Godina izdanja: 1989
ISBN: 86-363-0093-2
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Veoma dobro očuvano.

Autor - osoba Živojinović, Dragoljub, 1934-2016 = Živojinović, Dragoljub, 1934-2016
Naslov Uspon Evrope : 1450-1789 / Dragoljub R. Živojinović ; [geografske karte Ljubomir Stanković]
Vrsta građe knjiga
Jezik srpski
Godina 1989
Izdanje 2. izd.
Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Matica srpska, 1989 (Novi Sad : Budućnost)
Fizički opis 581 str., [20] str. s tablama : ilustr. ; 25 cm
Drugi autori - osoba Stanković, Ljubomir (kartograf)
Stanković, Ljubomir (kartograf)
Zbirka Istorija Evrope
ISBN 86-363-0105-X (broš. sa omotom)
Napomene Tiraž 5.000
Bibliografija: str. 553-567
Registar.
Predmetne odrednice Evropa -- Istorija -- 1450-1789

Autor - osoba Popov, Čedomir, 1936-2012 = Popov, Čedomir, 1936-2012
Naslov Građanska Evropa : (1770-1871). Knj. 1, Osnovi evropske istorije XIX veka / Čedomir Popov ; [geografske karte Ljubomir Stanković]
Građanska Evropa : (1770-1871). Knj. 2, Politička istorija Evrope / Čedomir Popov ; [geografske karte Ljubomir Stanković]
Vrsta građe knjiga
Ciljna grupa odrasli, ozbiljna (nije lepa knjiž.)
Jezik srpski
Godina 1989
Izdavanje i proizvodnja Novi Sad : Matica srpska, 1989 (Novi Sad : Budućnost)
Fizički opis 548, [4] str. s tablama fotogr., [1] list s geografskom kartom : geogr. karta ; 25 cm
573 str., [10] str. s tablama, [2] presavijena lista s geogr. kartom : ilustr. ; 25 cm
Zbirka Istorija Evrope
ISBN 86-363-0094-0 (karton s omotom)
Napomene Registri.
Predmetne odrednice Evropa -- Istorija -- 1770-1871
Nekontrolisane predmetne odrednice liberalni kapitalizam / buržoaske revolucije / Francuska buržoaska revolucija / Napoleon Bonaparta / revolucija u nauci / naučna revolucija


UVOD
Ova knjiga je pokušaj da se uoče i prikažu u određenim vremenskim razdobljima najvažnija zbivanja, pokreti, ideje i ličnosti. To razdoblje evropske istorije ispunjavaju mnogobrojne i duboke promene – geografska otkrića, razvitak nauke i tehnike, humanizam i renesansa, verski ratovi, usponi i padovi pojedinih država i carstava, industrijska, društvena i politička revolucija. To je doprinelo da se u mnogo čemu izmeni način života i shvatanja ljudi.
Promene su dramatične, a najočitije su u verskom životu, pošto reformacija dovodi u pitanje dotada neosporavane istine. Pronalazak i širenje štamparske prese podstiče diskusije o starim i novim vrednostima i doprinosi pojavi i širenju novih učenja. Sklad između neba i zemlje, boga i čoveka, kao i njihov hijerarhijski odnos, nestaju u žaru verskih sukoba. Protestantizam uništava vezu između boga i čoveka tako što uklanja hijerarhiju. Time nestaje i stari društveni poredak, a predstavnici nižih staleža počinju da se uzdižu u hijerarhiji, politici, privredi. Krajem XVI veka teorija državnog suvereniteta daje vladaru mogućnost da određuje prava i odlučuje o životima svojih podanika. Uspon kapitalizma podstiče koncentraciju ekonomske moći u rukama pojedinaca, a stege hrišćanskog učenja o kamati gube raniji značaj.
