo
Vrsta građe roman
Ciljna grupa odrasli, opšte (lepa književnost)
Jezik srpski
Godina 2004
Izdavanje i proizvodnja Beograd : Narodna knjiga-Alfa, 2004 (Beograd : Alfa)
Fizički opis 228 str. ; 22 cm
Drugi autori - osoba Mirković, Zoran
Pavković, Vasa
Zbirka Dela Judite Šalgo
ǂBiblioteka ǂDelo / Narodna knjiga-Alfa
(karton)
Napomene Tiraž 500
Beleške uz razna poglavlja: str. 219-221
Str. 222-226: Kraj puta i početak stvaranja mita / Zoran Mirković
Str. 227-228: Pogovor za Kraj puta / Vasa Pavković
Beleška o spisateljici: str. [229].
Predmetne odrednice Šalgo, Judita, 1941-1996 -- `Kraj puta`


POGOVOR ZA KRAJ PUTA
Ubrzo posle prerane smrti Judite Šalgo, dobio sam od njenog supruga, pisca Zorana Mirkovića, rukopis romana Put u Birobidžan. On me je zamolio da od poglavlja objavljenih u periodici i delova ovog nedovršenog romana koji su bili u rukopisu, sačinim logičan tekst, prateći centralnu ideju spisateljice.
Budući da sam sa Juditom Šalgo, urednicom Matice srpske, sarađivao nekoliko godina u Matičinim edicijama Danas, Dokument i beloj ediciji poezije i razgovarao o radu na rukopisu, bila mi je jasna centralna ideja romana i sa pijetetom i odanošću, sačinio sam od sjajno napisanih i dovršenih poglavlja i poglavlja u rukopisu, otkucanih pisaćom mašinom, logičnu celinu romana. Put u Birobidžan objavljen je 1997. godine u izdanju Stubova kulture, naišavši na odličan prijem kod kritike i publike, o njemu se i pisalo i govorilo. Jedino je NIN-ov Žiri, prkoseći zdravom razumu i dobrom ukusu, eliminisao roman iz konkurencije, pod izgovorom da je reč o nedovršenom delu! O svemu ovome čitalac se može obavestiti u kratkom pogovoru Puta u Birobidžan.
Sada je pred čitaocima logičan «nastavak» tog ro-mana, u stvari njegov prirodni deo. O tome kako je ovaj rukopis pronađen, čitalac se već obavestio iz pogovora Zorana Mirkovića, koji je ga je, faktički, priredio za
štampu. Pojavljujući se ovog puta u ulozi urednika knjige Kraj puta, napomenuću nekoliko stvari.
Verujem da je Judita Šalgo napisala ova dovršena i nedovršena poglavlja romana Kraj puta, stil teksta je stil njene proze, stil znan čitaocima iz kratkog romana Traga kočenja, zbirke priča Da li postoji život i knjige Jednominutni eseji. Pažljivi čitaoci Kraja puta zapaziće direktne i indirektne korespodenciju nekih poglavlja sa svakom od ovih knjiga; i svakako videti da je Kraj puta knjiga koja praktično razrešava najveći broj zagonetnih, nedovršenih i inih poglavlja Puta u Birobidžan. Tekst koji sada predočavamo čitaocu pokazuje „šta je dalje bilo“ sa mnogim junacima tog romana. Pisan iz istog duhovnog registra mišljenja i osećanja, Kraj puta zaokružuje priču o misterioznom Birobidžanu, o zasnivanju šume mrtvih, o daljim sudbinama članova porodice Rot, o nesretnom pesniku Nenadu Mitrovu i mnogim drugima.
Impresivna je zamisao Judite Šalgo da poveže intimne sudbine nekoliko junaka, pripadnika novosadskih porodica jevrejskog porekla, sa globalnom metaforom zagonetne sibirske enklave, države Birobidžana, gradeći simboličku priču svog romana o izgnanstvu. A ne zaboravimo, ljudsko izgnanstvo je obeležilo ceo 20. vek.
U sećanju na Juditu Šalgo, često pomislim na lik majušne devojčice koju je majka, bežeći ispred nacista, poverila na čuvanje jednoj nejevrejki, na početku Drugog svetskog rata. I onda mislim kako je jedino ona mogla i morala da, pred samu svoju smrt, napiše Put u Birobidžan i stigne na Kraj puta.

Judita Šalgo (1941–1996) bila je jugoslovenska i vojvođanska spisateljica (pesnikinja i pripovedačica). Pisala je i eseje i prevodila sa engleskog i mađarskog jezika.
