Autor: Domaći
Jezik: Srpski
ISBN: Ss
Godina izdanja: Ss

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Kosta Milutinovic

Josip Smodlaka i Jugoslovensko pitanje u Habzburskoj monarhiji

Josip Smodlaka (Imotski, 9. novembar 1869 — Split, 31. maj 1956) je bio pravnik i hrvatski i jugoslovenski političar.

Biografija
Završio je i doktorirao pravo u Zagrebu i Gracu. Posle studija bio je sekretar opštine u Imotskom, pa advokat u Splitu.

Političko delovanje u Austrougarskoj
Od 1897. godine bio je član egzekutivnog odbora dalmatinske Stranke prava, a 1901. izabran je za poslanika u Dalmatinski sabor. Sa Antom Trumbićem i Franom Supilom organizovao je akciju pomoći narodnom pokretu u banskoj Hrvatskoj 1903/`04. godine.

Na zasedanju dalmatinskog sabora u jesen 1903., zajedno sa Trumbićem, proklamovao je „novi kurs“ hrvatske politike. Posle je nastojao da se akcioni program ujedinjavanja svih političkih snaga Dalmacije u borbi protiv bečkog režima realizuje što pre, zbog čega se početkom 1904. sukobio sa Trumbićem, raskinuo sa dalmatinskim pravaštvom i odrekao se poslaničkog mandata. Posle tog raskida, ostao je pobornik politike „novog kursa“, kritikovao konzervativizam, dogme i praksu hrvatske građanske politike.

Godine 1905. pokrenuo je list „Sloboda“ i osnovao Hrvatsku demokratsku stranku, koja je zastupala prava seljaka i istupala protiv kolonata, feudalnih crkvenih daća i lihve na selu. Posle „Riječke rezolucije“, Smodlaka se aktivirao i izvan Dalmacije, u okviru Hrvatsko-srpske koalicije. Na izborima 1910. godine, izabran je u Splitu za poslanika u bečko Carevinsko veće.

Potkraj 1918. godine, Smodlaka se u Narodnom veću u Zagrebu zalagao za što hitnije ujedinjenje Države SHS sa Kraljevinom Srbijom. To je naročito izrazio zahtevom koji je, u ime Zemaljske vlade za Dalmaciju, podneo zajedno sa Ivanom Krsteljom 14. novembra 1918. godine.

Političko delovanje u Jugoslaviji
Bio je član delegacije Narodnog veća koja je u Beogradu, s predstavnicima srpske vlade i Skupštine, pripremila i sprovela ujedinjenje od 1. decembra, a imao je i značajnog udela u pregovorima oko sastavljanja prve jugoslovenske vlade. U Privremenom narodnom predstavništvu bio je šef Kluba neopredeljenih poslanika. Kao član delegacije Kraljevine SHS učestvovao je na Konferenciji mira u Parizu. U Ustavotvornoj skupštini podneo je svoj predlog ustava. Predlagao je podelu države na dvanaest pokrajina s ograničenim nadležnostima i središnji parlament sa dva doma. U sukobu između centralizma i federalizma, Smodlaka se priklonio tzv. srednjoj liniji. Smatrajući da je kruti centralizam potrebno ublažiti, učestvovao je s grupom intelektualaca u pripremanju i organizaciji Kongresa javnih radnika u Zagrebu 1922. godine, kojemu je i predsedavao. U daljnjem političkom delovanju bio je blizak Davidovićevim demokratima, ali je nastupao kao vanstranačka ličnost. Bio je u diplomatskoj službi kao poslanik u Vatikanu, Berlinu i Madridu.

Godine 1936, Smodlaka je predlagao ostvarenje hrvatsko-srpskog sporazuma na bazi preuređenja države u četiri autonomne pokrajine. Tri godine kasnije predložio je da se Jugoslavija preuredi u saveznu državu sa četiri jedinice, srpskom, slovenačkom, hrvatskom i dinarskom. Ova poslednja bi obuhvatala Dalmaciju, Bosnu i Hercegovinu i Crnu Goru. Rešenje „hrvatskog pitanja“ video je u vraćanju državnopravne samostalnosti banskoj Hrvatskoj i uspostavljanju „neutralne“ Dinarske oblasti. Potkraj 1939. godine imenovan je za senatora.

Aprilski rat 1941. godine, zatekao je Smodlaku u Splitu. Nakon fašističke okupacije ubrzo se priključio Narodnooslobodilačkom pokretu i vršio funkciju predsednika ilegalnog Narodnooslobodilačkog odbora grada Splita. Kasnije je prešao na slobodnu teritoriju, gde je biran za člana AVNOJ-a i ZAVNOH-a.

U Nacionalnom komitetu oslobođenja Jugoslavije bio je poverenik za spoljne poslove, u jedinstvenoj vladi DFJ, formiranoj 7. marta 1945, ministar bez portfelja, zatim predstavnik Jugoslavije pri Savezničkoj komandi u Rimu. Kada je uvideo da će do dogovora sa Italijom oko razgraničenja teško da dođe, na sopstveni je zahtev bio penzionisan.[1]

Pored političkih spisa objavljivao je radove iz područja geografije, istorije, etnologije, antropologije i filologije.

Umro je 31. maja 1956. godine u Splitu. Sahranjen je u Klisu uza sve državne počasti.


Milutinović, Kosta, srpski povjesničar (Pančevo, 21. I. 1909 – Novi Sad, 31. III. 1998). Diplomirao 1932. na Filozofskome fakultetu u Beogradu, gdje je i doktorirao 1936. Prije i za II. svjetskog rata radio kao gimnazijski profesor u Osijeku, Novome Sadu i Beogradu, a nakon rata u Arhivu Vojvodine (1948–49), potom kao kustos Vojvođanskoga muzeja (1949–60), profesor na Filozofskome fakultetu u Zadru (1960–68) te u Institutu za izučavanje povijesti Vojvodine (1968–76). Bavio se poviješću južnoslavenskih naroda u novome vijeku. Glavna djela: Svetozar Miletić (1939), Socijalisti o ulozi Južnih Slovena u rešavanju istočnog pitanja (1959), Vojvodina i Dalmacija 1760–1914. (1973) i Štrosmajer i jugoslovensko pitanje (1976).