Slične promene nastavljaju se u narednim vekovima. Obim industrijske proizvodnje i trgovine stalno raste, kao i akumulacija kapitala. U XVII veku nastaju snažne državne administracije protiv kojih krupni feudalci ne mogu da se bore. Gradovi rastu velikom brzinom, dok njihovi bogatiji žitelji sve češće kupuju zemljišne posede u želji da obezbede svoj društveni položaj. Istovremeno se širi pojava kupovine zvanja i položaja, a mnogi vladari uspevaju da novostečeni društveni položaj pojedinaca povežu sa službom državi. To omogućava veću društvenu mobilnost i pruža priliku sposobnima da se uzdignu u društvenoj hijerarhiji.
U XVIII veku takva stremljenja se završavaju apsolutizmom, industrijskom i francuskom revolucijom, pravom kulminacijom raskida sa prošlošću. Monarhije i monarsi predstavljaju polubožansku ustanovu i bića, sistem vladavine ustanovljen od boga. Zapadna Evropa uživa privrednu stabilnost, iako mnoge nove ideje i shvatanja postepeno zamenjuju stare. Velika Britanija igra sve vidniju ulogu u tome, obezbeđujući industrijsku, finansijsku, trgovačku i kolonijalnu premoć nad ostalim državama. Veze sa prekomorskim zemljama snažno se razvijaju. Promene u duhovnom životu, nauci i filozofiji obezbeđuju osnove civilizaciji i kulturi modernog vremena.
Istovremeno, primetni su prigovori i otpori promenama takvih razmera i snage. Njihovi kritičari zahtevaju obnovu hrišćanskih urednosti u nameri da društvo odbrane od zloupotrebe poli-tičkih i ekonomskih centara moći. Pobune protiv kraljevskog apsolutizma i snage gradova javljaju se u skoro svim zemljama. To ima za posledicu jačanje predstavničkih tela i staleža. Verski sukobi pružaju priliku da se ograniči kraljevska vlast. Svi društveni slojevi nastoje da obezbede učešće u političkom odlučivanju i ne traže povratak na stari poredak. Ustanci seljaka postaju svakodnevna pojava; njihovo nezadovoljstvo upravlja se protiv stega feudalizma, ali i promena koje su suprotne njihovim interesima. Seljaci očekuju spas u milenijumu ili povratku na davna vremena.
U XVII veku otpori promenama su vidljivi na mnogim stranama. Snage protivreformacije zaustavljaju na izgled neodoljivo širenje protestantizma; uprkos početnih uspeha, tokom veka građani ne uspevaju da obezbede preraspodelu političke i ekonomske moći u svoju korist. Upravo zbog toga Evropa prolazi kroz periode velikih nemira i periode nestabilnosti. Za to vreme izraz „kriza“ predstavlja oličenje jednog stanja. „Evropska kriza“ prvih decenija XVII veka ima određeni sadržaj i značenje, kao što ih ima i „kriza evropske svesti“ između 1680. i 1715. godine. U XVIII veku filozofske i naučne norme sporo prodiru u svest ljudi, pa razvitak egzaktnih nauka nema revolucionarne posledice. U privredi, politici, društvu i intelektualnom stvaralaštvu otpori su mnogobrojni i snažni.
To pokazuje da uporedo sa promenama i novinama, opstaju mnoge stare urednosti i uverenja. Mnoge nove ideje prodiru pod plastom starih i bivaju lakše prihvaćene. Mnogi smatraju da je staro društvo jednostavnije i razumljivije. Neizvesnosti, patnje koje donose gladne godine i zarazne epidemije, kratkotrajnost života i drugo podstiču čoveka da traži zaštitu u veri i bogu, uveren da on čini čuda. Slično se primećuje i u narednim vekovima. Istovremeno postojanje starog i novog, zaostalog i naprednog, božanskog i ateističkog, duhovnog i materijalnog predstavlja sliku zbivanja
u Evropi u ovom razdoblju. Staro ne uspeva da uguši novo, koje se probija na površinu i nameće svim društvima i narodima.
