ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Jezik: Srpski
Vrsta: Teorija književnosti
Godina izdanja: Tv

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!


Stjepan Mitrov Ljubiša (Budva, 29. februar 1824 — Beč, 23. novembar 1878), bio je srpski pisac i političar iz Crne Gore. Čuven je po svojim jedinstvenim pripovetkama, koje se uopšteno svrstavaju u remek dela srpske književnosti tog vremena. Ove priče su i simbol srpskog preporoda, kako zbog svoje patriotske poruke, tako i zbog toga što su bile temeljna prekretnica u reformi srpskog jezika.

Bio je predsednik Dalmatinskog sabora od 1870. do 1877. Kao dugogodišnji bokeljski predstavnik u Dalmatinskom saboru i poslanik u Carevinskom veću u Beču uspevao je da sprečava italijanizaciju Dalmacije i da isposluje mnoge ustupke za bokeljske Srbe i za srpskohrvatski jezik u Dalmaciji.

Cilj njegove političke aktivnosti bio je poboljšanje ekonomskog položaja Boke. Takođe se zalagao za razvijanje svesti i razumevanja o široj nacionalnoj zajednici. Ostao je zapamćen i po istaknutoj borbi za nacionalne interese.

Biografija
Rani život
Stjepan[a] Mitrov Ljubiša je rođen u Budvi, poslednjeg dana februara 1824. godine. Otac mu se zvao Mitar, a majka Kata Brdareva. Roditelji su bili rodom iz obližnjih Paštrovića, selo Blizikuće,[1] odakle je Mitar porodicu preselio u Budvu. Nakon očeve smrti, Stjepan je ostao siroče sa nepunih četrnaest godina, na vrlo siromašnom imanju.

U Budvi, kao i u celom Primorju, u to doba nije postojala osnovna škola na srpskom jeziku, pa je Ljubiša svoje osnovno i jedino školovanje stekao u jednoj privatnoj maloj školi na italijanskom. Kasnije je svoje znanje upotpunio samoučki te je postao prvi građanski intelektualac među Paštrovićima, kod kojih se dotada samo kaluđeri nisu bavili fizičkim radom.[2]

Detinjstvo, kao i najveći deo svog života proveo je u Budvi. U to vreme, Budva je bila mala varošica, pretežno naseljena pomorcima, ribarima, sitnim trgovcima i zanatlijama. U njoj su se, kao i u ostalim primorskim gradovima, izdvajala dva sloja građanstva, jedan prema drugom neprijateljski nastrojeni. Jedan sloj je činila gradska aristokratija, koja je bila u manjini, ali bogata i privilegovana od strane Mletačke republike. Drugi sloj su činili zavisni siromašni građani, ribari, zanatlije i sl. koji su činili veliku većinu i čiji je broj stalno rastao dolaskom stanovnika iz okolnih sela ili daljih mesta iz zaleđa.[3]

Karijera

Stjepan Mitrov Ljubiša, oko 1860. godine.

Stjepan Mitrov Ljubiša, oko 1878. godine.
Godine 1843. devetnaestogodišnji Ljubiša je postao opštinski sekretar u Budvi i na tom mestu je ostao čitavih 18 godina, sve do 1861. U to doba, u celom Primorju vladala je italijanska kultura, pa je italijanski jezik bio obavezan u celoj javnoj upravi: u sudovima, u opštinama i u svima nadleštvima. Prinuđen svojim zvaničnim poslom da često prebira upravne i sudske zakone, Ljubiša ih je u kratko vreme izučio tako iscrpno da su k njemu dolazili, kao kakvom advokatu, seljaci iz čitave okoline, kojima je on sastavljao sudska akta i branio ih pred sudom. To njegovo samoučko pravničko znanje priznala je kasnije i sama austrijska vlada, kad ga je rešila dužnosti da polaže državno-pravne ispite i imenovala ga javnim beležnikom.

Godine 1860. Ljubiša je stupio kao poslanički kandidat za državni sabor u Beču. Potom, 1861. godine izabran je za člana dalmatinske deputacije, koja je vodila pregovore pri banskoj konferenciji u Zagrebu. Od 1861. do 1876. godine bio je poslanik na dalmatinskom saboru i carskom veću u Beču. Godine 1870. postao je predsednik dalmatinskog sabora, u kom svojstvu je ostao do 1878. godine kada su ga sa mesta predsednika oborili lični protivnici, poduprti klerikalnom frakcijom tadašnje Narodne stranke, na čijem je čelu bio čuveni pop-političar Don Mijo Pavlinović.

