ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 1969
Jezik: Srpski
Autor: Strani

kritičko izdanje priredio Milorad Živančević

Srpska književna zadruga 1969 435 strana

`Smrt Smail-age Čengića` je istorijski ep Ivana Mažuranića, objavljen 1846. godine, koji opisuje sukob između turskog silnika Smail-age i crnogorskih pobunjenika, slaveći junaštvo i borbu za slobodu. Delo je podeljeno na pet pevanja i predstavlja jedno od najznačajnijih ostvarenja hrvatske i južnoslovenske književnosti.

Struktura i Sadržaj

Ep se sastoji od 1134 stiha raspoređenih u pet pevanja, a svako pjevanje ima svoj podnaslov koji odražava ključne događaje:

Agovanje: Smail-aga Čengić, turski moćnik i tiranin, naređuje pogubljenje zarobljenih Crnogoraca u Stolcu. Starac Durak ga savetuje da ih poštedi, što Smail-aga, u svom besu i oholosti, odbija i naređuje da se i Durak pogubi pred očima svog sina Novice. Crnogorci herojski podnose mučenje, ne pokazujući strah.
Noćnik: Novica, sin pogubljenog Duraka i dotadašnji Smail-agin poverenik, napušta turski logor i beži na Cetinje. Vođen željom za osvetom, prelazi na stranu Crnogoraca, noseći sa sobom dragocene informacije o Smail-aginim planovima i slabostima.
Četa: Crnogorski junaci, predvođeni Novicom, okupljaju se i pripremaju zasedu za Smail-agu. Mažuranić ovde ističe ideju `čete male, ali odabrane` koja je spremna da se bori za pravdu i slobodu.
Harač: Najduže pevanje (sa 623 stiha) opisuje Smail-agino nemilosrdno prikupljanje harača u Drobnjacima. Njegova okrutnost i oholost dostižu vrhunac, što dodatno pojačava kontrast između turske sile i crnogorskog otpora. Radnja kulminira u noćnom napadu crnogorske čete.
Kob: Najkraće pevanje opisuje iznenadni napad pobunjenika. U dramatičnoj borbi gine Smail-aga Čengić, a sa njim i Novica. Pobednici odnose aginu glavu kao dokaz trijumfa pravde nad silom.

Tema i Ideja

Osnovna tema epa je sukob dobra i zla, odnosno tiranije i slobode. Istorijski događaj pogibije Smail-age Čengića 1840. godine poslužio je Mažuraniću kao osnova za izgradnju priče koja glorifikuje junaštvo i borbu potlačenog naroda za oslobođenje.
Centralna ideja je prolaznost sile i tiranije i neizbežna pobeda pravde, čak i kada je protivnik moćniji. Mažuranićev pripovedač nije objektivan, već emocionalno angažovan, naglašavajući moralne vrednosti borbe za ideale slobode.

Stil i Jezik

Delo odlikuje bogat i slikovit jezik, sa upotrebom turcizama, arhaizama i biblijskih izraza, uz osnovu štokavskog govora. Mažuranić minimalno opisuje likove i krajolike, fokusirajući se na emotivno nabijene opise bitaka i unutrašnja stanja junaka. Stilske figure i kontrasti su česti, a delo je pisano štokavskim epskim osmercem i desetercem.