Raznovrsnost pojava i vrednosti predstavlja izvor snage i dostignuća evropskog društva. Mark Blok to najbolje objašnjava ovim rečima: „Evropska civilizacija je nastala i razvijala se sve dok nije obuhvatila čitavu zemlju. „ To je izuzetan uspeh kad se zna da Evropa raspolaže relativno ograničenim ljudskim i materijalnim snagama. U ovom razdoblju Evropa doživljava neviđenu ekspanziju, namećući svoje vrednosti i civilizaciju mnogim dalekim zemljama. U mnogim delovima sveta, uključujući tu ona najudaljenija, i društvima, podrazumevajući i ona najotpornija na promene, vidljivi su naučne ideje, vojnička tehnika, državna organizacija i društveni poredak, kao i način mišljenja svojstveni Evropi i Evropljanima. Sputana svojim prostorima, brojem stanovnika i prirodnim bogatstvima, otvorena napadima sa kopna i mora, Evropa uspeva da potčini veći deo sveta i nametne mu svoje duhovne vrednosti i materijalistička shvatanja.
Uporedno posmatranje evropskog razvitka otkriva mnoge specifičnosti i osobenosti pojedinih naroda i država. Zapadna Evropa se razlikuje od istočne ili srednje u svojim institucijama, etičkim vrednostima, psihologiji i mentalitetu ljudi. Klima, susedi i vera utiču na razvitak pojedinih naroda, određujući stepen njihove pripadnosti evropskom društvu u širem smislu. Pojedine države (Turska, Rusija) dugo se nalaze izvan opštih okvira, da bi neke od njih (Rusija) u XVIII veku postale sastavni deo evropske političke scene.
Pored ovih, postoje razlike unutar pojedinih država koje potvrđuju svu raznolikost između njih. Kastilja i Katalonija, Napuljska Kraljevina, Papska Država i Lombardija, Bretanja, Normandija i U de Frans potvrđuju koliko je neopravdano svako uopštavanje čak u okvirima pojedinih država. Svaka oblast ljubomorno čuva svoje tradicije, institucije, vrednosti, usporavajući prodor kraljevskog apsolutizma i državnog centralizma. Predstavnička tela u raznim zemljama (Engleska, Švedska, Nizozemska, Španija) pokazuju snagu pojedinih društvenih staleža i njihovu ulogu u državnim poslovima. Sličnih primera raznolikosti ima unedogled.
U hronološkom pogledu knjiga obuhvata razdoblje od sredine XV veka do francuske revolucije. Otkriće Novog sveta posledica je novih saznanja, pre svega širenja štampane reći, naučnih dostignuća, tehničkih i tehnoloških novina koji se mogu zapaziti od sredine XV veka. Humanizam i renesansa podstiču ljudsku radoznalost, odvažnost i avanturizam. Plovidbe portugalskih i španskih pomoraca su posledica novostečenih znanja, a njihovi uspesi rezultat samopouzdanja evropskog čoveka u eri brzih promena i novih znanja.


PREDGOVOR
Dva toma „Građanske Evrope 1770–1871.“ su deo zamašnog projekta Izdavačke radne organizacije Matice srpske kojim je predviđeno publikovanje više knjiga sintetički obrađene evropske istorije novog veka. Nakon Uspona Evrope Dragoljuba Živojinovića (1985), evo sada, po kronološkom redu, i Građanske Evrope, čiji bi treći tom, za razdoblje 1871–1914, u dogledno vreme takođe trebalo da ugleda sveta.
