Godina izdanja: 2005
ISBN: 86-7403-085-8
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

RANKA GAŠIĆ

BEOGRAD U HODU KA EVROPI - kulturni uticaji Britanije i Nemačke na beogradsku elitu 1918-1941

Izdavač - Institut za savremenu istoriju, Beograd

Godina - 2005

290 strana

21 cm

Edicija - Studije i monografije

ISBN - 86-7403-085-8

Povez - Broširan

Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja



SADRŽAJ:
Predgovor

ORGANIZACIJE I UDRUŽENJA
Centri za usmeravanje kulturne saradnje u Nemačkoj i Britaniji
Mešovita društva u Nemačkoj i Britaniji
Obnova i jačanje veza: mešovita društva u Beogradu
Kultura kao sredstvo rata: instituti za kulturnu propagandu
Britanske i anglofilske karitativne, verske ikulturno-propagandne organizacije

UMETNOST, SVAKODNEVNI ŽIVOT I KOMUNIKACIJE
Uticaj novih umetničkih stilova
Uticaji u muzici
Nemački i engleski muzički repertoar u Beogradu
Nemački uticaj u delovanju značajnih beogradskih muzičara
Nemački i anglosaksonski muzičari na beogradskoj koncertnoj sceni
Gostovanja naših muzičara u inostranstvu
Uticaji na polju dramske umetnosti
Nemački i anglosaksonski uticaji u delovanju značajnih beogradskih scenskih stvaralaca
Nemački i anglosaksonski autori na beogradskoj pozorišnoj sceni
Gostovanja dramskih umetnika u Beogradu
Izložbe nemačkih i anglosaksonskih umetnika u Beogradu
Promocija nemačke i anglosaksonske kulture u medijima
Radio
Štampa
Film
Uticaji na svakodnevni život Beograda

UTICAJI PUTEM PEDAGOGIJE: ŠKOLOVANJE I STRUČNE SPECIJALIZACIJE U ZEMLJAMA NEMAČKOG I ENGLESKOG GOVORNOG PODRUČJA
Škole i druge obrazovne ustanove
Učenje nemačkog i engleskog jezika u Beogradu
Studiranje na univerzitetima nemačkog i engleskog govornog područja
Stručno usavršavanje (kursevi, razmena studenata, stipendije, specijalizacije i doktorati)

TRANSFER ZNANJA I TEHNOLOGIJE
Nemački i britanski stručnjaci na radu u Beogradu
Predavanja
Međunarodni skupovi naučnika i umetnika - simpozijumi i festivali
Ekskurzije
Materijalna sredstva iz Nemačke, Britanije i Amerike

ANEKSI
Disertacije odbranjene u Nemačkoj, Austriji i Švajcarskoj

Zaključak
Summary
Indeks ličnih imena
Izvori i literatura


`Proistekla iz doktorske disertacije i rada na projektu Srpsko društvo između tradicionalnog i modernog u 20. veku, knjiga Beograd u hodu ka Evropi istoričarke Ranke Gašić nije do sada prikazana u muzikološkoj periodici. Da je reč o propustu, biće očigledno nakon čitanja ovog teksta, kao što će, verujem, uslediti i vreme njene pune recepcije u budućim istraživanjima muzičkog života Beograda između dva svetska rata.

Kako je oblast kulturne istorije dugo bila zanemarena u istoriografskoj praksi, autorkino proučavanje nemačkih i britanskih uticaja na beogradsku elitu predstavljalo je po sebi nov poduhvat. Opsežno istraživanje široko shvaćenog pojma kulture obuhvatilo je nauku, obrazovanje, umetnost, svakodnevni život, komunikacije, kao i društveni angažman grupa i pojedinaca. Pregledi obimne građe u vodećim nacionalnim i nemačkim arhivima, minuciozni uvidi u dnevnu štampu i periodiku, kao i znalački odabir sekundarne literature, činili su osnovu za sugestivnan i dinamičnan, interdisciplinarno i komparativno utemeljen narativ.

