Godina izdanja: 2014
ISBN: 978-86-917753-1-5
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Legenda o đačkom bataljonu „1300 kaplara“

Izdavač: Društvo istoričara Šumadije, Kragujevac
Povez: broširan
Broj strana: 258
Ilustrovano.
Pečatirana, manji obrisi presavijanja, vrlo dobro očuvana.

Na samom početku Prvog svetskog rata javila se potreba da se jedinice popune novim, svežim snagama i da im se podigne borbeni moral. U kritičnim momentima srpska Vrhovna komanda sa vojvodom Radomirom Putnikom na čelu, smeštena u Kragujevcu, odlučuje da u „službu otadžbine“ pozove univerzitetsku i školsku omladinu doraslu vojnoj obavezi. U knjizi se detaljno opisuje njihova obuka za čiji je centar određeno Skoplje. Ovom skraćenom, dvomesečnom obukom rukovodio je potpukovnik Dušan Glišić iz Čačka, veteran Balkanskih ratova kome je „povereno“ šest četa sa više od 1.300 đaka koji su se odazvali pozivu otadžbine.

Prosečna starost pripadnika ove jedinice bila je od 21 do 24 godine, a najviše regrutovanih „đaka“ dolazilo je sa beogradskog Univerziteta, ali i drugih krajeva Srbije i evropskih univerzitetskih centara. Vrhovna komanda je 2. novembra 1914. godine proizvela sve pripadnike Skopskog đačkog bataljona u čin kaplara i raspoređeni su isključivo na boračke dužnosti u operativnim jedinicama. Đaci-kaplari na putu prema položajima u Stalaću unapređeni su u činove podnarednika i već narednog jutra upućeni ka Kolubari i Suvoboru. Autor pedantno popisuje sva njihova imena, a iz knjige pre svega saznajemo da je legendarnih 1.300 kaplara u stvari bilo tačno 1.504 i on ih „u glavu“ navodi sa punim imenima i prezimenima, mestima i datumom rođenja.

Bataljon je bio sačinjen od šest četa, a prvu su sačinjavali Užičani i Valjevci, drugu regruti iz niškog, vranjanskog i topličkog kraja, treću Kragujevčani i Piroćanci, četvrtu uglavnom Beograđani, a petu đaci regruti iz novih, tek oslobođenih oblasti Srbije u Makedoniji, delom iz Crne Gore, kao i studenti i učenici koje je početak rata zatekao na školovanju u Austrougarskoj, odakle su pobegli i odazvali se na mobilizaciju. Šesta četa đačkog bataljona formirana je nešto kasnije od studenata iz inostranstva koji su u rat pristizali iz Francuske, Belgije, Engleske, Nemačke i Rusije.

Iako je reč o knjizi koja je nastala povodom stogodišnjice Velikog rata, Radovanović nije napravio „prigodno“, već trajno delo koje će ostati kao nezaobilazan kamen temeljac za sve one koji se dalje budu bavili izučavanjem i obradom ove legendarne jedinice. Na osnovu građe on je pokušao da makar u jednoj rečenici, a reč je o ljudima od kojih su mnogi poginuli kao devetnaestogodišnjaci, rekonstruiše njihove biografije. Na taj način on ih je posle sto godina bukvalno „oživeo“ i vratio iz zaborava.

(K-134)