ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 1996
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Naziv: Antipsihotici, Sveske iz kliničke psihofarmakologije
Autor: Vladimir R. Paunović
Godina izdanja: 1996
Izdavač: Medicinski fakultet u Beogradu
Povez: Mek
Pismo: Latinica
Stanje kao na slikama. Odlično očuvano. Unutrašnjost je nekorišćena.

Opis:

Era usmerenog farmakološkog delovanja na mentalne poremećaje otvara se početkom šeste decenije našeg veka. Time istovremeno započinje period procvata moderne psihijatrije. Pojava antipsihotičnih lekova omogućuje izuzetna kretanja u psihijatriji. Na teorijskom planu, upoznavanje mehanizama dejstva novih lekova otvara uvide u patogenetsko jezgro psihotičnosti, ali i nove pravce bazičnih, eksperimentalnih istraživanja. Upoznavanje bioloških mehanizama psihoza, u nedostatku pravih eksperimentalnih modela, upravo je započelo kliničkim studijama ex iuvantibus. Na kliničkom planu, po prvi put se dobijaju relativno specifični lekovi za psihotične poremećaje kojima se postiže poboljšanje i kontrola psihoze, kao i prevencija novih ataka bolesti. Dalji razvoj obezbedjuje nove lekove i teži jasnijem razgraničavanju indikacionih područja. Na socijalnom planu, omogućuje se sasvim novi pristup organizaciji psihijatrijske zaštite: velike psihijatrijske bolnice se otvaraju, pacijenti se sve više leče na psihijatrijskim odeljenjima opštih bolnica, razvija se sistem dnevnih bolnica i praktikuje ambulantno lečenje velikog broja psihijatrijskih bolesnika. Vremenom dolazi do promene odnosa socijalne sredine prema psihijatrijskom pacijentu. To više nije osudjenik na izolaciju u prostorima intramuralne psihijatrije, već bolesnik za čiji je puni oporavak neophodno komuniciranje sa bližnjima, što mu savremena farmakoterapija omogućuje Sve ove sultinske promene čine da se period šeste decenije naleg veka koji započinje uvodjenjem neuroleptika u kliničku praksu, naziva farmakološka revolucijom u psihijatriji. Tim periodom započinje kontinu irani proces koji rezultatima eksperimentalnih i kliničkih istraživanja omedjuje područje biološke psihijatrije i definiše puteve povratka psihijatrije u okrilje medicinskih nauka.

Sve je počelo sintezom hlorpromazina (P. Charpentier) u laboratorijama Rhone-Poulenc u Francuskoj, 1950. godine. H. Laborit (1) je ispitujući sedativne efekte hlorpromazina, koje pri uvodjenju u hirurušku anesteziju (litički koktel), poredi sa već poznatim fenotiazinskim antihistaminikom prometazinom, ukazao na snažne vegetativne efekte ovog fenotiazina i indukciju; nezainteresovanosti u pacijenata. Zbog povoljnog delovanja u indukciji spavanja i veštačke hibernacije, ovaj preparat se označava kao ganglioplegik. Prve eksperimentalne farmakološke studije hlorpromazina učinila je S Courvoisier, ali je o njima izvešteno tek 1953. godine. Početkom 1952. godine pojavljuje se jedno saopštenje o povoljnom delovanju preparata RP 4560) (hlorpromazin) u jednom slučaju manije, gde je on primenjen u kombinaciji sa drugim psihotropnim supstancama, a potom J. Delay P. Deniker (2). počinjuči prikazom jednog fenotiazina koji pokazuje elektivno centralno dejstvo publikuju seriju radova u kojima referišu povoljno delovanje hlorpromazina na psihoze. Vest o novom leku brzo se širi u profesionalnim krugovima Započinje niz kliničkih ispitivanja, koja tokom 1953. i 1954 godine u Evropi, Kanadi i Sjedinjenim Državama, nedvosmisleno potvrdjuju efikasnost hlorpromazina. Zbog širokog spektra delovanja (`large action`), lek dobija komercijalni naziv Largaetil. Rezerpin, alkaloid biljke Rauvolfia Serpentina, koja je inače korišćena u tradicionalnoj medicini Indije, posle prvih saopštenja američkih istraživača, 1954, godine (3), intenzivno je ispitivan u Francuskoj i Švajcarskoj I uveden u kliničku praksu, kao drugi komercijalni neuroleptik. Vremenom je rezerpin zbog sporog delovanja i niza neželjeni dejstava, u psihijatrijskoj praksi gotovo napušten. Već u tom periodu, Deniker definiše glavne karakteristike neuroleptika. To su: a) snažno sedativno delovanje bez narkotičnog efekta, b) redukcija ekscitacije, nemira i agresiv nosti, c) terapijski učinak na psihoru, d) često prisutne centralne vegetativne promene i d) prevashodno subkortikalno delovanje.

