Godina izdanja: 1997
ISBN: 86-82937-02-6
Jezik: Srpski
Autor: Strani

BALKANSKI SVETOVI – PRVA I POSLEDNJA EVROPA

• Autor: Trajan Stojanović (Traian Stoianovich), profesor Univerziteta Ratgers u Nju Branzviku, SAD
• Naslov izvornika: BALKAN WORLDS : THE FIRST AND LAST EUROPE, New York – London: M. E. Sharpe Inc., 1994
• Prevela: dr Ivana Ðordević
• Izdavač: Equilibrium, Beograd
• Biblioteka Dimenzije istorije, knj. 2, 1997.
• Latinica; 521 str.; 17 x 24 cm; tvrdi povez

KNJIGA JE NOVA!

Tema knjige profesora Stojanovića je istorija Balkana, ali ona ne liči na istorijske knjige kakve naša publika poznaje. Razlikuje se i metodološkom usmerenošću istraživanja i načinom kako je tema struktuirana i prezentirana. Knjiga unapređuje nauku ne toliko otkrivanjem novih izvora koliko postavljanjem novih pitanja, otkrivanjem tema i problema čiji značaj ranije nije bio uočen ili shvaćen. Radikalno proširenje tematskog repertoara bilo je moguće zahvaljujući autorovoj opredeljenosti za “totalnu istoriju”, kako se često karakteriše orijentacija u istoriografiji proizašla iz delovanja naučnika okupljenih oko pariskog časopisa Anali.

Neizmerno je teško s malo reči, jednostavnim formulama, okarakterisati najoriginalniju i najuticajniju orijentaciju istoriografije krajem drugog milenija. Ispred težnje ka `totalitetu`, stremljenja ka `totalnoj istoriji`, koju najčešce ističu pripadnici škole, pa i naš autor, mi bismo stavili preokret u postavljanju pitanja. Građi koja je ostala iza prethodnih stoleća istoričari ove orijentacije postavljaju mnoštvo sasvim novih pitanja koja nameće iskustvo modernog sveta otelovljeno u modernim naukama! U prepoznavanju onoga što je značajno, što zaslužuje da bude proučavano i saznavano, u otkrivanju veza među pojavama, u sređivanju i organizovanju nebrojenog mnoštva pojava s kojima je suočen, moderni istoričar ne polazi od onoga što se nalazi u starim istorijskim delima ili od državničkih ili političkih iskustava i njihovih racionalizacija, već od nauka o čoveku iskušavanih i proverenih kroz nastojanja da objasne i osvetle savremeni svet.

Prihvatanje antropologije i čitavog niza sistematskih nauka o društvu i kulturi kao sredstva za orijentaciju u nepreglednom moru informacija i činjenica, autor izričito naglašava i kompozicijom svoje knjige na delu potvrđuje. Prvi deo knjige posvećen je velikim temama o ekologiji (Earth Culture, pp. 7-46), o biološkoj strani čovekove egzistencije na ovom prostoru (Biotechnics and Social Biology, pp. 47–68), o tehnici i njenoj evoluciji (Technology, pp. 69-119), o društvu (Society, pp. 120-185), o privredi (Economy, pp. 186-234) i o ličnosti i kulturi (Personality and Culture, pp. 235-264). Drugi deo knjige okrenut je više balkanskim aktuelnostima. Opšte teme su: slobode i prisile kulture (The Liberties and Constraints of Culture, pp. 267-317) i populacioni sistemi u međusobnom delovanju (The Interacting Population Systems, pp. 318-358). Svako od navedenih velikih poglavlja sastoji se od manjeg ili većeg broja odeljaka posvećenih pojedinim temama i u njihovom rasporedu često dominira hronološki red. Dodajmo i da knjiga sadrži nesvakidašnje obimnu naučnu bibliografiju (Bibliography, pp. 359-419) koja omogućava čitaocu da svoje interesovanje za pokrenuta pitanja produbljuje i proširuje.

Kao što se može videti, knjiga se bavi temama koje retko srećemo u knjigama istoričara. Pokreću se pitanja i problemi čiji se značaj ne može poreći. U nekim slučajevima baš činjenica da se istraživanja tek pokreću, da se ne mogu osloniti na obimnu literaturu, čini da su izneti pogledi više izazov i poziv na raspravu nego konačan rezultat. Nije moguće zamisliti instituciju, a kamoli pojedinca, koji bi sve vekove uzete u razmatranje i sve naučne discipline od kojih se u ovoj knjizi polazi, poznavali kao istraživači-specijalisti. Kroz istoriju istoriografije može se zapaziti da ima dela veoma zaslužnih zbog toga što su pobudila raspravu, navela na produbljeno istraživanje i verifikaciju. Čitajući ovu knjigu očima specijaliste za samo deo prostora i samo jedan period istorije Balkana mogao sam zapaziti mesta koja će pokrenuti diskusije i unaprediti naša znanja, pored mnoštva dragocenih uvida i zaključaka.

Preporučujući ovu knjigu za čitanje nemam ipak toliko u vidu potrebe i interesovanja istoričara-specijalista, koliko mislim na onaj inače prilično široki krug potencijalnih čitalaca kojima su potrebna znanja o istoriji Balkana a ne mogu ih naći ni u jednoj drugoj knjizi. Ovo je knjiga koja čitaoca uči da istoriju svoga naroda posmatra ne izolovano, nego u stalnim vezama i uzajamnom uticaju sa drugim narodima Balkanskog poluostrva. Komparativno posmatranje i moderni pristup u artikulaciji teme mogu našem čitaocu približiti tip istoriografije koji je on jedva imao prilike da upozna. Mislim da knjiga može neposredno i posredno doprineti razvijanju i oplemenjivanju istorijskog interesovanja i istorijske kulture, koja je, čini se, danas potrebnija nego ikad. (Sima Ćirković, profesor Univerziteta u Beogradu).