Kao i moje kolege Dragoljub Živojinović i Andrej Mitrović, koji učestvuju u projektu Istorije Evrope, radu na knjizi Građanska Evropa pristupio sam s dvojakom namerom. Prvo, da, kao univerzitetski nastavnik opšte istorije, pružim našem čitaocu zainteresovanom za prošlost i njena najšira (ne samo nacionalna) istorijska iskustva, jedan relativno celovit i sveobuhvatan sintetički pregled, napisan na osnovu rezultata i metodoloških koncepcija suvremene svetske istoriografije. Drugo, da svojim i drugim jugoslovenskim studentima istorije ponudim jedno pregledno, čitko i činjenicama bogato naučno-popularno štivo, koje može poslužiti i kao priručnik za pripremanje obimnog ispitnog gradiva i za olakšavanje mukotrpnog ovladavanja zanatom istoričara. Time bi se, najzad, zamenili neki već davno, i u metodološkom i faktografskom pogledu, prevaziđeni udžbenici koji se još uvek koriste na našim univerzitetima.
Period čije sam se obrade u Matičinoj Istoriji Evrope poduhvatio (1770–1914) podelio sam na dva, po trajanju nejednaka, razdoblja: duže od 1770. do 1871. i kraće od 1871. do 1914. U hronološkom određivanju prvog razdoblja, koje izlažem u ova dva toma, pošao sam, s jedne strane, od preovlađujuće marksističke opšte periodizacije istorije koju kod nas već decenijama zastupaju Branislav Đurđev i Bogo Grafenauer. S druge strane, uvažavam i metodološke postulate onih stvaralaca u savremenoj francuskoj, engleskoj i američkoj istoriografiji koji nisu zatvoreni za uticaje marksističke metodologije. Među njima najbliži su mi pogledi Francuza Žaka Godšoa, Engleza Erika Hobzboma i Amerikanca Roberta Palmera. Sva trojica gledaju na decenije od 70-ih (odnosno 80-ih) godina XVIII do sredine XIX veka, kao na razdoblje (građanskih.) revolucija. Prvi beočug kojim započinje lanac revolucionarnih događaja Godšo i Palmer vide u američkoj revoluciji (borbi američkih kolonija za nezavisnost) 1770–1783, centralni u francuskoj revoluciji 1789–1799, a završni u zbivanjima 1848-49. u Evropi. Pri tom Godšo i Palmer ovaj lanac revolucija nazivaju „atlantskom“ ili „zapadnom revolucijom“, dok ga Hobzbom definiše kao „dvojnu revoluciju“. Hobzbom, naime, izdvojeno prati duboke ekonomsko-socijalne preobražaje izazvane industrijalizacijom Evrope (industrijskom revolucijom) i političko-socijalne i idejne promene koje je dónela francuska revolucija sa svojim širokim i dugotrajnim odjecima i posledicama. Da bi što doslednije sproveo ovu koncepciju i usuglasio tokove „dvojne revolucije“, on njihov početak stavlja na 1780. isključujući time iz „lanca revolucija“ ne samo rat američkih kolonija za nezavisnost, već i sam početak industrijske revolucije u Engleskoj, koji je ipak najpraktičnije staviti na patentiranje i početak upotrebe Vatove parne mašine 1769–1776.
