ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2006
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Knjiga je veoma dobro očuvana.Prednja korica malo smežurana pri dnu(kao na slici).
,,Krajem 19. i početkom 20. vijeka počelo je na obali mora, ispod brda Volujica, da se formira naselje koje je 1908. godine dobilo ime Novi Bar. Prije toga, ovo mjesto se zvalo Pristan, po nevelikom pristaništu koje je odavno postojalo. Preko tog pristaništa nekadašnji Bar, današnji Stari Bar, podignut četiri kilometra od morske obale, dobijao je proizvode koji su mu bili potrebni za život i izvozio viškove svoje privrede.
Čak i kada je Pristan preimenovan u Novi Bar, njegovi stanovnici nazivali su svoje mjesto nekadašnjim imenom, a sebe su zvali Pristanjanima. Zbog potrebe širenja `Luke Bar`, Pristan, odnosno, Novi Bar, potpuno je iseljen 1976. godine, a ubrzo i srušen. Mjesto gdje je nekada bio grad, sravnjeno je sa zemljom. Grupa Pristanjana, okupljenih oko nevladinog udraženja `Pristan`, emotivno vezana za svoj nestali grad, odlučila je početkom 2004. godine da o Pristanu napravi monografiju, i tako sačuva uspomenu na njega i njegovo trajanje, u koje su ugradili i dio svojih života.

Monografija o Pristanu pokušaj je da se na osnovu dostupnih istorijskih izvora ispriča priča o nastanku, urbanom razvoju i životu ovog naselja - od njegovog osnivanja do rušenja krajem sedamdesetih godina XX vijeka. Pisati monografije o gradovima nije lako, posebno ukoliko je riječ o gradovima koji nijesu bili centri velike politike, trgovine ili kulture, već samo centri nekoliko stotina običnih porodica i njihovih, ponekad, neobičnih života. Gradovi koji su središta velike politike, trgovine ili kulture, ostavljaju iza sebe obilje građe za istoričare, dok oni drugi, po pravilu, to ne rade. Kada je grupa ljudi iz Udruženja Pristanjana odlučila da započne pisanje monografije o gradu kojeg više nema, odmah se našla pred tim problemom. Jedini način da se taj problem riješi bio je - arhivsko istraživanje.

Najprije je obavljeno višemjesečno istraživanje u gradskom arhivu u Baru, gdje su pregledani fondovi `Barski srez` i `Opština Bar`, a zatim je u Arhivskom odjeljenju Narodnog muzeja Cme Gore započelo prikupljanje građe iz štampe - novine između dva rata i posljeratni period. Jedan istraživač pregledao je i fondove Državnog arhiva na Cetinju (fond `Ministarstvo unutrašnjih djela`, `Državni savjet`, `Oblasna uprava Bar`), za period do 1918. godine. Nakon više od šest mjeseci istraživanja prikupljeno je oko pet hiljada (5000) arhivskih dokumenata i novinskih članaka koji govore o Pristanu, ali i o prošlosti Bara uopšte. Udruženje Pristanjana je tako formiralo arhivu u kojoj se, recimo, nalaze novinski članci o Baru objavljeni u crnogorskoj štampi između dva rata i svi članci o Baru koji su objavljeni u `Pobjedi` od 1944. do 1976. godine. Takvu zbirku nema nijedna institucija u Baru! Čitav ovaj obimni istraživački posao samostalno je organizovalo i finansiralo NU `Pristan`.

Nakon završetka istraživanja, započelo se sa sređivanjem, tj. obradom i klasifikovanjem građe. Taj posao radilo je desetak ljudi. Nakon toga, građa je tematski podijeljena i ustupljena autorima pojedinih poglavlja. Svi oni su se obavezali da pišu shodno metodologiji koja važi u istorijskoj nauci, i da u svoj rad unose jedino podatke koji se mogu provjeriti izvorima. Uporedo s autorskim timom, formiran je i tim za prikupljanje dokumentacije, uglavnom fotografija i urbanističkih planova. Jedan od članova tog tima napravio je spisak svih Pristanjana početkom XX vijeka, koristeći knjige i protokole koji se čuvaju u SO Bar.

Uvodni tekst u monografiji o Pristanu (`Pristan - vrijeme ljubavi`), napisao je novinar Momčilo Popović, jedan od njegovih najrevnosnijih hroničara. O najranijem periodu istorije prostora na kome je nastao Pristan, znalački je pisao arheolog Mladen Zagarčanin (`Pristan od praistorije do srednjeg vijeka`), iznoseći u svom radu mnoge nove podatke koji su plod njegovih istraživanja. Najveći dio monografije o Pristanu napisao je publicista Željko Milović (`Pristan - Počeci`, `Pristan - Prve decenije XX vijeka`, `Pristan - Drugi svjetski rat`, `Pristan - Poslije Drugog svjetskog rata`, `Pristan - Kultura i umjetnost`, `Pristan - Zdravstvene prilike`, `Pristan - Sport`). Miloviću je pripalo da obradi glavni period istorije Pristana (od kraja 19. do kraja 20. vijeka), za koji postoji i najobimnija građa. Da nije bilo njegovog stvaralačkog napora, pitanje je kada bi monografija bila završena. Poglavlje o Pristanu između dva svjetska rata napisao je Marko Ostojić, dok je dio monografije koji govori o privrednom životu Pristana djelo Miloša Šuštera. Dragocjene članke o sportu na Pristanu, ubačene u osnovni tekst, napisali su Milan Vujović (poglavlje o šahu), Miodrag Banović i Aleksandar Cvetinović, a prosvjetne prilike na Pristanu obradio je Savo Lekić. Popis stanovnika Pristana napravio je Aleksandar Cvetinović, koristeći popisne knjige koje se čuvaju u nadležnoj opštinskoj službi.

Posljednji dio monografije o Pristanu čine portreti i sjećanja Pristanjana. Neki od tekstova rađeni su specijalno za ovu monografiju, dok je dio prenešen iz dnevnih novina, časopisa i publikacija. Portreti i sjećanja Pristanjana objavljuju se bez redaktorskih intervencija, budući da je riječ o formi teksta koja se ne može smatrati istoriografskom. U pitanju su lične priče, za čiju vjerodostojnost garantuje samo onaj koji ih saopštava.

Svi autori priloga koji čine ovu monografiju, osim autora koji su radili portrete, koristili su se relevantnom literaturom i objavljenim i neobjavljenim izvorima. Zahvaljujući arhivskim istraživanjima koja su obavljena, autorima monografije bilo je na raspolaganju oko pet hiljada neobjavljenih istorijskih izvora i novinskih članaka, i oni su ih koristili na način koji su smatrali najsvrsishodnijim. Isključivo zbog tehničkih razloga, autori su prihvatili sugestiju Redakcije da se napomene (fus- note) ne unose u osnovni tekst.

Zbog svih navedenih karakteristika, a posebno zbog nesumnjivog istraživačkog karaktera, monografija o Pristanu predstavlja prilog istoriji grada Вага, a posebno onog urbanog dijela, koji je više od pola vijeka bio njegovo središte. Stoga smatramo da svi budući istraživači prošlosti Bara, a posebno oni koji budu pretendovali da daju cjelovitiji pregled istorije grada, ovu monografiju neće moći zaobići. Ipak, budući istraživači će najveću korist napraviti ukoliko novim istraživanjima uvećaju znanja o prošlosti Pristana. Saznajni dometi ove monografije određeni su brojem i kvalitetom izvora koji su autorima bili na raspolaganju.

Živko M. Andrijašević

U Baru, 04. 09. 2006."