ISBN: Ostalo
Godina izdanja: K176
Jezik: Srpski
Autor: Strani

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Hronika o pobuni komunista u jednom zatvoru na krajnjem severoistoku Hortijeve Hungarije

Prvo izdanje!
1961 g.

Živan Milisavac (Batrovci (Šid), 25. februar 1915 – Novi Sad, 21. jun 1997) je bio srpski književnik, akademik, sekretar i predsednik Matice srpske.


Potiče iz zemljoradničke porodice. Osnovnoškolsko obrazovanje započeo je u Prnjavoru kod Šapca i Lešnici kod Loznice, a nastavio u Laćarku i Sremskoj Mitrovici. Potom je pohađao gimnaziju u Novom Sadu. Studirao književnost na Filozofskom fakultetu u Zagrebu (1934-1935) i Beogradu (1935-1939). Rano prihvatio levičarske ideje. Kao student bio je jedan od organizatora Omladinskog kulturno-privrednog pokreta (OMPOK) 1936. godine i urednik omladinskog lista Naš život (1936-1938).[1]

U septembru 1939. pozvan je na odsluženje vojnog roka u protivavionskoj odbrani u Beogradu, a zatim u garnizon u Aleksincu. Zbog komunističke delatnosti vojni rok mu je produžen, pa je u vojsci ostao sve do kapitulacije aprila 1941.[1]

Učešće u Narodnooslobodilačkom pokretu
Prvih godina Drugog svetskog rata u Jugoslaviji živi ilegalno u Sremskoj Kamenici, da bi se u septembru 1943. priključio partizanima. U IV vojvođanskoj brigadi bio je zadužen za kulturno-prosvetni rad, a kada je brigada prešla u Istočnu Bosnu, postavljen je za komesara prateće čete brigadnog štaba. U februaru 1944. premešten je u Agitprop Glavnog štaba Vojvodine, gde je radio na informativnim biltenima. Od maja 1944. do oslobođenja Novog Sada, 29. oktobra 1944, uređivao je partizanski list Istina.[1]

Angažman u Matici srpskoj
U dva navrata obavljao funkciju sekretara Matice srpske (1945-1953 i 1957-1969), a od 1983. do 1991. bio je predsednik Matice. Letopis Matice srpske uređivao od 1945. do 1957. godine. Igrao važnu ulogu u organizaciji Novosadskog dogovora o jeziku (1954), kada je odlučeno da se pristupi pisanju Rečnika srpskohrvatskog književnog jezika i izradi novog pravopisa. Neki od projekata u čijem je osmišljavanju i realizaciji učestvovao Milisavac uključuju kapitalnu ediciju Matice i Srpske književne zadruge `Srpska književnost u sto knjiga`, kao i višetomni Leksikon pisaca Jugoslavije i Jugoslovenski književni leksikon.[1]

Društvena i kulturna delatnost
Učestvovao u osnivanju Sterijinog pozorja (1956) i Zmajevih dečjih igara (1957), čiji je predsednik bio u dva mandata (1957-1962 i 1974-1982). Biran je za člana Saveta za kulturu Vojvodine i Srbije (1951-1960) i za poslanika Savezne skupštine (1963-1965). Za redovnog člana VANU izabran je 1987, a nakon njenog ukidanja postao je redovni član SANU.[2]

Književni i naučni rad
U međuratnom periodu objavljuje u beogradskoj Zorici, Vojvođaninu i Letopisu Matice srpske. Priredio je veliki broj knjiga sa predgovorima (J.J. Zmaj, Dušan Vasiljev, Laza Nančić, Jakov Ignjatović). Bio je član redakcionih odbora edicija: Bilten Vojvodina-SSSR, Vojvodina u borbi, Zbornik rusko-jugoslovenskih književnih veza, Zbornik srpsko-slovačkih kulturnih veza i dr.

Sa referatima je učestvovao na brojnim naučnim skupovima.

Sa suprugom Smiljom imao je ćerke Stanislavu i Đurđicu.

Sahranjen je na Uspenskom groblju u Novom Sadu.[1]

Nagrade i priznanja
Oktobarska nagrada Novog Sada za knjigu Šuma nije olistala (1962)
Sedmojulska nagrada (1980)
Iskre kulture (1981)
Vukova nagrada (1983)
Nagrada „Jovan Popović” (1984)
Nagrada Oslobođenja Vojvodine (1984)
Nagrada AVNOJ-a (1987)
Orden Republike sa srebrnim vencem (1965)
Izbor iz bibliografije
Vasa Stajić (1949)
Iz književnog i kulturnog života (1951)
Zmaj (1954)
Šuma nije olistala (1961)
Pisci i ideje (1974)
Književni tokovi (1975)
Istorija Matice srpske I 1826-1864 (1986)
Istorija Matice srpske II 1864-1880 (1992)
Istorija Matice srpske III 1880-1918 (2000)


Tokom Drugog svetskog rata 1943. godine Šatoraljaujhelj postao je poznat i po Kaznenom zavodu za političke zatvorenike. Tadašnji Sudski zatvor u Šatoraljaujhelju postao je Kazneni zavod Vrhovne komande Mađarske vojske za političke osuđenike. U oktobru 1943. god. u novoosnovanom zatvoru bilo je oko 150 jugoslovenskih političkih osuđenika iz Bačke i manja grupa iz Međumurja i oko 250 zatvorenika iz Mađarske, Čehoslovačke, Rumunije i Ukrajine.