Meni je najbliža koncepcija Zaka Godšoa koji razdoblje revolucija stavlja u vremenske okvire 1770–1850, tumačeći ga borbom za destrukciju feudalnih društveno-ekonomskih odnosno apsolutističkih političkih sistema i za izgradnju liberalnih, građanskih društava i država. Za razliku od Palmera, koji „zapadnu revoluciju“, vidi pre svega kao političku borbu za građanske slobode i demokratiju, aposolutizujući tako iskustva i ciljeve američke revolucije, Godšo u prvi plan stavlja antifeudalnu komponentu revolucija. S druge strane, on sve glavne tokove revolucija sagledava u međusobnom jedinstvu i prožimanju ne po- smatrajući ih kao paralelne procese, kako to čini Hobzbom. U ovoj knjizi ja u jednoj stvari bitno odstupam od periodizacije i osnovne koncepcije Žaka Godšoa i druge dvojice pomenutih autora. Kao svojevrsnu istorijsku celinu ja ne uzimam razdoblje 1770–1850, već 1770–1871. To činim stoga da bih jednim pogledom obuhvatio i oko jednog nosećeg istorijskog procesa kao osovine okupio ćelu Evropu, a ne samo ovaj ili onaj njen deo – atlantski, zapadni ili centralni. Ta osovina jeste građanska revolucija sa svim njenim komponentama: ekonomskim, socijalnim, političkim, idejnim i ideološkim. Pri tom mi nije bilo najvažnije da li su se u svakom kraju Evrope odigrale pobedonosne revolucionarne pobune i građanski ratovi, već da li su i u kojoj meri svuda stigle tekovine građanske revolucije, čak ako se svi njeni ciljevi i nisu ostvarili. A meni se čini da se to odigralo upravo do 1870–71, jer je baš u 50-im i 60-im godinama XIX veka došlo do likvidacije feudalizma u Habsburškoj monarhiji i Rusiji, do ubrzane dezagregacije feudalno-apsolutističkog i državnog sistema anahronične Osmanske imperije i do bržeg prodiranja moderne industrije i saobraćajnih sredstava i u centralnu, istočnu i jugoistočnu Evropu. Najzad, u ove dve decenije okončani su i ratovi za ujedinjenje Italije i Nemačke, kao što su se rasplamsali novi oslobodilački i nacionalno-revolucionarni pokreti u srednjoj i jugoistočnoj Evropi, koji takođe predstavljaju sastavne delove buržoaske revolucije. Na taj način periodizacija koju sam sproveo u ovoj knjizi, a do koje sam došao čisto empirijskim postupkom, podudarila se sa važećom marksističkom periodizacijom, koja trajanje epohe liberalnog kapitalizma vodi upravo do 70-ih godina XIX veka.
O drugim postupcima i metodološkim shvatanjima koja sam primenio u ovoj knjizi čitalac će se lako obavestiti krećući se kroz njen, nadam se da mogu reći bogat i raznovrstan, sadržaj. On će oceniti i koliko je taj postupak bio uspešan, a njegov rezultat koristan i celishodan.
Na kraju, osećam prijatnu dužnost da se zahvalim recenzentima ove knjige akademiku Radovanu Samardžiću i profesoru dr Mihajlu Vojvodiću za njihove ažurno napisane i podsticajne recenzije. Zahvaljujem se, takođe, lektoru prof. dr Mariji Kleut na njenim preciznim intervencijama, kao i službenicama Vojvođanske akademije nauka i umetnosti Nevenki Nedić i Svetlani Pušković, koje su golemi tekst ove knjige, uz primerno požrtvovanje, prekucavale direktno sa rukopisa. Zahvalan sam i svim urednicima i radnicima IRO Matice srpske koji su se oko knjige trudili.
U Novom Sadu, 19. novembra 1988. Autor

Dragoljub R. Živojinović (Vranje, 17. april 1934 – Beograd, 4. februar 2016) bio je srpski istoričar, univerzitetski profesor i akademik SANU.
Završio je Filozofski fakultet u Beogradu (1959); postdiplomske studije na Univerzitetu Pensilvanije, (1963); doktorat na Univerzitetu Pensilvanije, (1966); postdoktorski rad na Univerzitetu Harvard (1972). Bio je redovni je profesor na Filozofskom fakultetu.
Izabrani radovi
Važnije monografije:
Živojinović, Dragoljub R. (1970). Amerika, Italija i postanak Jugoslavije 1917-1919. Beograd: Naučna knjiga.