Struktura knjige svedoči o autorkinom vrsnom daru za sistematizaciju ogromne količine podataka iz različitih oblasti: nakon Predgovora, I poglavlje je posvećeno organizacijama i udruženjima, II se odnosi na umetnost, svakodnevni život i komunikaciju, III – na uticaje putem pedagogije, na školovanje i specijalizacije u zemljama nemačkog i engleskog govornog područja, a IV – na transfer znanja i tehnologije. Dva Aneksa sa podacima o školovanju i stipendijama, i popis disertacija jugoslovenskih državljana odbranjenih u Nemačkoj, Austriji i Švajcarskoj prethode Zaključku, rezimeu na engleskom jeziku, indeksu imena i popisu izvora i literature.

Doprinosi monografije Ranke Gašić ogledaju se u upotpunjavanju korpusa znanja o epohi novim činjenicama, u svežim interpretacijama poznatog materijala, ali i u osvetljavanju do skoro prikrivanih, ili, čak svesno prećutkivanih podataka o čvrstim `savezima` između političkih i kulturnih nacionalnih elita; u sprezi sa evropskim, one su davale odlučujuće impulse umetničkim praksama u periodu međuratnog uspona srpskog i jugoslovenskog građanskog društva. Metodološki utemeljena u `školi` Andreja Mitrovića, oslobođena ideološkog balasta komunističkog doba, knjiga R. Gašić se, stoga, ukazuje i kao rad koji, osim na nove interpretacije u okviru studija kulture, poziva i na dalja arhivska istraživanja u muzikologiji, istoriji likovnih umetnosti, filma, svakodnevnice i privatnog života.

Pošto je polje muzike autorka posebno brižljivo proučila, u ovom prikazu naći će se prevashodno podaci koji ne samo da predstavljaju doprinos dosadašnjim pregledima istorije muzike, već postavljaju i putokaze za nova `čitanja` i revidiranje zaključaka o međuratnom dobu beogradske muzičke kulture

Usredsređena na uticaje Britanije i Nemačke na beogradsku elitu, autorka je I poglavlje knjige posvetila organizacijama i društvima za kulturnu saradnju, čiji se ciljevi ne mogu razumeti van političkog konteksta, ali čije delovanje nije do sada bilo predmet nacionalne nauke o muzici. Zanimljiva su, npr., otkrića da je Engleskojugoslovensko društvo u Londonu 1938. pratilo gostovanje zagrebačkog hora Mladost Balkan u Britaniji, da je jedan od članova beogradskog Jugoslovensko-nemačkog društva bio i Miloje Milojević, te da je `englesko veče` na Kolarčevom narodnom univerzitetu 1933, s učešćem Prvog beogradskog pevačkog društva, organizovalo Udruženje prijatelja Velike Britanije i Amerike.

Veoma su podsticajne i informacije o delovanju instituta u funkciji ratne propagande. Osnovan 1940, Nemački naučni institut je već iste godine, u saradnji sa Radio Beogradom i Muzičkom akademijom, priredio seriju koncerata minhenskog Gudačkog tria i Drezdenskog gudačkog kvarteta. Ne samo na ovom mestu, već i prateći mêne političkih uticaja u medijima, autorka iznosi podatke koji ohrabruju proučavanje političkih aspekata delovanja muzičara na rukovodećim položajima državnih institucija neposredno uoči i tokom Drugog svetskog rata. U tom kontekstu, indikativno je da su nakon podržavljenja Radija (VIII 1940) dvojicu `istaknutih antifašista“ na čelu muzičkog programa, Mihajla Vukdragovića i Vojislava Vučkovića, – smenili Stevan Hristić, Svetomir Nastasijević i Kosta Manojlović. U to vreme, rektor Muzičke akademije bio je Petar Konjović, ali se, u korist Hristića, s tog mesta povukao 1943, da bi na čelo Akademije ponovo stupio po završetku rata.

