ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 328
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Luksuzno izdanje, Srpski kulturni krug, 2003, 30cm, tvrd povez sa omotom, 682 str, istorija, monografija, Karađorđe, Stanoje Glavaš, Prvi srpski ustanak, srpske vojvode...

Srpski narodni pokret `Svetozar Miletić`; Srpska Ilidža: Opština; Bijeljina: ilustrovano


Prvi srpski ustanak je bio ustanak Srba u Smederevskom sandžaku i okolnih šest nahija protiv Turaka u periodu od 14. februara 1804. do 7. oktobra 1813. godine. Otpočeo je kao pobuna protiv dahija. Ustanici predvođeni Karađorđem su uspeli da u značajnom vremenskom intervalu oslobode pašaluk. Ovaj ustanak je prethodio Drugom srpskom ustanku 1815, koji je na kraju doveo do stvaranja Kneževine Srbije.

Dahije u Beogradskom pašaluku su 1801. godine ubili beogradskog pašu i uspostavljaju nasilje u pašaluku. Mnogi Srbi su se odmetnuli u hajduke i spremaju plan za pobunu. Kada su dahije to saznali, 1804. su sproveli seču knezova, a umesto da su sprečili bunu, dahije su je ubrzali. Na saboru u Orašcu za vođu bune je izabran Karađorđe Petrović. Aganlija, jedan od dahija pokušao je pregovorom da zaustavi pobunu, ali nije uspeo. Ubrzo su ustanici oslobodili veći deo Beogradskog pašaluka. Sultan je poslao Bećir pašu, bosanskog vezira da umiri ustanike i pogubi dahije, ali ni to nije uspelo. Zato sultan, 1805. naređuje novom beogradskom paši, Hafiz paši da uguši ustanak. Međutim Srbi su dočekali pašu i potukli njegovu vojsku u boju na Ivankovcu.

Godine 1806, sultan je poslao veliku vojsku iz Bosne i iz Niša prema Srbiji. Ustanici su potukli obe vojske, Bosansku na Mišaru, a Nišku na utvrđenju Deligradu. Ubrzo su zaključili sa Turskom, Ičkov mir. Rusi su nagovorili ustanike da odbiju Ičkov mir jer su započeli rat s Turskom. 1807. Srbi su oslobodili Beograd i počeli s Rusima zajedno ratovati protiv Turaka u Negotinskoj nahiji i pobedili u tri bitke. Srbi su 1809. oslobodili čitav pašaluk i neke delove Bosne i Novopazarskog sandžaka. 1809. su u bici na Čegru potučeni od Turaka zbog nesloge vojvoda. Rusija je s Turskom zaključila Bukureški mir 1812. god. Prema odredbama osme tačke mira trebalo je da ustanici dobiju autonomiju. Ali Srbi na to nisu pristali i već 1813. Turci su sa svih strana napali Srbiju i osvojili je.

Karađorđe je sa najuglednijim starešinama prešao u Austriju, a zatim u Rusiju.

Naziv
Savremenik ustanka Matija Nenadović nije koristio kasniji naziv Prvi srpski ustanak, i taj događaj je nazivao Karađorđev rat.[1] Kako je srpskih ustanaka protiv Turaka bilo i ranije, u Banatu, Hercegovini, Crnoj Gori, tako ovaj naziv nije istorijski tačan i tačniji naziv bi bio prvi srbijanski ustanak. Pavle Rovinski krajem 19. veka koristi naziv Karađorđev ustanak.[2]

Pozadina
Osmanlijska država i vojska je postepeno gubila svoju nekadašnju moć i organizovanost, a i u naoružanju, opremi i obuci, znatno je zaostajala za armijama evropskih sila. To je bio jedan od razloga što Turska nije bila više u stanju da očuva integritet velikog Osmanskog carstva, s druge strane, nizali su se neuspesi i u austrijsko-turskim i rusko-turskim ratovima. Teritorijalne pretenzije na Osmansko carstvo bile su sve učestalije, tj. takozvano „Istočno pitanje“ postajalo je sve aktuelnije. Međutim, Turska je uspela da na neki način ublaži krizu svoje imperije zahvaljujući Napoleonovim ratovima koji su tada potresali i zaoštravali odnose i interese velikih sila.

