Godina izdanja: 1997
ISBN: 86-82937-02-6
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Trajan Stojanović

Equilibrium 1997 520 starna

očuvanost 5-

Oblast: istorija, balkanske studije, istorijska antropologija
Žanr: sintetička istorijska studija
Fokus: Balkan kao dugotrajni istorijski i kulturni prostor

Osnovna ideja knjige

Stojanović polazi od teze da Balkan nije „periferija Evrope“, već:

jedan od njenih najstarijih i najtrajnijih civilizacijskih prostora
istovremeno „prva Evropa“ (kolevka antičkih i ranohrišćanskih tradicija)
i „poslednja Evropa“ (prostor kasne modernizacije i dugog trajanja tradicionalnih struktura)

Knjiga nastoji da razbije stereotipe o Balkanu kao isključivo prostoru sukoba i zaostalosti.

Struktura i tematske celine

1. Balkan u dugom trajanju (longue durée)

Uticaj geografije na istoriju

Kontinuiteti od antike do modernog doba

Balkan kao raskrsnica imperija i kultura

Stojanović se oslanja na metodologiju škole Anala.

2. Imperijska nasleđa

Rimsko i vizantijsko nasleđe

Osmansko carstvo kao integrativni sistem

Habzburški uticaji na severnom Balkanu

Imperije se ne posmatraju samo kao okupatori, već kao strukture koje oblikuju društva.

3. Religija i kulturni obrasci

Pravoslavlje, katolicizam i islam

Religija kao faktor identiteta i društvene organizacije

Manastiri, bratstva, vakufi kao institucije dugog trajanja

4. Ekonomski i društveni svetovi

Seljaštvo kao dominantna društvena grupa

Trgovačke mreže i balkanska dijaspora

Uloga gradova i karavanskih puteva

Balkan je prikazan kao aktivan deo mediteranske i kontinentalne ekonomije, a ne izolovan prostor.

5. Modernizacija i nacije

Kasni i neujednačeni procesi modernizacije

Nacionalizmi XIX veka

Sukob tradicionalnih struktura i moderne države

Stoianovich ističe da su balkanski nacionalizmi slični evropskim, ali oblikovani specifičnim istorijskim uslovima.

6. Balkan i Evropa

Odnos „centra“ i „periferije“

Balkanizam kao diskurzivna konstrukcija

Kritika zapadnoevropskih predstava o Balkanu

Ključni pojmovi

imperijski kontinuiteti

kulturni pluralizam

mediteranski i kontinentalni svet

Balkan kao istorijna celina, ne samo zbir nacija

Značaj knjige

✔ jedna od najvažnijih sinteza balkanske istorije na engleskom
✔ uticajna u balkanskim i evropskim studijama
✔ ruši pojednostavljene i ideološke predstave o Balkanu
✔ korisna za istoričare, antropologe i kulturologe

Balkanski svetovi predstavljaju Balkan kao složen, istorijski dubok i kulturno dinamičan prostor, čiji se razvoj ne može razumeti bez šireg evropskog i mediteranskog konteksta. Stojanović pokazuje da je Balkan istovremeno jezgro i margina Evrope.