Najveća koncentracija podataka o muzici ostvarena je u okviru II poglavlja, gde autorka poznate, znalački probrane podatke iz muzikološke literature prelama kroz prizmu svojih glavnih tema. U okruženju pregnantnog narativa, koji obuhvata pitanja nemačkog i engleskog repertoara, nemačkog uticaja u delovanju beogradskih muzičara, prisustva nemačkih i anglosaksonskih umetnika na koncertnoj sceni, kao i gostovanja naših muzičara u inostranstvu, konstruisana je kompleksna slika o međuzavisnosti promenljivih bilateralnih političkih i kulturnih veza Jugoslavije sa Nemačkom i Engleskom sa jedne, i svih ključnih aspekata muzičkog života sa druge strane.

Ako je u istoriji muzike poznata, mada ne i dovoljno istaknuta činjenica da je za relativno ranu recepciju `Nove bečke škole“ u Beogradu zaslužna jevrejska intelektualna elita, jedan drugi, slabo poznat podatak – da je jedini koncert nemačkih izvođača 1934. bio onaj na kome je Stanislav Vinaver dirigovao horom jevrejskih izbeglica iz Nemačke, najbolje se razume u svetlu pretpostavke da je ovaj muzički događaj bio reakcija beogradskih kulturnih krugova na događaje u Trećem rajhu.

Jačanje nemačkih uticaja, vidljivo u muzičkom repertoaru počev od sezone 1935/36. bilo je, pak, rezultat usaglašavanja kulturnih politika obeju zemalja. Dok je beogradsko gostovanje Frankfurtske opere 1938. godine označilo kulminaciju nemačke propagande, nastup Beogradske opere i baleta u Frankfurtu sledeće godine bio je, pokazuje autorka, rezultat insistiranja jugoslovenskih vlasti na reciprocitetu. U svetlu činjenice da su kontrolu nad svim gostovanjima jugoslovenskih umetnika u inostranstvu sprovodili Ministarstvo prosvete (od 1936) i Odsek za kulturne veze (od 1937), pred muzičkom istoriografijom otvaraju se mnoge neprokrčene staze. Značajno bi bilo ustanoviti zbog čega je beogradska trupa u Nemačkoj gostovala upravo sa Gotovčevom operom Ero s onog svijeta i Lotkinim (Lhotka) baletom Đavo na selu, kao i poći tragom podataka o otkazivanju planirane turneje Obilića za 1936. godinu. Prema arhivskom istraživanju R. Gašić, turneja je otkazana ili zbog intervencije francuskog poslanika u Beogradu i frankofilski orijentisanih profesora univerziteta, ili, što je verovatnije, zbog želje dirigenta hora, Branka M. Dragutinovića, `koji je upravo 1936. stupio u masonsku ložu i bio stalni muzički kritičar beogradskih masonskih časopisa Javnost i Vidici“.

Praćenje britanskih uticaja potvrdilo je da, za razliku od nemačke, engleska muzika nije bila poznata u Beogradu pre Prvog svetskog rata. Preokret u muzičkim vezama Beograda i Britanije nastupio je sa povratkom Koste Manojlovića sa studija u Oksfodu. Aktivan na svim frontovima muzičkog života, Manojlović je, kako ukazuju i nalazi B. Gašić, bio u živim kontaktima sa anglofilskim udruženjima. Podatak da je 1930. godine bio i ključni domaćin gostovanja grupe od pedeset engleskih muzičara koji su sa dirigentom Frederikom Vudhausom (Frederick Woodhouse) održali niz koncerata u organizaciji jugoslovenskog poslanstva i Englesko-jugoslovenskog društva u Londonu, vredan je pažnje muzičke istoriografije. U traganju za odgovorom na delikatno pitanje Manojlovićevog političkog opredeljenja u ratnim godinama, ne treba prenebregnuti značajan podatak o njegovoj saradnji u časopisu Britanija, namenjenom britanskoj propagandi u Jugoslaviji.