Rođena je u Novom Sadu, kao Judita Manhajm, od roditelja Jevreja – činjenica koja će umnogome uticati na njen život i njenu književnost. Početkom Drugog svetskog rata, njen otac biva odveden u logor u Mađarskoj (ubijen je 1942.g), a 1944. i majku odvode u logor u Nemačkoj. Majka je, kako bi je zaštitila, ostavlja u Malom Iđošu kod „tetka Anuške“, Mađarice, koja ju je čuvala do povratka majke i koju je ova zvala mamom („Ako je mati zamenjiva, onda je sve na svetu zamenjivo, pa i ja sama i sve što čini moj identitet“). Nakon rata i povratka u Novi Sad, majka se preudaje a Judita dobija prezime Šalgo. Maternji jezik bio joj je mađarski, pa tek polaskom u školu uči srpski (otuda pisanje književnosti kao „trajne potrebe da se osvaja jezik kao što se osvaja tvrđava“). Studije završava u Beogradu, na Opštoj kniževnosti, 1966. Vraća se u Novi Sad i udaje za Zorana Mirkovića 1967. Bila je urednica Tribine mladih (jednog od centara tadašnje eksperimentalne umetničke scene), a kasnije urednica Matice srpske. Sa obe pozicije smenjena je, najverovatnije iz političkih razloga. Umrla je od raka, 1996. u Novom Sadu.
2014. jedna ulica u Veterniku pored Novog Sada dobila je ime po Juditi Šalgo.
Dela
Put u Birobidžan
Judita Šalgo pisala je poeziju, priče i romane. Početak njenog umetničkog stvaralaštva vezan je za talas vojvođanske neoavangarde (nazivane još i drugom linijom ili novom umetničkom praksom), koja se javila šezdesetih i sedamdesetih godina dvadesetog veka, kao alternativa dominantnom diskursu umerenog modernizma u Jugoslaviji. Uticaj neoavangarde ogleda se u žanrovskoj otvorenosti i jezičkom eksperimentisanju u pre svega (ali ne samo) u Juditinoj poeziji. Kasnije se okreće prozi, i u romanima je dominantan upliv postmodernističke poetike, za koju je najbolji primer roman Put u Birobidžan, Juditino najpoznatije i, po mnogima, najbolje delo. Bavila se i feminističkim pitanjima i temama, mada se nikada javno nije izjašnjavala kao feministkinja.
poezija:
Obalom, 1962. zbirka pesama
67 minuta naglas, 1980. zbirka pesama
Život na stolu, 1986. zbirka pesama
proza:
Trag kočenja, 1987. roman
Da li postoji život, 1995. zbirka priča
Put u Birobidžan, 1997. nedovršeni roman (priredio Vasa Pavković)
Kraj puta, 2004. nedovršeni roman (drugi deo Puta u Birobidžan, priredio Vasa Pavković)
Osim ovih dela, objavljene su i pojedinačne priče, pesme i eseji, najviše u časopisima Polja i Letopis Matice srpske.
Judita Šalgo (1941–1996) potiče od oca Šandora Manhajma i majke Jelisavete Abraham. Odmah na početku rata njen otac, kao Jevrejin i komunista, biva interniran, prvo u logoru u Baji (Mađarska), zatim je prebačen u Rusiju na Istočni front gde je ubijen u zimu 1942. godine na Donu. Godine 1943. i njenu majku odvode u logor Bergen-Belzen, a Judita ostaje u Malom Iđošu kod jedne Mađarice, „tetka Anuške”, koja sada živi u Izraelu. Po povratku majke iz logora, prelaze u Novi Sad, gde Judita pohađa školu na srpskom jeziku koji tek tada uči, jer je njen maternji jezik bio mađarski. Mati se preudaje za apotekara Ladislava Šalgoa i Judita biva usvojena, uzima prezime njenog poočima. Završava gimnaziju u Novom Sadu, zatim u Beogradu Opštu književnost. Godine 1965. zapošljava se u Izdavačkom preduzeću „Forum” kao prevodilac sa mađarskog. Ubrzo biva otpuštena, dobija mesto urednika Tribine mladih u Novom Sadu. I tu dobija otkaz, a kasnije uspeva da se zaposli na Televiziji kao lektor. Daje otkaz i prelazi u knjižaru „Nolit”, kao prodavac. Potom dobija mesto sekretara Društva književnika, da bi na kraju postala urednik u Matici srpskoj. Objavila je zbirku tekstova 67 minuta, naglas (1980), Život na stolu (1986), zbirku priča Da li postoji život (1995) i roman Trag kočenja (1987). Posthumno su objavljeni romani Put u Birobidžan (1997) i Kraj puta (2004), ogledi Jednokratni eseji (2000) i Hronika, (2007) kompilacija radnih beležaka, intervjua, izjava i govora...
MG113 (L)