Godina izdanja: 2023
ISBN: 978-86-81296-27-1
Vrsta: Eseji i kritike
Jezik: Srpski
Autor: Strani

Darma 2023 332 strane

odlična očuvanost

„Protiv interpretacije“ Suzan Zontag je značajna zbirka eseja koja dovodi u pitanje tradicionalne pristupe umetničkoj kritici i interpretaciji. Prvi put objavljena 1966. godine, knjiga tvrdi da prekomerna interpretacija osiromašuje iskustvo umetnosti svodeći dela na skrivena značenja, moralne lekcije ili ideološke poruke. Zontag je poznata po svom pozivu na „erotiku umetnosti“ umesto hermeneutike, naglašavajući direktno senzorno, emocionalno i formalno angažovanje sa umetničkim delima.

Eseji se bave književnošću, filmom, pozorištem, vizuelnom umetnošću i popularnom kulturom, crpeći primere od pisaca i umetnika kao što su Kafka, Sartr, Kami, Arto i Godar. Zontag kritikuje tendenciju moderne kritike da tretira umetnička dela kao zagonetke koje treba dekodirati, tvrdeći da ova praksa nameće konceptualne okvire koji zamagljuju neposredno prisustvo i estetsku moć umetničkog dela.

Centralna tema zbirke je napetost između forme i sadržaja. Zontag insistira da je pažnja posvećena formi – stilu, strukturi, ritmu i površini – neophodna za razumevanje umetnosti i da se značenje javlja kroz iskustvo, a ne kroz nametnuto tumačenje. Ona takođe istražuje moderni senzibilitet, kamp, avangardnu umetnost i promenljivu ulogu kritičara u savremenoj kulturi.

„Protiv interpretacije“ je temeljni tekst u modernoj književnoj i kulturnoj kritici. Njegov uticaj se proteže na estetiku, filmske studije, istoriju umetnosti i kulturnu teoriju, oblikujući debate o interpretaciji, autorstvu i ulozi kritike. Knjiga ostaje relevantna za čitaoce zainteresovane za to kako se angažujemo sa umetnošću, kulturom i značenjem u modernim i postmodernim kontekstima.

1. Kritika interpretacije

„Protiv interpretacije“
Centralni manifest Zontag. Ona tvrdi da moderna interpretacija umanjuje umetnost prevođenjem u apstraktna značenja. Umesto da pita šta delo znači, ona poziva kritičare da se pozabave kako se ono pojavljuje i utiče na čula, zalažući se za „erotiku umetnosti“.

„O stilu“
Proširuje argument tvrdeći da stil nije dekoracija već sama suština umetnosti. Forma i sadržaj su nerazdvojni, a pažnja posvećena stilu vraća neposrednost estetskom iskustvu.

2. Forma, senzibilitet i estetsko iskustvo

„O tišini“
Istražuje tišinu kao umetnički i filozofski gest u modernoj umetnosti. Zontag ispituje kako umetnici koriste tišinu, prazninu i povlačenje da bi se oduprli interpretaciji i tradicionalnom stvaranju značenja.

„Estetika tišine“
Fokusira se na avangardnu umetnost i njenu želju da pobegne od jezika, interpretacije, pa čak i same umetnosti. Tišina postaje strategija negacije i transcendencije.

3. Modernizam i avangarda

„Jedna kultura i novi senzibilitet“
Zalaže se za novi kulturni senzibilitet koji rastvara granice između visoke i niske umetnosti, nauke i umetnosti, intelekta i senzacije. Zontag pozicionira modernu umetnost kao iskustvenu, a ne moralnu ili didaktičku.

„Dešavanja: Umetnost radikalnog suprotstavljanja“
Ispituje eksperimentalnu performans umetnost, naglašavajući neposrednost, slučajnost i učešće u odnosu na narativ ili interpretaciju.

4. Film i vizuelna kultura

„Protiv interpretacije (Filmske beleške)“ / Eseji vezani za film (npr. o Godaru, Bergmanu)
Zontag tretira film kao vizuelni jezik koji treba doživeti senzualno, a ne simbolički dekodirati. Ona ističe moć filma kao umetnosti vođene formom i zasnovane na vremenu.

5. Književnost i moralna imaginacija

„Beleške o `Kampu`“
Jedan od najuticajnijih eseja Zontagine. Ona definiše kamp kao senzibilitet koji ceni veštačkost, preterivanje i stil više nego ozbiljnost i moralnu dubinu. Kamp se opire tradicionalnom tumačenju i prihvata estetsko zadovoljstvo.

„O stilu u književnosti“ (povezani eseji)
Bavi se načinom na koji književna forma oblikuje percepciju, argumentujući se protiv moralističke ili psihološke redukcije književnih dela.

6. Kritika, etika i uloga kritičara

„Šta se dešava u Americi“ / Kulturni eseji
Bavi se savremenom kulturom i politikom, a istovremeno održava Zontaginu širu brigu o percepciji i senzibilitetu.

„Beleška o romanima i filmovima“
Ispituje kako različiti umetnički oblici generišu značenje kroz svoja specifična formalna svojstva, pojačavajući važnost kritike specifične za medij.

Ključne teme u zbirci

Protivljenje reduktivnom tumačenju

Naglasak na formi, površini i čulnom iskustvu

Odbrana modernističke i avangardne umetnosti

Reosmišljavanje uloge kritičara

Umetnost kao iskustvo, a ne poruka