ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Jezik: Srpski
Godina izdanja: Tv

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Knjiga br 12

Ivan Dživo Gundulić (ital. Giovanni Francesco Gondola, nadimak Mačica; 9. januar 1589 — 8. decembar 1638) bio je pesnik iz Dubrovačke republike.[1]

Gundulić je jedan od najznačajnijih srpskih[2] pesnika.[1] Poznat je po epu Osman, koji predstavlja najznačajnije delo dubrovačke književnosti i najuspeliji slovenski barokni ep,[3] kao i po pastoralnom delu Dubravka.

Biografija

20. maj 1893, službeni dan otvaranja spomenika Ivana Gundulića
Gundulić je rođen u vlastelinskoj porodici kao najstariji sin Frana[4] Gundulića i Džive Gradić.[5] Mlađi sin je bio Mato. Porodica Gundulić bila je poznata još u 13. veku, a njeni članovi obavljali su razne državno-administrativne poslove u Dubrovniku i okolini. U tridesetoj godini života oženio se sa vlastelinkom dubrovačkom Nikolicom Sarkočević.[6] Ivan Gundulić je imao tri sina, od kojih je jedan bio pesnik, a jedan maršal austrijske vojske. Bili su to sinovi, austrijski oficiri Frano (1632—1700) i Jermin te pesnik Šiško (Sigismund), (1635—1682) knez dubrovački.[7]

Prvo se učio kod jezuita, pa izučio pravo. Vek je proveo kao činovnik republike, skoro na svima položajima. Dva puta je bio knez u Konavlima, prvo 1615—1616, a drugi put 1619. godine.[a], Beograd. Postaje senator[8] 1636. godine, a 1638. izabran je za člana Malog veća, ali je umro pre nego je stvarno ušao u to najviše upravno telo Republike. Osim toga postao je i član napuljske književne „Akademije dokonih”. Posle kratke bolesti umire decembra iste godine. Sahranjen je u franjevačkoj crkvi u Dubrovniku.


Marko Murat — Dživo Gundulić, Narodni muzej Pančevo

„Bosanska vila” o Gunduliću, 1893.
Dela
Glavni članci: Ep Osman i Dubravka (Ivan Gundulić)
Ivan Gundulić je bio veoma plodan pisac, jedan od najznamenitijih pisaca dubrovačkog baroka. Napisao je 18 poznatih pesničkih dela, od kojih su 12 sačuvanih. Već u mladosti Gundulić počinje da se bavi književnim stvaralaštvom, pretežno svetovnog karaktera. Počeo je da se bavi poezijom 1610. godine.[9] U narednom periodu manje se bavi stvaranjem dela svetovnog karaktera i počinje da piše dela duhovnog karaktera. Pišući, Gundulić veoma često u svojim delima koristi kopulaciju, stilsku figuru.

Njegova najvažnija dela su: ep Osman, pobožni spev „Suze sina razmetnoga” i pastirska igra (pastorala) „Dubravka”. Napisao je veliki broj mitoloških drama. Sačuvane su kratke dramske scene „Dijana i Armida”, prerada „Proserpina ugrabljena” i prevod „Arijadna”. Ostale su izgubljene. Pored toga, prevodio je i „psalme Davidove”, sedam na broju. Njih je štampao zajedno sa pobožnom pesmom „Od veličanstva Božijeh”.

Refleksivno-religiozni spev Suze sina razmetnoga, rađen prema „Suzama svetoga Petra” od italijanskog pesnika Tansila, možda je njegovo najbolje delo, iako nije najveće. Štampan je u Veneciji 1622. godine, a drugo izdanje, zbog velike čitanosti, izlazi već naredne godine. Motiv je poznata biblijska priča o bludnom sinu, prikazana u monologu, snažnom pesničkom inspiracijom i u raskošnom ruhu renesansne poetike. Pesma je epska samo po dužini, u stvari tu nema epske radnje i pričanja događaja, već je cela pesma bolna i lična ispovest mladićkih grehova, saznanja i pokajanja. Verovatno da mu je biblijska ličnost poslužila kao zgodna alegorija za iskaz sopstvenih proživljavanja. Pesma je sva u lirskom zanosu, protkana filozofskim opažanjima o ništavilu telesnog zadovoljstva i prolaznosti sreće. Stil je veoma raskošan, pun lepih antiteza i metafora. Dikcija je krepka i uzvišena, u skladu sa predmetom. Sa čisto formalne strane Gundulić je uneo jednu novinu: strofu od šest stihova osmerca. Kao sva Gundulićeva dela, tako i ovo ima izvestan etički značaj, naime da život počiva na skromnosti i da je duhovno zadovoljstvo iznad čulnog i prolaznog.

