Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Vrsta: Istorija srpske književnosti
Jezik: Srpski

Kao novo


Nolit
1982

Jedan od prvih srpskih romana

Milovan Vidaković (Nemenikuće, 1780 — Pešta, 28. oktobar 1841) bio je srpski pisac, a smatra se i za začetnika srpskog romana i jednog od najčitanijih srpskih pisaca svoga vremena. Bio je protivnik Vukove reforme.

Milovan Vidaković
MilovanVidakovic.jpg
Datum rođenja
maj 1780.
Mesto rođenja
Nemenikuće, Osmansko carstvo
Datum smrti
28. oktobar 1841. (61 god.)
Mesto smrti
Pešta, Austrijsko carstvo

Spomen bista u porti crkve u Nemenikućama
Biografija Uredi

Rođen u selu Nemenikuće pod Kosmajem, detinjstvo je proveo bez škole, idući za ovcama i kozama, uz oca, imućnijeg, ali nepismenog seljaka. Jedini duhovni uticaj vršila je na njega epska narodna tradicija. U toku Kočine krajine 1787—1791. godine živeo je prvo u zbegu, a zatim sa ocem i ostalim seljanima pobegao u Srem. Otac se uskoro vratio, ostavivši ga rođacima u Irigu. O svojoj mladosti, selu, Kosmaju i begu ostavio je kasnije opširan zapis. U Irigu je pošao u školu, a učio je i trgovinu. Preživeo je katastrofalnu irišku kugu 1795/96. Gimnaziju je završio u Segedinu, Temišvaru i Novom Sadu, filozofiju u Segedinu i Kežmarku, gde je bio upisan i na prava. Za vreme čitavog školovanja Vidaković se izdržavao podučavajući mlađe đake. Uz školska znanja njega interesuju i jezici. Naučio je latinski, nemački, mađarski i pomalo francuski. Bio je školski drug, a kasnije i blizak prijatelj, Dimitriju Davidoviću, koji je, tokom školovanja, bio pod snažnim Vidakovićevim uticajem koga je smatrao za svog mentora.

U jesen 1817. postavljen je za profesora srpske gimnazije u Novom Sadu, kojoj je uskoro (1819) zatim na čelo stao Pavle Josif Šafarik. Otpušten je na prečac 1824. godine odlukom Patronata gimnazije, a po Konstantinu Jirečeku, koji navodi reči direktora Šafarika, bilo je to `jer mu je starojelinska (grčka) erotika bila veoma ugodna`.[1] Od tada je živeo kao privatni učitelj, u Temišvaru, Sremskim Karlovcima i Pešti. Veći deo života proveo je kao samac i u besparici. Poslednje godine svoga života proveo je u Pešti. Kod njega na stanu su svi srpski đaci imali smeštaj. Sahranjen je na srpskom groblju u Pešti; nadgrobni spomenik mu je o svom trošku podigla Matica srpska.

Dela Uredi


„Ljubomir u Jelisijumu” Milovana Vidakovića, deo kolekcije u Adligatu
Vidaković je bio vrlo plodan pisac i verovatno najčitaniji srpski autor svoga doba. Pisao je pesme, spevove i romane, a pisao je (ali nije dovršio) i autobiografiju koja je objavljena tek posthumno. Na Vidakovićevo stvaralaštvo uticaj su ostvarili srpsko epsko pesništvo, istoriografski rad Jovana Rajića, zatim dela Pavla Solarića i Atanasija Stojkovića i dela mnogih nemačkih romanopisaca niže književne vrednosti.

Najpoznatiji je kao romanopisac. Iako nije prvi pisac romana (pre njega su se u ovoj, tada još u srpskoj sredini novoj formi, ogledali Atanasije Stojković i Nikola Šimić) on je već samom obimnošću svog opusa sasvim izrazita pojava na književnoj sceni tog doba. Prvi se romanom profesionalno bavio i utvrdio ovu vrstu književnosti kod Srba ostavivši za sobom čitavu školu pisaca koji su se ugledali na njega. Za uzor su mu služili nemački romani popularne književnosti.

Birajući pustolovne i egzotične teme, Vidaković je u svojim delima težio da razonodi, ali ujedno nije odustajao od namere da vaspita, te su njegovi romani puni moralnih i životnih pouka. Jezik njegovih dela je izveštačeni rusko-srpski i zbog njega je imao najviše problema sa nastupajućim mladim piscima romantičarske provenijencije.

I pored toga što mu je Vukova kritika uništila reputaciju pisca, Vidakovićevi romani ostali su među najčitanijom prozom na srpskom 19. veka, a poslednja izdanja pojavila su se na osavremenjenom jeziku između dva svetska rata.

Najpoznatija dela su mu `Usamljeni junoša` (1810), `Velimir i Bosiljka` (1811), `Ljubomir u Jelisijumu` (1814, 1817, 1823), `Siloan i Milena` (1829), `Putešestvija u Jerusalim` (1834), `Pesn iroičeska` (1839) i `Selim i Merima` (nedovršeno, 1839). Napisao je i prvu biografiju Dimitrija Davidovića ubrzo nakon Davidovićeve smrti 1838. godine. Napisao je i jedan udžbenik latinskog jezika kao i više poetskih dela.

Zanimljivosti Uredi

Prve književne kritike u Srba napisao je Vuk Stefanović Karadžić na Vidakovićeve romane Usamljeni junoša i Ljubomir u Jelisijumu u kojima je žestoko napao njegov, po Vukovom mišljenju, izveštačeni stil.
U manastiru Tresije održava se svake godine manifestacija „Dani Milovana Vidakovića“, između Ivanjdana (7. jul) i Petrovdana (12. jul).[2]
Po njemu se zove Biblioteka “Milovan Vidaković” u Sopotu.
Citati Uredi

`Tek što je kakvo Srpče ili Srpkinja dorasla da može knjige čitati, već je Vidakovića u ruke uzela. Svaka klasa rado ga je čitala.` - Jakov Ignjatović[3]

Spisak dela Uredi

Originalni sastavi Uredi
Istorija o prekrasnom Josifu (spev; Budim, 1805)
Usamljeni junoša (roman; Budim, 1810)
Velimir i Bosiljka (Budim, 1811)
Ljubomir u Jelisijumu (u tri knjige; Budim, 1814, 1817, 1823)
Mladi Tovija; pripovetka u stihovima (Budim, 1825)
Kasija Carica (Budim, 1827)
Siloan i Milena Srpkinja u Engleskoj (Budim, 1829)
Ljubezna scena u veselom dvoru Ive Zagorice, pripovetka iz srpske istorije (1834)
Putešestvije u Jerusalim (spev; Budim, 1834)
Gramatika srpska (Pešta, 1838)
Pesn iroičeska o Sv. Đorđu, u stihovima (Novi Sad, 1839)
Selim i Merima (nedovršeni roman; Novi Sad, 1839)
Smesice: 10 raznih članaka (Pešta, 1841)
Istorija srpskog naroda, po Rajiću (u 4 knjige; Beograd 1833-37)
Avtobiografija Milovana Vidakovića, Glasnik Srpskog učenog društva 1871,30
Prevodi Uredi
Ljubav k mladoj Muzi Srpskoj (s latinskog; Pešta, 1812)
Djevica iz Marijenburga (s nemačkog; 1836)
Blagodarni otrok (s nemačkog; Budim, 1836)