ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2016
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Samkhya-drevna nauka o prir.i čovekovoj duši - Iv.Antić: 504 str.
Ivan Antić
SÂNKHYA
Drevna nauka o prirodi i č ovekovoj duši
PREDGOVOR
Dužan sam da na početku dam neka objašnjenja o tome kako je
nastao ovaj prikaz sânkhye, te gotovo zaboravljene, a zasigurno malo
poznate teorije prirode i čovekove suštine iz klasične Indije.
Da bih došao do toga kako je moj individualni razvoj sazrevao
uvidom u sânkhyu, moraću da započnem sa malom digresijom o razvoju
naučnog saznanja. Rezultati istraživanja u eksperimentalnoj fizici doveli
su još u prvoj polovini dvadesetog veka do temeljnih preokreta u pogledu
na prirodu stvarnosti, a u novije vreme, sabiranjem sličnih iskustava iz
drugih nauka, do holističkog pogleda na svet i `sistemskog mišljenja`.
Osnovna odlika `sistemskog mišljenja` jeste uvid da je živa celina nešto
više od skupa njenih činilaca, zatim da suštinska svojstva živog sistema
potiču iz interakcija i odnosa između činilaca, i da se ti odnosi ponavljaju
u izvesnim konfiguracijama ili shemama. Radi se, dakle, o dinamičkom
procesu odnosa koji izražava određeni kvalitet, i on se ne može izraziti
kvantitativno, merenjem veličina i težina. Tu je pre potrebno mapiranje
shemama, kao što su to već davno učinjeno u Ji đingu. U sânkhyi je
mapiranje izvedeno kroz prikaz kategorija prirode (slika 1) i one su glav-
ni sadržaj ove knjige. Najzad, upoznavanje odnosa izraženih kroz shemu
ne može se ograničiti samo na komponente jednog sistema, već se mora
proširiti i na njegovu okolinu, na kontekst sistema što upućuje i na priro-
du subjekta koji ga doživljava. Sve to zapravo upućuje na suštinski zna-
čaj subjekta kao ishoda sveg naučnog istraživanja. Pokušaću u ovoj knjizi
da pokažem da je sânkhya prva i poslednja nauka o čoveku kao svesnom
subjektu.
Opisani proces razvoja naučnog pogleda na svet prisutan je na
sličan način i u procesu individuacije svakog pojedinca, ukoliko se on
valjano odvija usaglašavanjem individualnih iskustava sa univerzalnim
procesima. Knjiga koja sledi plod je mojih transcendentalnih iskustava i
pokušaja da ih ustanovim i razumem, a ne potrebe za filosofiranjem. Čak
je i pisanje bilo samo način na koji sam konkretno ustanovljavao svoja
iskustva. Knjigu sam najpre pisao samome sebi, kao podsetnik, da bih je
tek u ovom, drugom izdanju, bolje prilagodio razumevaju čitalaca. Da ne
bih zalutao u subjektivnost, razumevanje svojih iskustava stavio sam u
teorijski okvir koji je dovoljno star, proveren i objektivan, a stariji i obje-
ktivniji od sânkhye nije mi poznat. Pokazalo se da je i sânkhya postala
mnogo jasnija zahvaljujući mojim iskustvima; ona su bila neophodna za
bolji uvid u sistem, tako da ovo nije ispao subjektivan prikaz sânkhye,
već samo originalniji i radikalniji od dosadašnjih.
Sa mojom praksom budističke meditacije (zazen, oko 34 godine) i
samoistraživanja kristalisala se sama od sebe shema kategorija prakrti
(prirode) iz teorije sânkhye (slika 1 i 2), kao univerzalna mapa bivstvova-
nja. Ne samo da sam na njoj prepoznao ontološki status sopstvenih izme-
njenih stanja svesti kroz sve dimenzije astrala, već i ontologiju religij-
skih, filosofskih, mističkih, naučnih, umetničkih i psiholoških iskustava,
onako kako se prenose kroz istoriju i literaturu, i kako se manifestuju u
životnoj stvarnosti, ovde i sada, mnogima od nas. Godine nepristrasnog
opažanja i učenja uverile su me da je shema kategorija prirode, koja se
ovde opisuje kroz celu knjigu, univerzalna mapa na kojoj se nepogrešivo
može ustanoviti ontološki status svakog oblika bivstvovanja, i da se s
njom niko ne može izgubiti na putu spoznaje samoga sebe i svega što
jeste.