D. Živojinović, Vatikan i prvi svetski rat 1914–1918, Beograd-Cetinje 1978.
D. Živojinović, Vatikan i Prvi svetski rat 1914–1918, Beograd 1996, 2. dop. izd.
D. Živojinović, The United States and the Vatican Policies 1914–1918, Boulder 1978.
D. Živojinović, Vatikan, Srbija i stvaranje jugoslovenske države 1914–1920, Beograd 1980.
D. Živojinović, Vatikan, Srbija i stvaranje jugoslovenske države 1914–1920, Beograd 1995, 2. dop. izd.
D. Živojinović, Evropa i Dubrovnik u 17. i 18. veku: studije i rasprave, Beograd 2008.
D. Živojinović, Vatikan, Katolička crkva i jugoslovenska vlast 1941–1958, Beograd 1994.
D. Živojinović, Vatikan, Katolička crkva i jugoslovenska vlast : 1941–1958, Beograd 2007, 2. dop. izd.
D. Živojinović, Crna Gora u borbi za opstanak 1914–1922, Beograd 1996.
D. Živojinović, Italija i Crna Gora 1914–1925: studija o izneverenom savezništvu, Beograd 1998.
D. Živojinović, Srpska pravoslavna crkva i nova vlast 1944–1950, Srbinje, Beograd, Valjevo, Minhen 1998.
D. Živojinović, Nevoljni saveznici: Rusija, Francuska, Velika Britanija, SAD 1914-1918, Beograd 2000.
D. Živojinović, Kraj Kraljevine Crne Gore: mirovna konferencija i posle 1918-1921, Beograd 2002.
D. Živojinović, Nevoljni ratnici: velike sile i Solunski front 1914–1918, Beograd 2008.
D. Živojinović, Nevoljni ratnici: velike sile i Solunski front 1914–1918, Beograd 2010, 2. izd.
D. Živojinović, U potrazi za zaštitnikom : studije o srpsko-američkim vezama 1878–1920. godine, Beograd 2010.
D. Živojinović, Nadmeni saveznik i zanemareno srpstvo: britansko-srpski odnosi (1875-1941), Beograd 2011.
D. Živojinović, „La Dalmazia o morte“ : italijanska okupacija jugoslovenskih zemalja 1918-1923. godine, Beograd 2012.
D. Živojinović, Vatikan u balkanskom vrtlogu: studije i rasprave, Beograd 2012.
D. Živojinović, Vatikan i Prvi svetski rat. 1. Nadmetanje u borbi za mir: Sjedinjene Američke Države i politika Svete stolice 1914–1918, Beograd 2013.
D. Živojinović, Vatikan i Prvi svetski rat. 2. Krah starog poretka : evropski rat, Beograd 2013.
D. Živojinović, Vatikan i Prvi svetski rat. 3. Srbija na udaru : stvaranje jugoslovenske države, Beograd 2013.
D. Živojinović, U potrazi za imperijom: Italija i Balkan početkom XX veka: studije i rasprave, Beograd 2013.
Važniji koautorski radovi:
Živojinović, Dragoljub R.; Lučić, Dejan V. (1988). Varvarstvo u ime Hristovo: Prilozi za Magnum Crimen. Beograd: Nova knjiga.
Živojinović, Dragoljub R.; Lučić, Dejan V. (2000). Varvarstvo u ime Hristovo: Vatikanska kandža. 1. Zrenjanin: Ekopres.
Živojinović, Dragoljub R.; Lučić, Dejan V. (2001). Varvarstvo u ime Hristovo: Vatikan – giljotina za Srbe. 2. Zrenjanin: Ekopres.
Ostali radovi:
D. Živojinović, Jadransko pitanje u periodu između potpisivanja primirja sa Austro-Ugarskom i početka Pariske mirovne konferencije, 1919. godine, Zbornik Filozofskog fakulteta, H / 1, Beograd 1968, 431–456.
D. Živojinović, Vilson, Italija i Četrnaest tačaka na međusavezničkoj konferenciji u Parizu (29. oktobar - 3. novembar 1918), Istorijski časopis, 16-17 (1966–1967), Beograd 1970, 55–77.