Stanje u Beogradskom pašaluku pred ustanak
Ovaj članak je deo serije o istoriji Srbije
Istorija Srbije
Grb Republike Srbije
Preistorija
Predrimsko doba
Rano rimsko doba
Kasno rimsko doba
Rani srednji vek
Visoki srednji vek
Rano savremeno doba
Srbija 1804—1918
Srbija od 1918.
Regionalne istorije
Flag of Serbia.svg Portal Srbija
pru
Svištovskim mirom je okončan poslednji austrijsko-turski rat koji se vodio od 1788. do 1791. Srbi su kao frajkori aktivno učestvovali na strani Austrije. Ovaj period srpske istorije se naziva Kočina krajina, po Koči Anđelko, jednom od srpskih komandanata. Svištovski mir nije doneo Srbima oslobođenje od turske vlasti, već samo amnestiju. Jedna od mera sultana Selima III bila je i da se janičarima zabrani povratak u Beogradski pašaluk, čemu su se janičari odupirali.[3] Dolaskom novog paše Abu Bekira, situacija u Srbiji se dosta izmenila. Odmah posle njegovog dolaska u Niš, organizovano je ubistvo tadašnjeg predvodnika janičara, Deli-Ahmeta. Da bi se suprotstavili vojnoj moći odmetnutih janičara, turske vlasti su bile primorane da se oslanjaju na pomoć Srba. Politika oslanjanja na Srbe i davanja povlastica se posebno vezuje za Hadži Mustafa-pašu, koji je bio prozvan „srpskom majkom”.[4]

Odmah nakon toga, posebnim fermanom paša je naredio janjičarima da se uklone iz Beograda i pašaluka. Janjičari su se pretežno sklonili u susedne pokrajine, naročito kod Osmana Pazvan-oglua, odmetnika od sultanove vlasti iz Vidinskog pašaluka. Plašeći se ukidanja janičarske komande u Smederevskom sandžaku, Pazvanoglu je pokrenuo niz napada na Srbe bez sultanovog odobrenja da bi vratio na vlast janičare u Smederevskom sandžaku, destabilizujući region. Srbi su pobedili Pazvanoglua 1793. u bici na Kolarima.[5]

Da bi smirio situaciju, turski sultan Selim III je fermanima iz 1793. i 1798. potvrdio Srbima ranije organe vlasti, tako da su pored vezira i kadije, selima upravljali i knezovi, a u knežinama obor-knezovi. U narednom periodu u Srbiji dolazi do oživljavanja privrede, a tako je bilo u Srbiji na početku vladavine Hadži Mustafe, naslednika Abu Bekira. Čak su za vreme njegove vladavine neki Srbi kao Aleksa Nenadović došli do položaja obor-knezova, zato su novog pašu neki nazivali „srpskom majkom“. Tada je u Beogradskom pašaluku bilo 45 knežina; zatim fermanom od aprila 1794. godine na čelo 12 nahija birani su obor-knezovi koji su sami ubirali poreze i predavali ih vlastima, čak su delimično vršili i sudsku i upravnu vlast u svojim knežinama, ali sukobi između janjičara, koji su i dalje hteli najvišu vlast i spahija koji su želeli osvetu, zbog ugroženog položaja, sve više su zaoštravani.

U leto 1797. sultan je postavio Hadži Mustafa-pašu za beglerbega Rumelijskog vilajeta i on je otišao iz Srbije u Plovdiv da se odatle bori protiv Pazvan-oglua. Tokom njegovog odsustva, Pazvan-ogluova vojska je zauzela Požarevac i opsela Beogradsku tvrđavu. Krajem novembra 1797. godine Aleksa Nenadović, Stanko Arambašić, Ilija Birčanin i Nikola Grbović su doveli svoju vojsku pred Beograd i primorali janičare da se povuku u Bačku Palanku. Pazvan-oglu je doživljavao uzastopne uspehe sve dok se nije povukao u Vidin, koji je stavljen pod opsadu....