Sav moj napor ovde svodi se na razjašnjavanje svih detalja ove
ontološke mape u kontekstu holističkog pogleda na svet i `sistemskog
mišljenja` nove nauke. Tekst je nastajao spontano tokom više godina
(krajem 1994. god. dobio je sadašnji izgled; od tada je, povremeno dote-
rivan, čekao izdavača), više kao putopisni esej nego filosofska studija, i
sam se od sebe manje-više uspešno uobličio u celinu ponajviše zahvalju-
jući podršci i podsticaju koje sam imao u prijateljstvu sa svojim srodnim
dušama Dojnom Lapadat, Vladimirom Ribarom i Dragišom Milenkovi-
ćem Giletom. Shemu sam razjašnjavao u svetlosti religijskih, mističkih,
filosofskih i naučnih iskustava koja su do sada opšte poznata, ili su bar
dospela do mene preko literature i zapažanja. U tom smislu su ona ogra-
ničena i ovaj prikaz je samo pokušaj da se podstakne dalje istraživanje u
tom pravcu. Asocijacije sa shemom su zaista bogate i neiscrpne. Tako,
između ostalog, ova shema sânkhye pokazuje da su sve „onostrane”
dimenzije koje su inspiracija religija i mistika, astralni svetovi i njihovi
„stanovnici” (elementali, demoni, anđeli, bogovi...) takođe deo prirode,
ali njenog finijeg, energetskog i natčulnog područja. Deluju kao numino-
zne i „natprirodne sile” samo onima koji nisu upoznati sa celinom prirod-
nog zbivanja, koji su ograničeni na njeno usko čulno i trodimenzionalno
područje. Iz toga je ovde spontano izbila snažna kritika religijskih učenja
koja natčulne entitete prirode proglašavaju za transcendentne, božanske i
spasonosne (učenja koja sam svrstao u demonizam), takođe i kritika nau-
ke koja samo ograničeno polje čulnog opažanja priznaje za stvarnost - i
afirmacija doktrine probuđenja (zastupljena u sânkhyi, jogi i budizmu)
koja za cilj ima diferencijaciju svesti i slobode spram bića uopšte, a ne
samo njegovog uskog empirijskog dela.
U tome je okosnica cele sânkhye, da se diferencijacija svesti i
autentičnost čovekova ostvari u odnosu na celu prirodu kakva jeste, u
odnosu na celokupno postojanje, kao odgovor ili ishod samog postojanja, u Duhu neuslovljenosti (puruša) ili slobode koja omogućava da bivstva
prirode uopšte bude. To je, prema sânkhyi, jedina čovekova autentičnost,
jer ona sam Duh neuslovljenosti imenuje kao puruša, tj. čovek. Ona,
dakle, autentičnu duhovnost smešta na najviši ontološki nivo, dok svi
drugi religijski i filosofski sistemi ne nadilaze pojedine kategorije unutar
prirode i ostaju opčinjeni njenom astralnom imaginacijom, koju određuju
kao božansku (i delimično demonsku) samo zato što ona nadilazi prostu
čulnost. Sânkhya to može zato što nije ni religija ni filozofija, ona je nas-
tala davno pre nastanka svih religijskih i filozofskih sistema, pre svih
projekcija u mitsko, apstraktno i simbolično, ona je savršeno objektivna
nauka o prirodi i duhu koji je omogućava, tj. koji omogućava svest o pri-
rodi i postojanju. Ona se kao nauka bavi samo svešću i prirodom postoja-
nja. Nauka o svesti je dakle, postojala pre svih religija, i zvala se
sânkhya. Od nje je nastala naučna praksa sistematskog osvešćenja čove-
kovog, joga, sažeta u Patanjđalijevom delu Joga sutre. Religije i filozofi-
je su nastale zaboravom te nauke o svesti, čovekovim propadanjem u sve
veće uslovljavanje uma.
Pored toga što duhovnoj autentičnosti daje najviši ontološki sta-
tus, sânkhya neuslovljenost, koja omogućava sámo postojanje kao takvo,
prepoznaje kao bit čovekovu ili dušu. Nije mi poznato da je pored
sânkhye iko drugi to prepoznavanje učinio tako jasnim.
Autor