Posle nemačke okupacije Mađarske u martu 1944. godine uvereni da će nova vlast izvršiti likvidaciju političkih zatvorenika zatvorenici su doneli odluku da izvrše beg iz zatvora. Pokušaj bega izveden je 22. marta 1944. godine, ali se završio neuspešno. Podignuta je optužnica protiv 45 političkih zatvorenika, među kojima je bilo četvorica Mađara, dva Rumuna i jedan Slovak. Na suđenju 6. aprila 1944. god. njih 13 je osuđeno na smrt vešanjem, a nad 11 je istog dana izvršena presuda. Ostali su predati redovnom sudu. Na jesen 1944. god. svi zatvorenici predati su nemačkoj SS komandi.

Tela ubijenih učesnika u pobuni sahranjena su u zajedničkoj grobnici na „Trgu heroja“ u centru grada. Na mermernim pločama uklesana su imena 61 poginulog borca za slobodu. Mađarski skulptor Kerenji Jene izradio je 1948. god. spomenik mladog borca u okršaju sa orlom, prvobitno nazvan „Partizan iz Šatoraljaujhelja“.


Mikloš Horti od Nađbanje (mađ. Vitéz Nagybányai Horthy Miklós; Kendereš, 18. jun 1868 — Estoril, 9. februar 1957) bio je austrougarski admiral i regent Mađarske.[1] U vreme Austrougarske bio je pomorski oficir, te zapovednik krstarice „Navara“ i ratne flote.

Horti je započeo svoju vojničku karijeru kao poručnik fregate u Austrougarskoj mornarici 1896. i uzdigao se do čina admirala 1918. Učestvovovao je u bici u Otrantskim vratima i postao je vrhovni zapovednik Austrougarske mornarice poslednje godine Prvog svetskog rata. Nakon niza revolucija i stranih intervencija u Mađarskoj koje su sprovele Rumunija, Čehoslovačka i Kraljevina SHS, Horti se vratio u Budimpeštu sa Nacionalnom vojskom i uspostavio regenstvo. Bio je na čelu nacionalno-konzervativnog režima u Mađarskkoj u međuratnom periodu, zabranivši Mađarsku komunističku partiju i Partiju strelastog krsta i vodivši irendetističku politiku uprkos Trijanonskom sporazumu. Kralj Karl je dva puta neuspešno pokušao da se vrati Mađarsku i mađarska vlada je popustila pod savezničkim pretnjama o obnovi neprijateljstva. Kralj Karl je britanskim ratnim brodom ispraćen iz Mađarske u igznanstvo.

Učestvovao je u gušenju pobune mornara u Boki kotorskoj 1918. godine.[1]

Od 1. marta 1920. do 15. oktobra 1944. služio je kao regent Mađarske.

Uveo je Mađarsku u rat na strani Hitlera i učestvovao u agresiji na Jugoslaviju i Sovjetski Savez[1].

Odgovoran je za istrebljenje Jevreja i zločine nad civilima. U avgustu 1941. godina Hortijeva vlada je naredila deportaciju Jevreja iz zemlje, a oko 20 hiljada njih kasnije je ubijeno od strane nemačkih trupa[2].

U Jugoslaviji je proglašen za ratnog zločinca[1] zbog masovnih likvidacija srpskih civila u Vojvodini[2]. Mađarski vojnici su odgovorni za smrt ili deportaciju skoro 20 hiljada građana Vojvodine[2]. Jedan od najpoznatijih zločina ove vojske je masovno ubistvo Srba i Jevreja u januaru 1942. godine poznato kao Racija u južnoj Bačkoj kada je ubijeno preko tri i po hiljade ljudi[2].

Nemci su ga uklonili sa vlasti i internirali u oktobru 1944. godine, kada je izrazio spremnost za potpisivanje primirja na početku bitke za Budimpeštu.[1] Tada su ga odveli u Bavarsku gde je bio u zatvoru do kraja rata[2].

Posle rata je učestvovao na Nirnberškom procesu, a potom je otišao u Portugal gde je živeo do kraja života - 1957. godine[2].

Tokom 2000-ih godina u Mađarskoj je otpočeo proces njegove rehabilitacije, a posebno tokom vladavine desničarske vlade na čelu sa Viktorom Orbanom[2]. Tako je 6. juna 2012. godine na Bogoslovskom fakultetu Reformatske crkve u Debrecinu otkrivena spomen-ploča Miklošu Hortiju koju je osvetio glavni biskup Mađarske[2]. U naselju Đomro glavni trg je dobio ime po njemu[2]. Mnogi današnji mađarski nacionalisti nazivaju ga tzv. kraljem Mađarske i iskazuju pretenzije za uspostavljanje vladavine tzv. dinastije Horti...