Godina izdanja: 2005
ISBN: 86-7782-038-8
Jezik: Srpski
Autor: Strani

Stanje: Odlično - Kao novo

Naslov: Rati lila
Autor: Đuzepe Tuči / Giuseppe Tucci
Izdavač: TrikonA
latinica,
mek povez,
21 cm,
71 str.
_____

Nepal se nalazi pod uticajem Indije i njene društvene i religijske kulture, premda se, s druge strane u njegovoj baštini oseća specifičnost etničke složenosti iz koje se, sporim ali stalnim procesom, počelo da stvara jače jedinstvo u vreme Prithivija Narayana s kojim započinje prevlast Gurkha (posle 1768. godine). Razno­vrsnim narodnim verovanjima koja ne podležu nikakvom sistemu, a svojstvene su raznim etničkim komponentama (Newari, Magar, Limba, Bholia itd.) koji su živeli u unutrašnjosti zemlje, nameću se dve najjače religijske struje iz Indije - budizam i hinduizam - predstavljene razno­vrsnim pravcima i školama. U Nepalu je budizam imao istaknute učitelje, eksperte u finesama dogmatike i logike, od kojih su mnogi otišli na Tibet gde su našli sledbenike; ali, na kraju, nametnule su se i nadjačale tantrijske sekte. Tantrijskom atmosferom su uglavnom obavijeni slavni spomenici (stupe) iz Svaya­mbhunatha i Bodhanatha, kao i drugi, manji, koji bi prema tradiciji morali da predstavljaju svedočanstva budizma koji potiče još iz doba Ašoke (3. vek pre nove ere). Posebno u stupi iz Svayambhunatha, u mnoštvu divovskih statua koje je opkoljavaju, odražavaju se tragovi koje je vekovnim pobožnim hodočasnicima ostavio budizam Velikih kola i Dijamantnih kola. Pošto je u Indiji počeo da stagnira, budizam je preživeo u Nepalu, a da ga promene na samom Poluostrvu nisu ni dirnule. Budizam je čak i ojačao zahvaljujući stalnom dolasku učitelja koji su u Nepalu nalazili sigurno sklonište pred navalom muslimana, i vezama s Tibetom gde se u međuvremenu ta religija raširila i na izvestan način produžila tradicije iz Indije. Međutim, izvorni samostalni karakter budizma je izumro. Manastirska zajednica se pretvorila u zajednicu `dostojnih` (banre), a kasnije se iz tog istog sloja stvorio i drugi, viši tip zajednice `učitelja dijamanta` (vajracarya). Oni su bili obavezni na celibat (kako je bilo propisano drevnim normama), možda po ugledu na brahmane koji su stalno dolazili iz Indije. Vajracarya se, dakle, ženio a njegova služba je uglavnom bila nasledna. Na kraju svaka porodica vajracarya je dobila po jedan manastir s hramom i kapelom, a ti manastiri su tokom vremena postali centri koji su privlačili nepalske i tibetanske hodočasnike. Vajracarya je imao pravo da vrši određene, laiku neophodne, ceremonije: obrede prilikom rođenja, svadbe ili smrti, predskazivanja sudbine, bogosluženja radi otklanjanja stvarnih ili fiktivnih nesreća, prizivanja božanskih sila radi lečenja nastalih bolesti kao i radi osiguranja povoljne reinkarnacije pokojniku. Neki od tih vajracarya su održali drevnu budističku kulturu, ili su bili značajni naučnici i pisci, ili su baš zahvaljujući njima do nas doprla dela koja bi se inače vreme­nom izgubila, ali su oni kao celina sve više padali pod uticaj tantrijskih struja i stoga doprineli širenju jednog budizma posebno ezoterij­skog i magijskog karaktera i preovla­davanju ritualističkog i formalnog ceremo­nija­lizma.

Hinduizam se raširio preko svojih glavnih škola; onih kojima je u središtu bio kult [ive, što je u svom obliku Pašupatija, postao zaštitnik zemlje, drugih, ne tako brojnih, kojima je Višnu bio vrhovni bog, i tećih u kojima je vladao pojam šakti, `moći`, i `Velike majke` uz pomoć koje se i sam [iva aktivira i bez koje je on inertan kao leš (sava). Druge struje su se okupljale oko kulta Ganeše, čiji lik slonovske glave i gojaznog tela, često može da se vidi u hramovima iz pored puteva. U ikonografiji svih tih škola, i budističkih i hinduističkih, česta je slika bogova praćenih vlastitom šakti ili sparenog s njom. Paredra, `majka` iz tantričkog budizma, i šakti iz hinduističkih škola svedoče o važnosti koncepcije o ženi-moći, o sveprisutnosti stvara­lačke ili oslobađajuće neiscrpne snage samog boga. Ta moć je, ili dynamis, u šivaizmu trostruka: moć volje, moć saznanja, moć delovanja; svemir je shvaćen kao biće proisteklo iz zagrljaja božanskih parova ili cepanja jednog načela u deo po sebi i deo od sebe intervencijom šakti kao emanacije jednog svesnog Bića. Dodajmo tome da su se primitivni oblici religije, koji su preživeli po selima - gde te teofanije ne mogu da se tumače prema teofanizmima koje su im dodale učene škole - još uvek razbuktavali prilikom sezonskih svetko­vina namenjenih slavljenju stvaralačkih poriva prirode, ili se održavali u izvesnim orgijastičnim obredima kojima se na neki način slavio povratak prapočetku stvaranja, a često su izazivali povremena ukidanja normi društvenog života.

Seksualni odnos nije samo proizvod silovitog poriva žudnje, nego uključuje i određene kosmološke koncepcije i u rituale čija je svrha jačanje sila prirode, osiguravanje plodnosti tla, otklanjanje opasnosti od sterilnosti koja znači smrt. Upravo zato, od samog početka prikazivanje muškog i ženskog polnog organa, rekao bih da je bitan elemenat narodne religijske ikonografije: s jedne strane linga (muški organ), a s druge strane yoni (ženski organ), a prvi zariven u drugi, jeste način podsećanja na kosmički stvaralački akt, na večni ciklus reprodukcije bez koga ništa ne bi postojalo. To je zamisao koja dominira velikim delom indijske (i ne samo indijske) religije, a koja se izvesno može dokumentovati još od vremena Mohenđodara (3. vek pre nove ere).