„Dubravka” je pastirska igra, ispevana pod uticajem italijanske pastoralne poezije. Prvi put je izvedena 1628. godine pred dubrovačkom publikom. U ovoj pastorali Gundulić slavi brak iz ljubavi, poštenje i čestitost. Ta etička misao je ovde predstavljena u alegoričnoj formi. Gundulić je predmet postavio na nacionalnu osnovu, jer se radnja odigrava u Dubrovniku. On je Dubrovčane prikazao simbolično: kao vile i pastire. Na dan sv. Vlaha, zaštitnika Dubrovnika, običaj je bio da najlepši momak uzme najlepšu devojku. Pastir Miljenko je taj momak, a devojka pastirica Dubravka. Sudije budu potkupljene i Dubravku dodele ružnom i starom Grdanu, ali zbog srdžbe Božije to bude na vreme otkriveno i Dubravka polazi za Miljenka. U početku pastorale hor pastira i vila slavi slobodu i jednakost „dubrave” (Dubrovnika), a na kraju pastiri slave trijumf čiste ljubavi i poštenja nad materijalnim bogatstvom. Napisao je „Himnu slobodi”.

Etnicitet
Gundulić je svoj narod nazivao „Slovenima”, a sve Slovene je smatrao jednom velikom celinom, jedinstvenim narodom.[10] Ep Osman posvetio je „našemu slovinskomu narodu”. Različiti istraživači opisali su ga hrvatskim pesnikom.[11][12] Prema Mari-Žanin Čalić, profesorki istorije na Univerzitetu Ludvig Maksimilijan, nakon kontrareformacije se razvila nova simbioza između reformisanog katolicizma i (ponovno) nastalog hrvatskog identiteta koja je nesumnjivo uticala na lokalnu baroknu umetnost. Dakle, ovaj reformisani katolicizam bio je jedan od najznačajnijih faktora stvaranja zasebne hrvatske etničke svesti, a Gundulićev ep Osman bio je izraz različitih hrvatskih (pred-)nacionalnih osećaja.[13] Prema rečima Slobodana Drakulića, profesora sociologije na Univerzitetu Rajerson, prethodnik savremenog hrvatskog nacionalizma je predsavremeni hrvatski nacionalizam, koji je bio autohtoni društveni fenomen 16. i 17. veka, a jedan od njegovih predstavnika bio je Gundulić.[14]

S druge strane, Gundulićeva etnička pripadnost deo je srpsko-hrvatskih podela u samoidentifikaciji zapadnih južnoslovenskih prosvetitelja, što je bio jedan od glavnih problema u Jugoslaviji 20. veka.[15]

Većina srpskih akademika, bez zvaničnog konsenzusa sa hrvatskim kolegama, dubrovačku književnost smatra zajedničkom baštinom i potkrepljuje tvrdnju argumentom da je štokavsko narečje osnova savremenog srpskog jezika i da je srpski jezik prisutan u Dubrovačkoj republici od njenog osnivanja.[16][17][18][19][20] Neki od poslednjih potomaka porodice Gundulić pripadali su srpsko-katoličkom pokretu iz 19. veka, među kojima je i gradonačelnik Dubrovnika Frano Getaldić-Gundulić.[21][22] Gundulića, poput ostalih dubrovačkih pisaca koji su pisali na štokavskom narečju,[23] srpski akademici smatraju isključivo delom srpske ili delom zajedničke srpske i hrvatske kulturne baštine.[2][24][25] Srpska akademija nauka i umetnosti ga je uvrstila među 100 najznamenitijih Srba, a njegova dela su u sastavu srpske književnosti Matice srpske, sa ostalim dubrovačkim piscima, u petom tomu edicije Deset vekova srpske književnosti.[26][27] Hrvatski akademici i Matica hrvatska odbacuju srpske tvrdnje o dvostrukoj pripadnosti i tvrde da su „već poznata srpska prisvajanja, odnosno otimanja hrvatske kulture”.[16][28][29][30]

Nasleđe
Osman je jedno od najuspelijih dela slovenskog baroka.[31]

Nakon njegove smrti, dubrovačka književnost je bila pod uticajem njegovog dela.[31]

Podignut mu je 1893. spomenik u Dubrovniku. Za tu svrhu su prikupljali prilozi u Beogradu i celoj Srbiji.[32] Po njemu su nazvane osnovna škola u Beogradu i Gundulićev venac.