ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2016.
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Dr Milutin Matić Selo u Srbiji - Blago koje traje

ZPS/ Svetionik, Kragujevac, Beograd, 2016.
280 strana, tvrd povez, udžbenički format.


Selo u Srbiji - Blago koje traje, je dopunjeno i prošireno izdanje studije o selu, odnosno doktorske disertacije dr Milutina Matića, odbranjene na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Banjaluci 2014. godine (Zavoda za proučavanje sela, Beograd, 2016). Iako je autor sveobuhvatno govorio o selu, od pojma, istorijskog razvoja, karakteristikama i tipovima sela, o selu kao čuvaru običaja i narodne tradicije i sl., ovoga puta baziraćemo se na podacima vezanim za stanje srpskog sela posmatrano kroz prizmu poljoprivredne proizvodnje.

Autor konstatuje činjenicu da su tokom proteklih milenijuma na tlu Srbije selo i seljaci uvek bili osnova i oslonac svakom njenom stanovniku, državi, a ipak se permanentno nalaze na marginama društva i države, često zapostavljeni, čak i podcenjeni. On takođe navodi niz parametara koji nas teraju da se zamislimo gde ide Srbija i srpsko selo i da li će i dalje, kao izdovjeno ostrvo, odolevati iskušenju prihvatanja savremenih svetskih kretanja, kada je u pitanju razvoj ruralnih područja i poljoprivrede. Prema popisu 2011. slika srpskog sela izgledala je ovako: selu živi 40,55% populacije; označeno je ukupno 4.541 naselja (sela), a u 86% sela je zabeleženo smanenje broja stanovnika; 11 sela nema nijednog stanovnika, u 85 sela živi od 1-10 stanovnika, a u 986 sela 10 - 100 stanovnika; samo je 13 onih u kojima živi više od 8 hiljada žitelja. U posleratnim posleratnim popisima u Srbiji beleži se stalni trend smanjenja seoskog stanovništva, da bi prema popisu iz 2002. od ukupne populacije u našoj zemlji bilo je 17,3% onog koji svoju egzistenciju isključivo zasniva na poljoprivredi. Tokom čovekovog postojanja većina ljudi je rođeno na selu, gde je provelo celo život i radni vek. Uprkos velikom povećanju broja stanovnika u gradovima, još uvek više od polovina stanovnika planete Zemlje, živi na selu. Prema istraživanjima domaćih i međunarodnih stručnjaka, prva četvrtina XXI veka biće prelomna koja treba da dovede do izbalansiranog odnosa na relaciji urbanog i ruralnog. Od postanka sveta, na zemlji je živelo 108 milijardi ljudi, a danas, u oko 200 država živi više od sedam milijardi i 300 miliona stanovnika, koje je potrebno prehraniti. Prema navodima direktora Sektora poljoprivrede PKS Žarka Galetina, svet trenutno raspolaže sa 1.540.000.000 hektara obradivih površina, ili tek nešto više od 10% ukupnih kopnenih površina na Zemlji. Deo površina koji bi se dao privesti nameni, odnosno primarnoj poljoprivrednoj proizvodnji, iznosi dve milijarde hektara, ali pretvaranje, do sada neobradivog u obradivo zemljište, nosi opasnost da se ozbiljno naruši biodiverzitet tog područja. Imajući u vidu ovu analogiju, dr Matić ukazuje na mogućnost da se na postojećih 4,1 miliona hektara obradovih površina u Srbiji, bez bojazni da će se ugroziti biodiverzitet, da se privede nameni i iskoristi kao obradivo, bar još dva miliona hektara, odnosno još 50% od postojećeg. Uz to podseća, da uprkos velikim problemima u svakodnevnom radu i životu, velikoj nezaposlenosti i niskom životnom standardu, u Republici Srbiji ostaje neobrađeno od 400 - 600.000 ha plodnog obradivog zemljišta, odnosno 10 - 12%, što može da se smatra pozamašnim nacionalnim gubtikom, i da umesto da kao agrarna zemlja, za šta imamo uslove, poljopirvreda pruža mogćnost da se putem njenog razvoja razvijaju i druge privredne delatnosti u zemlji. Prof. Miladin Ševarlić podseća da je Srbija mala zemlja sa relativno skromnim učešćem u raspoloživim resursima i u ostvarenoj poljoprivednoj proizvodnji, i da u svetskim razmerama učestvuje sa, izraženo u promilima - 0,11% stanovništva, 0,24% obradivog zemljišta, 0,27% proizvodnje žitarica i 0,18% mesa. Poznato je i to da svakom stanovnika naše zemlje pripada 0,56 ha obradivog zemljišta, što je znatno iznad proseka u odnosu na druge evropske zemlje, npr. Holandiju (0,06ha/st), Nemačku (0,19), Italiju (0,2), Francusku (0,33), Dansku (0,5), Mađarsku (0,51ha/st), ili čak Japan (0,03 hektara po jednom stavnociku). Na osnovu toga, realne su procene stručnjaka da se na prostoru Republike Srbije u ruralnom području, može proizvesti hrane i drugih poljoprivrednih i prehrambenih proizvoda nekoliko puta više nego do sada. Umesto toga, prema podacima Privredne komore Srbije, ukupna bruto vrednost ostvarene poljoprivredne proizvodnje u Srbiji za 2012. godinu, bila je za 21,67% manja od proizvodnje 2011. Najsmeliji prognozeri budućeg svetskog poretka predviđaju u skorijem periodu značajnu globalnu re-ruralizaciju, što će se odraziti i na srpsko selo. Stručnjaci UN veruju da selo i proizvodnja hrane imaju perspektivu i da će najveći broj radnih mesta u ovom veku biti otvoren baš ururalnim područjima - naročito u obalsti organske proizvodnje hrane i proizvodnji energije iz obnovljivih izvora. Procene Svetske banke su da će do 2030. proizvodnja žitarica da poraste za 50, a proizvodnja mesa za 85%, a sve to ne može bez novog i bogatijeg sela, kako u svetu tako i u Srbiji. Prof. Ratko Karolić ističe da će re-ruralizacija biti dominantni socijalni trend XXI veka. Za 30-40 godina vratiće se istorijski balnas između ruralne i urbane populacije sa većinom koja će živeti u malim seoskim zajednicama. Više hrane proizvodiće se i u gradovima, ali će gradovi biti manji. Mnogo više ljudi živeće u unutrašnjosti i baviće se proizvodnjom hrane. Pitanje je, da je ovo predikcija na realim osnovama ili fantazija koju priželjkujemo radi opstanka pojedinca i nacije.