Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Jezik: Srpski
Autor: Strani

Lepo očuvano

1926
Skz


Eshil (grč. Αισχυλος; rođen 523. p. n. e. u Eleusini blizu Atine, umire u Geli, Sicilija, 456. p. n. e.) pored Sofokla i Euripida, jedan je od najznačajnijih pesnika antičke tragedije. On se često opisuje kao otac tragedije.[1][2] Akademici smatraju da taj žanr počinje sa njegovim radom,[3] i razumevanje ranijih tragedija je u znatnoj meri bazirano na zaključcima izvedenim iz njegovih preživelih pozorišnih komada.[4] Prema Aristotelu, on je uvećao broj uloga u pozorištu i omogućio konflikt među njima; likovi su ranije imali interakcije jedino sa horom.[nb 1]

Preživelo je samo sedam od Eshilovih procenjenih 70 do 90 drama. Postoji dugotrajna debata u vezi sa autorstvom jedne od njih, Okovani Prometej, i deo naučnog sveta tvrdi da bi to moglo biti delo njegovog sina Euforiona. Fragmenti iz drugih drama su preživeli kao citati, a još uvek bivaju otkriveni na egipatskim papirusima. Ovi fragmenti često daju dalji uvid u Eshilovo delo.[5] Verovatno je bio prvi dramaturg koji je predstavio drame kao trilogiju. Njegova Orestija je jedini sačuvani antički primer.[6] Najmanje jedna od njegovih drama bila je pod uticajem druge invazije Persijanaca na Grčku (480–479. p. n. e.). Ovo delo, Persijanci, jedna je od retkih klasičnih grčkih tragedija koja se bavi savremenim događajima, i jedino sačuvano.[7] Značaj rata sa Persijom bio je toliko veliki za Eshila i Grke da njegov epitaf komemoriše njegovo učešće u grčkoj pobedi na Maratonu, a ne pominje njegov uspeh kao dramskog pisca.

Biografija[uredi | uredi izvor]
Književnost
antička književnost
helenska književnost
antička tragedija
Eshil je pripadao je bogatom gornjem staležu, što mu je obezbedilo dobro obrazovanje i ekonomsku sigurnost. Stvara u vreme kada demokratski poredak u Atini odnosi pobedu nad tiranidom. Pripadao je intelekualnoj eliti svog vremena. U svojim Hiketidama veliča demokratski poredak i slobodu, a kao posledicu novog demokratskog uređenja doživljava pobede nad Persijancima na Maratonu.

Ispunjavao je svoje građanske obaveze i kao vojnik, borio se u odlučujućim bitkama protiv Persijanaca kod Maratona, Salamine i Plateje.[8] Sama tragedija Persijanci (472. p. n. e.) je proistekla iz tog iskustva. U njoj je dramatizovao jedan istinit događaj i osvojio nagradu za najbolju antičku tragediju iste godine.

Putovanjima je nastojao da proširi svoje znanje i iskustvo. U dva navrata posećuje Sirakusu gde je gost tiranina Hijerona, koji je na svoj dvor pozivao najslavnije umetnike i mislioce svog vremena. Hijeron je osnovao grad Etnu 476. p. n. e. i za njenog glavara postavio sina Dinomena. Za tu priliku Eshil je napisao i prikazao tragediju Etnjanke. Prilikom druge posete Sirakusi prikazuje po drugi put tragediju Persijanci. Godine 458. p. n. e. prikazana je njegova Orestija u Atini. Putuje na Siciliju gde umire u Geli 456. p. n. e. U svom epitafu ne spominje ni jednom rečju svoju pesničku slavu i umeće, već veliča borbeni zamah svoje ruke i ponos što se borio protiv persijske osvajačke najezde.

Dela[uredi | uredi izvor]
Napisao je devedeset drama. Sedamdeset i devet je poznato po naslovu. Sačuvano je samo sedam tragedija. Tragedije

Agamemnon,
Hoefore (Pokajnice) i
Eumenide
čine organsku celinu, trilogiju koja je nazvana Orestija (458). Pored toga sačuvane su i sledeće tragedije:

Hiketide, (Pribeglice)
Persijanci (472)
Sedmorica protiv Tebe, (467)
Okovani Prometej
Na tragičarskim nadmetanjima Eshil je trinaest puta pobeđivao.

Poetičke odlike[uredi | uredi izvor]

Aeschyli Tragoediae septem, 1552
Eshil je građu za svoje tragedije preuzimao iz mitova, odnosno iz priča o herojima i bogovima zabeleženih u Homerovim epopejama, u Hesiodovu Katalogu žena i horskoj lirici.

U tragedijama Eshil pokreće pitanja odnosa čoveka i boga, države i pojedinca, sudbine i slobode, odnosa čovekovog života i njegovog smisla. Kod Eshila nad ljudskim delanjem stalno je prisutna viša, božanska volja i mudrost. Međutim, u slikanju sveta bogova udaljio se od homerskog antropomorfizma. On mitove podvrgava etičkoj kritici nastojeći da prikaže bogove, naročito Zevsa, kao moralno savršenstvo, ističući njihovu mudrost i pravednost. Delovanje bogova nije izraz njihove samovolje, već pravednosti kojom oni uspostavljaju narušenu ravnotežu u poretku stvari.

Eshil se u svojim sačuvanim tragedijama bavi prikazivanjem čovekove krivice i njenog otkajanja. Krivica se zasniva na čovekovoj teomahiji, odnosno pobuni protiv opštih, iskonskih načela ili posebnih božanskih zakona. Kada se čovek drzne da sruši poredak uspostavljen božanskom pravdom, izaziva gnev bogova, čuvara mere i poretka. Glavna tema njegovih sačuvanih tragedija je prikazivanje takve krivice i njeno nužno otkajanje, ispaštanje.

U Okovanom Prometeju prikazana je teomahija titana Prometeja. On se usprotivio Zevsu koji je nameravao da uništi nesavršeni ljudski rod, hoteći da stvori savršenije ljude. Zbog prkosne pobune protiv vrhovnog boga i čovekoljublja, trpi strašne muke u okovima. Eshilov Prometej je simbolizovao ljudsku neobuzdanu težnju za napretkom za koju ne postoje prepreke i koja se ne plaši nikakvih stradanja. Tragedije Oslobođeni Prometej i Prometej vatronoša sa Okovanim Prometejem činili su trilogiju.

Kod Eshila se teomahijska krivica predaka prenosi i na potomstvo (u Sedmorici protiv Tebe i trilogiji Orestija). Međutim, krivica se ne prenosi na nova pokolenja kao besmisleni slučaj, već se gresima predaka pridružuju gresi potomaka kao uzrok njihovog stradanja i ispaštanja. Po Eshilu, čovekovu sudbinu određuje njegov karakter. Nesrećna sudbina, božanska kazna, izazvana je tek teomahijskim delovanjem čoveka. Čovek svojim delovanjem izaziva svoju nesrećnu sudbinu i stradanje.

Pored toga, u svojim delima slavi atinsku demokratiju, veliča novi poredak i u njemu vidi snagu koju država crpe. Tako da i mit kod Eshila doživljava preobražaj prema demokratskom idealu države.

Eshil je uveo drugog glumca, smanjio horske delove, a najviše pažnje posvećivao dijaloškim partijama. U Orestiji je uveo trećeg glumca, novina koju je prihvatio od Sofokla.


antigona drame starogrčke tragedije stare grčke