Godina izdanja: 2007
ISBN: 978-86-7963-291-3
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Izdavač: Samizdat B92, Beograd, 2007.

Mek povez, latinica, ilustrovano, 22 cm., 238 strana.

Edicija Samizdat - Knjiga 51

a) Mađarska - Pobuna 1956.
b) Jugoslavija - Spoljna politika- 1956.

- Veče kod Janoša Kadara
- Noć na Brionima
- Mađarski junaci drame
- Vozom kroz Mađarsku
- Ko je pucao prvi?
- Vreme bezvlašća
- Linč
- Amerika prepušta Mađarsku Rusima
- Poraz
- Imre Nađ u jugoslovenskoj ambasadi
- Dalji razvoj u Mađarskoj

NAPOMENA: Na prvoj unutrašnjoj strani upisana je posveta hemijskom olovkom i kod teksta je na jednom mestu prevučena reč Novembar i dopisana je reč Oktobar.

Zaključci Ivana Ivanjija razlikuju se od tumačenja drugih poznatih radova o Mađarskoj revoluciji, posebno od njene glorifikacije uvrežene na Zapadu i pojednostavljenog predstavljanja Imrea Nađa kao borca za demokratiju i heroja, i Janoša Kadara kao sovjetskog kontrarevolucionara koji je izdao Mađare koji su se borili za slobodu. On analizira ulogu vodećih ličnosti sa obe strane barikada, ukazuje na nelogičnost i netačnost mnogih tvrdnji, kao i na laži koje su se smatrale neupitnim istorijskim istinama.

Mađarska revolucija pre pola veka, 1956. godine, predstavljala je prekretnicu u toku hladnog rata i veliko iskušenje za tadašnju jugoslovensku diplomatiju i obaveštajne službe. Ivan Ivanji je kao mladi novinar izveštavao o tim tragičnim događajima i proučio doskora nepristupačne podatke iz jugoslovenskih, sovjetskih, američkih i mađarskih arhiva. Ova knjiga po informacijama koje nudi odudara od brojnih drugih dela objavljenih na istu temu i ekskluzivno je ilustrovana fotografijama iz arhiva austrijskog fotografa Ericha Lessinga.

Do 1949. godine Mađarska je postala prava komunistička zemlja pod diktaturom Maćaša Rakošija i Mađarske komunističke partije. Sovjetske trupe su je odavno okupirale i još od 1944. godine se nalazile na njenoj teritoriji, prvo kao invazijska vojska, a onda kao obaveza članstva Varšavskog pakta. Stotine hiljada Mađara je 23. oktobra 1956. godine ustalo protiv vlade. Za samo nekoliko dana, milioni su učestvovali ili podržavali ustanak. Sve je počelo kao skup studenata Tehničkog univerziteta, koji su se okupili na Bem trgu u Budimpešti, kako bi organizovali mali protest solidarnosti za poljskog reformistu Vladislava Gomulku. Ubrzo, broj demonstranata se povećao, a mađarski vojnici su im se pridružili otkidajući sovjetske zvezde sa svojih kapa i bacajući ih u masu. Gomila je odlučila da pređe Dunav do zgrade Parlamenta. Na svom vrhuncu masa je brojala 100.000 ljudi i nije imala vođu. Protest je uglavnom bio miran, ali je do preokreta došlo kad je policija, AVH, pucala na gomilu i pobila hiljade ljudi. Razjarena masa je sva policijska vozila zapalila ili prevrnula, a ljudi su počeli da se naoružavaju. Sedišta AVH bila su zaposednuta i narod se domogao oružja koje su vlasti slale policiji. Sovjeti su ubrzo intervenisali trupama koje su već bile u Mađarskoj. Mađarska revolucija ili mađarski revolt, antisovjetski ustanak u Mađarskoj 1956. godine, Sovjeti su u krvi ugušili.


Mađarska revolucija iz 1956. godine (mađ. 1956-os forradalom) bio je spontani revolt protiv komunističke vlade Mađarske i njenih nametnutih Sovjetskih patrona, koja je trajala u periodu od 23. oktobra do 10. novembra. U početku bez vođe, to je bila prva velika pretnja sovjetskoj kontroli otkako je Crvena armija na kraju Drugog svetskog rata u Evropi proterala nacističku Nemačku sa svoje teritorije.

Pobuna je započela kao studentski protest, koji je privukao hiljade dok su marširali centralnom Budimpeštom do zgrade mađarskog parlamenta, pozivajući na ulice kombijem sa zvučnicima. Uhapšena je studentska delegacija koja je ušla u zgradu radija, kako bi pokušala da emituje zahteve učenika. Kada su demonstranti napolju zahtevali puštanje delegacije, policija državne bezbednosti, poznata kao ÁVH (skraćenica od Államvédelmi Hatóság, doslovno „Državna uprava za zaštitu“), iznutra je pucala na njih. Više učenika je ubijeno, a jedan je bio umotan u zastavu i držan iznad gomile. Ovo je bio početak sledeće faze revolucije. Kako su se vesti širile, nered i nasilje su eruptirali širom prestonice.

Pobuna se brzo proširila i vlada se srušila. Hiljade su se organizovale u milicije, boreći se protiv ÁVH i Sovjetskih trupa. Tokom pobune bilo je nasilnih incidenata; neki lokalni lideri i pripadnici ÁVH linčovani su ili zarobljeni, dok su bivši politički zatvorenici pušteni i naoružani. Radikalni improvizovani radnički saveti izuzeli su opštinsku kontrolu od vladajuće Mađarske radničke narodne stranke (Magyar Dolgozók Pártja) i zahtevali političke promene. Nova vlada Imre Nađa formalno je raspustila ÁVH, deklarisala da namerava da se povuče iz Varšavskog pakta i obavezala se da će ponovo uspostaviti slobodne izbore. Krajem oktobra borbe su gotovo prestale, a dani normalnosti počeli su da se vraćaju. Neki radnici nastavili su da se bore suprotstavljajući se staljinističkom režimu i pojavama „buržoaskih“ partija.[6]

U početku izgledajući otvoren za pregovore o povlačenju sovjetskih snaga, Politbiro se predomislio i krenuo da sruši revoluciju. Dana 4. novembra velike sovjetske snage napale su Budimpeštu i druge regione zemlje. Otpor Mađarske nastavio se do 10. novembra. U sukobu je ubijeno preko 2.500 Mađara i 700 sovjetskih vojnika, a 200.000 Mađara pobeglo je kao izbeglice. Masovna hapšenja i prokazi nastavili su se mesecima nakon toga. Do januara 1957. nova sovjetski postavljena vlada suzbila je svu javnu opoziciju. Ove sovjetske akcije, dok su jačale kontrolu nad Istočnim blokom, otuđile su mnoge zapadne marksiste, što je dovelo do podele i/ili značajnih gubitaka članstva za komunističke partije u kapitalističkim državama.

Dotadašnji premijer Imre Nađ sa još nekoliko saradnika sklonio se u jugoslovensku ambasadu u Budimpešti, a za novog premijera postavljen je Janoš Kadar. Uprkos garancija novih vlasti da neće progoniti političke zatvorenike, Nađ je posle napuštanja ambasade 22. novembra uhapšen i nakon montiranog procesa pogubljen u junu 1958.