Pored toga što je u raspravu uključila transfer znanja u usponu muzičkog školstva i izvođaštva, početke recepcije američkog mjuzikla, crnačke duhovne muzike i džeza, popularnu muziku i igre u klubovima okupljanja elite, Ranka Gašić je pedantnim arhivskim radom ušla u trag posve novim saznanjima o interesovanju koje su za jugoslovensku umetničku muziku i folklor pokazali nemački dirigent Bano Bardi (Banno Bardi), engleska kompozitorka Džulija Četerton (Julia Chatterton) – autor jedne od prvih, danas, čini se, zaboravljenih antologija jugoslovenskih narodnih pesama (Jugo-Slav Folk Songs, London 1930), kao i direktor znamenitog američkog hora Schola cantorum Hju Ros (Hugh Ross), koji se 1938. konsultovao sa jugoslovenskim vlastima oko odabira muzičkog materijala za svetsku izložbu u Njujorku. Radoznalost etnomuzikologa pobudiće i podatak o disertaciji Branimira Mirijića (Volksmusik Bosniens und der Herzegovina), odbranjenoj u Beču, 1936. godine

Poput inspirativnih radova istoričara Peđe J. Markovića, Dubravke Stojanović i Radine Vučetić, knjiga Ranke Gašić Beograd u hodu ka Evropi nije samo dragocen prilog kulturnoj istoriji međuratne epohe, već i uverljiv dokaz o neophodnosti i značaju prisnih istraživačkih dijaloga u okviru humanističkih disciplina. (Katarina Tomašević)`



Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku.

Pavle Aleksić Ivo Andrić Živko Avramovski Slobodan Baranac Šefkija Behmen Alek Braun Pavel Brežnik Čarl Bridž Branka Bulatović Rihard Burijan Miloš Crnjanski Jovan Cvijić Vladimir Ćorović Milan Ćurčin Feti Dautović Ljubomir Davidovič Branko Dragutinović Kenet Džonson Irinej Đorđević Vladimir Đorđević Lovet Edvards Artur Evans Forbs Kurt Fovinkel Mihajlo Gavrilović Stojan Gavrilović Johan Volfgang Gete Gerhard Gezeman Marija Gezeman Kristof Vilibald Gluk Georg Gros Mejbel Grujić Slavko Grujić Alojz Haba Emil Hajek Julius Hanau Ulrih Hasel Karl Haushofer Frenk Hejstings Erih Hekel Viktor Heren Paul Hindemit Adolf Hitler Stevan Hristić Stevan Jakovljević Vojislav Janjić Pavle Jevtić Jovan Pižon Jovanović Slobodan Jovanović Lena Jovičić Vasilij Kandinski Aleksandar Karađorđević Pavle Karađorđević Ronald Kempbel Gertruda Kerington Vajld Milica Kisić Dimitrije Knežević Bogić Knežević Geca Kon Milan Konjović Strahinja Kostić Gradimir Kozomarić Petar Krstić Milivoje Lozanić Olga Lozanić Božidar Maksimović Kosta Manojlić Ljubica Marić Boža Marković Predrag Marković Radosav Medenica Ivan Meštrović Olga Milanović Dragan Milićević Petar Milivojević Miloje Milojević Pavle Mitrović Ranko Mladenović Volfgang Amadeus Mocart Svetomir Nastasijević Borivoje Nedić Harold Nikolson Momčilo Ninčić Bahrija Nuri Hadžić Judžin Onil Ubavka Ostojić Fejić Božidar Pepić Vladimir Petković Vasa Pomorišac Bogdan Popović Branko Popović Vladeta Popović Milan Radosavljević Stanojlo Rajičić Maks Rajnhart Isidora Sekulić Živojin Simić Milosav Simonović Vilijam Robert Siton Votson Josip Štolcer Slavenski Luka Smodlaka Stanoje Stanojević Pavle Stefanović Svetislav Stefanović Meri Stensfild Popović Vikam Stid Henri Milan Stojadinović Dušan Stojanović Dušan Stojanović Mihajlo Stojović Dobrivoje Stošović Dragutin Subotić Arnold Šenberg Dejvid Šilan Alojz Šmaus Edmund Šnevajs Rihard Štraus Franc Tirfelder Katarina Tomašević Josip Torbarina Ljubinka Trgovčević Lazar Trifunović Miloš Trivunac Slobodan Turlakov Rihard Vagner Džejms Vajls Miloje Vasić Herman Vendel Aleksandar Vidaković Stanislav Vinaver Vojislav Vučković Mihajlo Vukdragović Obren Vukomanović Nikola Vulić Sava Živanović