Tema: Muzika
Tip: Plakat

PLAKAT - Pravoslavnim Srbima i Srpkinjama sreza Beličkog – crkveni proglas protiv konkordata (oko 1914–1915)

Retki istorijski crkveni proglas (plakat) dimenzija 47 × 32 cm, izdat od strane sveštenstva namesništva sreza Beličkog (teritorija današnje centralne Srbije, oblast oko Ćuprije i Jagodine). Tekst je štampan ćirilicom na tankom papiru, jednostrano, u sivo-crnoj boji, sa vidljivim tragovima starenja i presavijanja.

Proglas se obraća „Pravoslavnim Srbima i Srpkinjama sreza Beličkog“, upozoravajući narod na opasnost konkordata između Kraljevine Srbije i Vatikana, kojim bi se, po tumačenju tadašnjeg sveštenstva, Katoličkoj crkvi dodelila prevelika prava u srpskoj državi. U tekstu se naglašava da bi prihvatanje konkordata ugrozilo autonomiju Srpske pravoslavne crkve, slobodu veroispovesti i srpski nacionalni identitet.

Plakat poziva narod na jedinstvo, odbranu vere i otpor konkordatu, ističući da bi njegovo prihvatanje značilo „udar na našu Svetosavsku pravoslavnu crkvu i na narodnu slobodu“. Završni deo proglasa potpisuje „Sveštenstvo namesništva sreza Beličkog“, što daje dokumentu dodatnu autentičnost i lokalno-istorijski značaj.

Istorijski kontekst:
Pitanje konkordata potresalo je Kraljevinu Srbiju u periodu 1914–1915, kao i kasnije Kraljevinu Jugoslaviju 1937. godine. Ovaj proglas, po jeziku i tonu, pripada ranijem talasu javnog otpora crkvenih i narodnih krugova prema pokušajima sklapanja takvog sporazuma. Takvi tekstovi danas predstavljaju izuzetno retke primerke političko-verske propagande s početka 20. veka, koji osvetljavaju odnose između države, crkve i naroda u predvečerje Prvog svetskog rata.

Stanje predmeta:
Papir star preko jednog veka, sa uobičajenim znakovima habanja: blago pocepani ivice, nabori i diskretne fleke starosti, ali čitak i kompletan tekst, bez rekonstrukcija. Sačuvana je originalna boja štampe i margine.

Značaj i vrednost:
Ovaj plakat predstavlja dragocen dokument srpske crkvene i političke istorije, kao i važan primer retke efemerne štampe (privremeni, neknjižni štampani materijal) iz provincijskog sveštenstva centralne Srbije. Zbog lokalnog potpisnika i teme konkordata, izrazito je tražen među kolekcionarima srpske istorijske propagande, crkvenih dokumenata i antikvarnim istraživačima.