ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 1991
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

05514) SRBI U DALMACIJI , Lujo Bakotić , Dobra vest Novi Sad 1991 , od pada mletačke republike do ujedinjenja , `Prema poznatom carskom autoru dela `De Administrando Imperio`, Konstantinu Porfirogenitu, Srbi u Dalmaciji su u ranija vremena prebivali u južnom njenom delu, a naime od reke Cetine (koja je smatrana kao granica između Srba i Hrvata) pa do kraja Boke Kotorske.

Sem toga, posle propasti najpre srpske pa docnije i bosanske države, Srbi su u velikom broju naselili opustele severne krajeve Dalmacije, iz kojih su se ispred turske navale iselili bili njihovi hrvatski stanovnici, a naime Kninsku, Benkovačku, Obrovačku, Vrličku, Drnišku i Skradinsku krajinu i zadarske Ravne kotare. Vinjalić piše da je bilo 1527. godine kada su `prvi put Vlasi, koji se danas zovu Moralci i koji su svi bili pravoslavne vere`, uselili se u Dalmaciju.

Ako hoćemo dalmatinske Srbe da obeležimo isključivo po veroispovesti, u Dalmaciji ih danas ima oko 80.000 u gornjoj Dalmaciji, a oko 35.000 u južnoj.

Politički život Srba u Dalmaciji u vreme vladavine Mletačke Republike, pa i dalje, sve do 1861. godine, sastajao se, može se reći, u religioznom čuvanju nacionalnih tradicija na domu i u odbrani srpske nacionalne crkve.

U dalmatinskim varošima je u to vreme intelektualna klasa govorila isključivo italijanski, državna, pokrajinska i opštinska uprava vodila se takođe na italijanskom jeziku, ne samo u gradovima nego i u selima. Crkvene knjige rođenih, venčanih i umrlih vodile su se svuda, i onde gde niko ni je znao ni reči talijanske, na italijanskom jeziku. Škola nije nigde bilo za vreme vladavine Mletačke republike. Ono malo škola koje je uvela prva austrijska okupacija, bile su isključivo italijanske, i u selima.

Međutim, protiv toga se tada niko nije bunio. Izgledalo je svakome da je prirodno da tako bude. Srpski element, koji se takođe nije bunio protiv ovakvog stanja u zemlji, brinuo se ipak za svoju crkvu.

Nepravo mu je bilo što se ta njegova narodna crkva ne priznaje zvanično, što se nije davalo da ima svog poglavicu, episkopa u zemlji, nego je podvedena pod vlast jednog episkopa u Veneciji, i osim toga u administraciji pravoslavne crkve u Dalmaciji uzimali su udela, i to u ime nekog zakonitog tutorstva, katolički biskupi. Srbi su nastojali da dobiju priznanje svoje crkve i da dobiju i svog episkopa, ali u tome nisu uspevali sve dok Mletačka Republika nije pala, i dok u Dalmaciju nisu došli Francuzi, koji su priznali pravoslavnu crkvu i postavili srpskog pravoslavnog episkopa.

Sem toga, za vreme vladavine Mletačke Republike vođena je živa akcija u Dalmaciji u cilju pokatoličenja srpskog dalmatinskog stanovništva. Osobito se nastojalo da se pokatoliče Morlaci, kao i stanovnici neretvanskog kraja.

Već smo spomenuli Vinjalića koji tvrdi da su se 1527. godine prvi put Vlasi, koje u Dalmaciji zovu i Moralcima, a koji su pravoslavne vere, nastanili u gornjoj Dalmaciji. Međutim je poznato da je Srba i pre toga tamo bilo, da su se oni uselili u Dalmaciju, poglavito iz Bosne, već u 13 i u 14 veku, i da ih je tu i još ranije bilo. Po tvrđenju episkopa Miloša, postojala je u Splitu sve do 1185. godine pravoslavna crkva Uspenija Bogomatere; a manastir Sv. Arhanđela na Krki osnovan je kao zadužbina Jelene, udove Mladena Šubića, sestre Dušana Silnoga, još godine 1357, a godine 1317. počeo se graditi manastir Krupa, pomoću doprinosa srpskog kralja Stefana Milutina i sledeća dva kralja, Stefana Dečanskog i Dušana Silnog.`

Lujo Bakotić mek povez, format 14,5 x 21 cm , ćirilica, ilustrovano, 190 strana