Od samih početaka primene, uočava se delovanje hlorpromazina i rezerpina na ekstrapiramidni sistem, pa se tokom 1953-54 godine govori i o `terapijskom parkinsonizmu. U 1955. godini akumuliraju se nova klinička iskustva, potvrdjuje efikasnost ovih preparata u lečenju hroničnih psihoza, definišu indikacije, opisuju neželjena (neurološka) dejstva i uvodi naziv neuroleptici. koji se u Evropi sve do danas široko upotrebljava. U periodu koji sledi sintetizovani su novi derivati fenotiazina, prohloperarin (1957) i tioproperazin (1958). Tokom 1958, ispituje se u Belgiji haloperidol (4), novi veliki neurolep tik iz koga se kasnije u laboratorijama Janssena razvija niz novih sinteza u grupi butirofenona i difenilpiperidina: Sezdesetih godina, pojavljuju se na tržištu novi preparati strukturno bliski fenotiazinima (tioksanteni, dibenzotiaze- pini, azafenotiazini). Prvi benzamid, sulpirid, uveden je u praksu 1969. godine U periodu 1960-1970, pojavljuju se i dibenzo-oksazepini (loksapin), indolski preparati (molindon) kao i neki preparati koji zauzimaju poziciju izmedju neuroleptika i antidepresiva (karpipramin, amoksapin). Od 1963. paletu neuroleptika dopunjuju retard odnosno depo preparati (enantati, dekanoati, palmitati, oleati, teško rastvorljivi estri pojedinih neuroleptika) koji, posle jedne intramuskularne injekcije, obezbedjuju dugotrajno oslobadjanje neuroleptika u cirkulaciju i time jednostavniju kontrolu bolesti u toku dužeg vremenskog perioda. Danas se nastavljaju istraživanja novih lekova za psihoze koji strukturno pripadaju već poznatim hemijskim klasama (olanzapin, serokvel), ili predstavljaju nove sinteze (risperidon). Oni proširuju, sa kliničkog stanovišta veoma značajnu, grupu atipičnih antipsihotika. Kliničke studije neuroleptika odvijaju se kontinuirano od prvih dana primene ovih lekova. Farmakološke studije ih prate u skladu sa tehničkim mogućnos tima ispitivanja centralnog nervilog sistema. Radovi Carlssona (5) počev od 1963. godine fokusiraju se na dopaminergički sistem, i pokazuju da se specifična aktivnost neuroleptika zasniva na blokadi posisinaptičkih dopamin skih receptora. Dalje upoznavanje centralnih dopaminergičkih projekcija, kao i različitih receptora, omogućuje uvide u specifična dejstva neuroleptikuu različitim strukturama centralnog nervnog sistema i daje direktan doprinos teoretskim razmatranjima patogeneze shizofrenije. Savremena kretanja u ovoj oblasti zasnivaju se na novim kliničkim istraživanjima i definisanju subentiteta shizofrenije, na ispitivanju interakcija pojedinih sistema neurotransmisije i na sintezi novih preparata različitih farmakodinamskih profila. Na pomolu su specifičniji, efikasniji i manje toksični antipsihotični lekovi.

Sa terminološkog stanovišta, uočava se da je u Evropi za ovu grupu lekova najrašireniji naziv neuroleptici. Prvi naziv zasnovan na delovanju na vegetativni sistem, ganglioplegici, danas je napušten. Retko su korišćeni i praktično napušteni i nazivi psiholeptici i psihoplegici. U Severnoj Americi se za neuroleptike koristi naziv veliki trankvilizeri, nasuprot malim trankvilizerima. anksioliticima. Takodje je u upotrebi, možda najprikladniji naziv antipsihotici, koji označava osnovnu indikaciju za primenu ovih lekova, dajući klinički, feno- menološki kriterijum, bez obzira na patogenetski proces koji vodi psihotičnosti. U ovom tekstu ravnopravno se koriste nazivi antipsihotici i neuroleptici. Ovi nazivi su 1967. godine od strane ekspertske grupe Svetske zdravstvene organizacije predloženi za zvaničnu upotrebu (200). Time su stavljeni van upotrebe ostali nazivi, čime su izbegnute nepreciznosti i šarolokosti vokabulara, i mogući nesporazumi pri upotrebi ovih lekova.