D. Živojinović, Velika Britanija i Rapalski ugovor 1920. godine, Istorijski časopis, 18 (1971), Beograd, 393-416.
D. Živojinović, Pokušaj „atentata“ na kralja Nikolu 1918. godine, Istorijski časopis, 19 (1972), Beograd, 303-315.
D. Živojinović, San Đulijano i italijanske pretenzije na Jadranu na početku svetskog rata 1914–1918. godine, Istorijski časopis, 20 (1973), Beograd, 307–317.
D. Živojinović, Saveznici i kapitulacija Crne Gore 1915–1916. godine, Istorijski časopis, 21 (1974), Beograd, 187–224.
D. Živojinović, Sveta stolica i stvaranje jugoslovenske države 1914–1918, u: Politički život Jugoslavije 1914–1945, Beograd 1974, 223–274.
D. Živojinović, Jedan dokumenat o katoličkoj crkvi i ujedinjenju Jugoslavije (1917), Istorijski glasnik, 1–2, Beograd 1975, 145–160.
D. Živojinović, Jugoslovenske zemlje u politici Sjedinjenih Američkih Država do 1918. godine, Zbornik Matice srpske za istoriju, 29, Novi Sad 1984, 49–68.
D. Živojinović, Dnevnik admirala Ernesta Trubridža kao izvor za srpsko-britanske odnose u 1918. godini, u: Srbija 1918. godine i stvaranje jugoslovenske države, Beograd 1989, 141–153.
D. Živojinović, Radovan Samardžić (1922–1994), Zbornik Filozofskog fakulteta, 18, Beograd 1994, 1–7.
D. Živojinović, Banat u pregovorima Saveznika i Rumunije 1914–1916, u: Banat kroz vekove, Beograd 2010, 247–268.

Čedomir Popov rođen je 15. III 1936. u selu Melenci u učiteljsko-službeničkoj porodici. Osnovnu školu završio u Melencima i Kovačici, a gimnaziju u Zrenjaninu 1954. Kao pripadnik prve generacije studenata prvih novosadskih fakulteta (Filozofskog) studirao na Grupi za istoriju 1954–1958. Diplomirao februara 1959. sa srednjom ocenom 9 (devet). Godinu dana kasnije (1. februara 1960) izabran je za asistenta Filozofskog fakulteta na predmetu Opšta istorija novog veka. Na ovom fakultetu proveo je ceo radni vek prošavši kroz sva nastavnička zvanja, a 1. oktobra 2000. otišao je u penziju. Tokom ovih 40 godina bio je dve godine predsednik Saveta Fakulteta i dve godine njegov dekan (1979–1981). Četiri godine vršio je dužnost direktora Instituta za istoriju Vojvodine (1970–1974). Posle usavršavanja u Strazburu (Francuska) u školskoj 1959/60. godini počeo je intenzivan naučni rad u oblasti istorije međunarodnih odnosa. Doktorirao je juna 1970. sa tezom Stav Francuske prema Srbiji od Frankfurtskog mira 1871. do Berlinskog kongresa 1878. Baveći se kontinuirano naučnoistraživačkim radom, samostalno ili u koautorstvu objavio je 17 knjiga i preko 500 naučnih, stručnih i publicističkih radova. Priredio je osam knjiga izvorne građe. Na osnovu uspeha u naučnom radu, godine 1981. izabran je za dopisnog i 1987. za redovnog člana Vojvođanske akademije nauka i umetnosti, a 1988. za člana SANU van radnog sastava. Godine 1992. postao je redovni član SANU. Predsednik Ogranka SANU u Novom Sadu i član Predsedništva i Izvršnog odbora SANU bio je od 1994. do 2000. Pored nastavničkog i naučnog rada, još od studentskih dana, obavljao je mnogo poslova na stručnom, kulturnom, uređivačkom i društvenom polju. Kao đak i student bavio se pozorišnim amaterizmom, bio je predsednik Akademskog pozorišta i urednik dramskog programa na Tribini mladih u Novom Sadu. Od 1962. do 1965. godine bio je predsednik Saveta za kulturu