Godina izdanja: 2024
ISBN: 978-86-6427-298-8
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Filozofski fakultet 2024 294 strane

Patriotizam i nacionalizam kod Srba u 20. veku bili su složeni fenomeni, često isprepletani, a njihovo razumevanje i manifestacija menjali su se pod uticajem velikih istorijskih događaja, pre svega formiranja i raspada Jugoslavije.

Ključne karakteristike i razvoj:

Jugoslavenska ideja i srpski identitet: Većinski deo srpske nacije je ujedinjenje u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca (kasnije Kraljevinu Jugoslaviju) doživljavao kao trajno rešenje, jedinu državu u kojoj su gotovo svi Srbi živeli unutar jednih državnih granica. To je dovelo do specifične podvojenosti između srpskih i jugoslovenskih nacionalnih osećanja i identiteta. Jugoslovenstvo je često smatrano širim okvirom srpskog nacionalnog interesa.
Prva polovina 20. veka (Balkanski ratovi i Prvi svetski rat): Ovaj period karakteriše visok stepen patriotizma, usmerenog ka oslobađanju i ujedinjenju `braće po krvi` (svih Srba) koji su živeli pod tuđinskom vlašću (uglavnom Austrougarskom). Srpska konzervativna misao tog vremena je definisala patriotizam i nacionalizam kao pokretačke snage za stvaranje i očuvanje nacionalne države.
Druga Jugoslavija (SFRJ): U socijalističkoj Jugoslaviji, zvanična ideologija je potencirala `bratstvo i jedinstvo` i jugoslovenski identitet. Nacionalizam je često bio potiskivan ili smatran nazadnim, ali je tinjao ispod površine. Srpski nacionalizam u ovom periodu je često bio u opoziciji prema centralnom rukovodstvu, koje se percipiralo kao nesklono srpskim interesima, posebno nakon Ustava iz 1974. godine kojim je ojačana autonomija pokrajina.
Kraj 20. veka (Raspad SFRJ i ratovi): Ustav iz 1974. godine i kasniji procesi decentralizacije doprineli su ponovnom usponu srpskog nacionalizma krajem 80-ih godina. Za razliku od drugih naroda (Hrvata, Slovenaca) koji su Jugoslaviju videli kao etapu ka samostalnim državama, srpska politička elita i većina naroda zalagala se za očuvanje federativne Jugoslavije, a potom, ukoliko to ne bude moguće, za ostanak većine Srba u istoj državi. U ovom periodu, nacionalizam je ponovo postao dominantan diskurs, a pojmovi su dobili drugačiju, često negativnu konotaciju u međunarodnom kontekstu, dok se u domaćem diskursu često izjednačavao sa patriotizmom.

Ukratko, srpski patriotizam i nacionalizam u 20. veku su se kretali od ujediniteljske snage u prvoj polovini veka do složenog, često osporavanog, faktora u jugoslovenskim odnosima i konačnom raspadu države krajem veka.