ISBN: Ostalo
Godina izdanja: .
Jezik: Srpski
Autor: Strani

jedan od najstarijih budistickih tekstova

veoma dobro ocuvano


Podnaslov : Iz budističke theravadske tradicije - 5. stoleće pre nove ere.

PALIJSKA KAZIVANJA O negovanju paznje na izdah i udah




Budizam je religija i filozofija nastala u Indiji oko 527. godine pne. Osnivač budizma je Siddhartha Gautama (pali: Siddhattha Gotama), po čijoj duhovnoj tituli, Buda (Budni, Probuđeni, odnosno, onaj koji zna), je ova religija i dobila ime.

Cilj budizma je dostizanje prosvetljenja, ili, tačnije rečeno, probuđenja (pali i sanskrit: bodhi). Probuđenje se može odrediti kao uviđanje istine (sanskrit: dharma, pali: dhamma) koja se krije iza pojavne strane fenomena, napuštanje i prevazilaženje pohlepe, mržnje i neznanja, te dostizanje oslobođenja od svekolike patnje, odnosno dostizanje stanja blaženstva i unutrašnjeg mira, nirvane (pali: nibbana — utrnuće, gašenje), a time i prekidanja ciklusa preporođenja (samsara). Način za dostizanje probuđenja Buda je izložio u osmostrukom plemenitom putu.

Budizam se danas može podeliti u tri velike grane: theravada (kao jedina preostala škola nikaja budizma), mahajana i vađrajana budizam.

Budizam se tokom 45 godina Budinog podučavanja i u prvih nekoliko vekova posle njegove smrti brzo proširio indijskim podkontinentom, a potom i centralnom, južnom, istočnom i jugoistočnom Azijom. Početkom dvadesetog veka budizam stiže u Evropu i Ameriku. Zemlje sa najviše budista (približni brojevi u milionima) su Kina (102), Japan (89,5), Tajland (55,5), Vijetnam (49,7), Mijanmar (41,6), Sri Lanka (12,5), Južna Koreja (10,9), Tajvan (9,2), Kambodža (9,1) i Indija (7) [1] Arhivirano 2011-01-01 na Wayback Machine-u. Procenjuje se da u svetu trenutno postoji od 230 do 500 miliona budista, sa najpouzdanijom procenom na oko 350 miliona [2] Arhivirano 2010-08-11 na Wayback Machine-u, što budizam čini jednom od velikih svetskih religija.

Pali je drevni prakrit jezik, srodan sanskrtu, koji se govorio na severu Indije. To je jezik ranog budizma na kojem je zapisan pali kanon (tipitaka) i liturgijski jezik teravada budističke škole.

Disambig.svg Za ostala značenja, vidi Pali jezik (razvrstavanje).
Pali
Pāḷi
Izgovor
[paːli]
Države
Kambodža, Bangladeš, Indija, Laos, Burma, Nepal, Sri Lanka, Tajland, Vijetnam
Izumro
Bez maternjih govornika, koristi se isključivo u književne i liturgijske svrhe
Jezična porodica
Indoiranski
Indoarijski
Pali
Pismo
Brahmi pismo, pisma temeljena n Brāhmīju i latinica
Jezični kodovi
ISO 639-1
pi
ISO 639-2
pli
ISO 639-3
pli
Reč pali jednostavno znači `red teksta`, ali je vremenom počela da se koristi kao naziv za jezik kojim je zapisan kanon teravade.

Geneza

Geneza pali jezika nije sasvim jasna, ali svakako je severnoindijskog porekla. Po vremenu nastanka, pali je srednjoindijski jezik, dakle mlađi od sanskrta. Prema rečima Čedomila Veljačića, `pali jezik odnosi se prema sanskritu kao talijanski prema latinskom`. On smatra da je pali najsrodniji jeziku magadhi, koji je u Buddhino doba bio govorni jezik područja srednje Indije, na jugu od rijeke Gange, jednom od najvažnijih središta indijske kulture toga vremena.

Neki savremeni filolozi misle da je pali zapravo jezik zapadne i centralne Indije, dok drugi tvrde da se radi isključivo o jeziku tekstova, zasnovanom na jednom od varijanti drevnog indijskog jezika magadhi.

Budin jezik

Buda je ohrabrivao učenike da upotrebljavaju svoje dijalekte. On je govorio da nijedan jezik nije bolji od bilo kojeg drugog za prenošenje istine i otuda i njegove reči: `Dopuštam vam da Budine reči učite svako na svom jeziku` (Vin. II,139).

Tradicionalni budisti veruju da je Buda govorio pali, iako je to danas uglavnom osporeno. Prema predanju, u Budino vreme sanskrit je bio „visoki“ jezik kojim se govorilo na dvorovima i među sveštenicima i intelektualcima, i upravo je to razlog zašto je Buda odbio da svoje propovedi izlaže na sanskrtu i umesto toga je podučavao na govornom pali jeziku (Vin.II,139). Želeo je da njegovo učenje bude dostupno svima, a ne samo uskoj eliti.

Pali, jezik teravada kanona, bio je jedan od onih dijalekata kojim se govorilo u Avanti provinciji, ali ne i jezik na kojem je Buda podučavao. Zbog toga se upotrebi pali terminologije ne daje prioritet u odnosu na budistički sanskrit, vrstu sanskrita koja sadrži mnogo prakrtskih reči (prakrit, narodni jezik, za razliku od sanskrita).

Jezik teravade

Na paliju je sačuvana Tipitaka kakvu danas imamo, iako su delovi kanona sačuvani i na sanskrtu, na kojemu nije izvorno sastavljen. Na paliju je napisana i golema komentarska literatura, između ostalog i Budagosina dela i Milindapanho.

Teravada budisti pali oduvek smatraju svetim jezikom i mnogi od njih veruju da je Dhammu moguće potpuno razumeti jedino uz poznavanje palija. Sve donedavno sve knjige o teravadi — hronike, pesme, komentari, priče itd. — bile su pisane na paliju. Svaki obrazovaniji monah sa Šri Lanke, Burme ili Tajlanda dobro zna pali.

Alfabet

Pali alfabet sastoji se od 41 slova - 8 vokala i 33 suglasnika. Ovaj jezik nema posebno pismo, već su korišćena pisma raznih zemalja za zapisivanje pali tekstova: u Indiji nagari, na Šri Lanki sinhaleško, u Burmi burmansko i u Tajlandu kambodžansko pismo. U današnje vreme je latinično pismo postalo međunarodni standard.

Jezičke paralele

Evo nekoliko primjera koji pokazuju neobične sličnosti sa srpskohrvatskim jezikom:

Sanskrit Pali Srpskohrvatski
puspati pupphati pupati
agni aggi oganj
pria piya prijatan
laghu lahu lako, lagano
iksana akkhi oko
đnana nana znanje
Literatura

Iveković, Rada (1977). Rana budistička misao. Sarajevo: IP Veselin Masleša.
Elijade, Mirča (1996). Vodič kroz svetske religije. Beograd: Narodna knjiga.
Kovačević, Branislav (2014). Ovako sam čuo: Budino učenje na osnovu izvora u Pali kanonu. Novi Sad–Beograd.