grada Novog Sada. U Matici srpskoj od 1970. bio je urednik Zbornika za istoriju, od 1981. do 1991. godine je obavljao posao urednika Rukopisnog odeljenja, a od 1991. do 1999. bio je potpredsednik Matice srpske. Član Upravnog odbora ove najstarije kulturne ustanove srpskognaroda bio je neprekidno od 1969. do kraja života. Od 1990. do 2012. bio je glavni urednik kapitalnog desetotomnog Matičinog projekta Srpski biografski rečnik i pod njegovim uredništvom od 2004. do 2011. objavljeno je pet tomova sa blizu 9000 biografija. U junu 2008. izabran je za predsednika Matice srpske i na toj dužnosti ostao je do kraja četvorogodišnjeg mandata. Na 126. redovnoj Skupštini Matice srpske (28. aprila 2012) izabran je za njenog počasnog predsednika. Osim u Matici bio je aktivan i u drugim ustanovama nauke i kulture. Pored ostalog, bio je predsednik Samoupravne zajednice za naučni rad Vojvodine, a od 1985. do 1989. glavni i odgovorni urednik Jugoslovenskog istorijskog časopisa. Rukovodio je mnogim naučnim projektima. Završio je rad na projektu Građanska Evropa I–III. U Srpskoj akademiji nauka i umetnosti bio je jedan od najagilnijih pokretača Srpske enciklopedije i rukovodilac grupe stručnjaka koja je izradila Azbučnik Srpske enciklopedije. Od 2006. do 2008. bio je prvi predsednik njenog Uređivačkog odbora, i za to vreme je pripreman, a 2010. objavljen prvi tom Srpske enciklopedije. Učestvovao je na većem broju naučnih skupova u zemlji i inostranstvu. Bio je mentor za izradu šest doktorskih disertacija. Pored dužnosti u SANU i Matici srpskoj, bio je na funkcijama u značajnim naučnim formacijama i asocijacijama nauke i kulture: samoupravnim interesnim zajednicama, nacionalnim komitetima za balkanologiju i saradnju sa UNESCO-om i drugim. Decembra 2004. godine, na poziv odbrane, učestvovao je kao ekspert za istoriju na suđenju Slobodanu Miloševiću u Hagu. Nosilac je značajnih priznanja kao što su Orden rada sa zlatnim vencem i Savezna nagrada „Veljko Vlahović” za „unapređenje marksističkih misli”. Ova nagrada je neka vrsta satisfakcije za negovanje „otvorene marksističke metodologije” u istoriografiji. Godine 1999. poneo je Nagradu „Svetozar Miletić” za publicistiku, a 2008. Nagradu „Vladimir Ćorović” za najbolje istoriografsko delo u toj godini, za knjigu Velika Srbija – stvarnost i mit. Vukovu nagradu za 2010. godinu dobio je za izuzetan doprinos srpskoj kulturi, a Nagradu „Pečat vremena” (2012) za troknjižje Građanska Evropa. Primio je takođe i nekoliko plaketa i zahvalnica od ustanova i institucija sa kojima je sarađivao, kao što su: Univerzitet u Novom Sadu, Muzej Vojvodine, Patriotski savez Srbije, Savez udruženja boraca NOR-a 1941–1945. i nekoliko pohvalnica i zahvalnica studentskih organizacija i udruženja. Sigurno je da su mu sve ove nagrade bile drage, mada su mu, kako je sam rekao, draža od svih priznanja bile pozitivne ocene, sudovi i kritike koje su o njegovim radovima izricali neki od naših najistaknutijih istoričara: Radovan Samardžić, Milorad Ekmečić, Dimitrije Đorđević, Branko Petranović… Supruga mu je bila istoričar dr Jelena Popov (rođ. Šuljmanac) a sin Jovan, književni komparatista i teoretičar, profesor Univerziteta u Beogradu. Preminuo je u Novom Sadu 8. juna 2012.

MG P31 (MBG)