Kasni život i smrt
Doba između 1870. i 1878. godine Ljubiša je proveo u Zadru, kao predsednik Dalmatinskog sabora. Kao bokokotorski predstavnik u Dalmatinskom saboru i član veća u Beču, Ljubiša se trudio da pridobije što više sitnih praktičnih koristi za svoj zavičaj i poboljša ekonomski položaj Boke. U isto vreme trudio se da kod svojih saplemenika i u čitavom kraju razvije razumevanje za jednu širu nacionalnu zajednicu i pomogne borbu protiv tuđinštine.[4]

Predsednik Dalmatinskog sabora
Ponovo je juna 1870. bio izabran za poslanika na Dalmatinskom saboru, a sabor ga je ponovo izabrao kao poslanika za Carevinsko veće.[5] Car ga je 1870. imenovao za predsednika Dalmatinskog sabora i na tom mestu je bio do 30. januara 1877. Dok je Alfred Jozef Potocki bio predsednik vlade (1870—1871), Ljubiša je uspeo da isposluje da se Boka Kotorska i Dubrovnik odvoje od pravoslavne dalmatinske eparhije i da se u Kotoru uspostavi pravoslavno vladičanstvo.[5]

Bio je u grupi od pet dalmatinskih poslanika, koji su od Dalmatinskog sabora dobili imperativni mandat da o svim važnim političkim pitanjima moraju pre toga da konsultuju sabor. Međutim kada je jednom prilikom trebalo nešto da se hitno izglasa, a nisu mogli da konsultuju sabor Ljubiša je kao kompenzaciju tražio i dobio određene ustupke, a to je bilo:[5]

Sprovođenje ravnopravnosti srpskohrvatskog jezika sa italijanskim u upravi, sudovima i školi
Ozakonjenje dalmatinskih železnica
uređenje Neretve i isušivanje okolnih močvara.
Ljubiša je u to vreme isposlovao da se o državnom trošku osnuje velika srpska gimnazija u Kotoru. Pored toga protivio se da se spoje italijanska i srpsko-hrvatska učiteljska škola u Zadru, jer je smatrao da bi to bilo loše za srpsko-hrvatski jezik. Dalmatinski sabor je 1872 svojoj petorici poslanika u Carevinskom veću ukinuo imperativni mandat, pa su slobodno mogli da glasaju po svojoj volji.[5]

Sukob sa velikohrvatskom politikom
Tokom 1873. na Carevinskom veću su glasali za izborni zakon po kome poslanike Carevinskog veća ne biraju sabori, nego ih neposredno bira narod.[6] Ljubiša je isposlovao da Boka kao posebna izborna jedinica daje jednog predstavnika za carsko veće.[6] Iako bi i bez njihovih glasova prošao taj novi izborni zakon većina zastupnika Dalmatinskog sabora protestvovala je protiv odluke svojih predstavnika.[6] Nakon toga njih petorica osnovali su list Zemljak, u kome su se zalagali za bratstvo između Srba i Hrvata.[6] Narodna stranka je nakon osvajanja većine 1870. počela da vodi klerikalnu i ekskluzivnu hrvatsku politiku, pa se Ljubiša zbog toga često sukobljavao sa vođom Narodne stranke Mihovilom Pavlinovićem.[7]

Hrvati su nakon Hrvatsko-ugarske nagodbe počeli da se drugačije ponašaju prema Srbima.[7] Usprotivio se 26. januara 1877. da se Dalmacija pripoji Ugarskoj i Hrvatskoj bez dozvole Dalmatinskog sabora. Posebno je naglašavao da Dubrovnik i Boka Kotorska nikada nisu pripadali ni Dalmaciji, a posebno ne Hrvatskoj. Odmah nakon toga govora Narodna stranaka je 30. januara 1877. odlučila da mu oduzme poslanički mandat.[7] On im je tada poručio: „Ja znam da vi mene ne trpite, jer sam Srbin pravoslavne vjere”.[6]

Smrt
Smrt ga je 23. novembra 1878. godine zatekla u Beču, odakle je 1885. godine prenesen u zavičaj.