ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2013
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

PRILOG PROUČAVANJU NAČINA SAHRANJIVANJA I PODIZANJA
NADGROBNIH SPOMENIKA U NAŠIM KRAJEVIMA
U SREDNJEM VIJEKU - Vladimir Ćorović

sazvežđa 2013
Ima mišljenja da su nekad i Srbi, kao i neki
drugi slovenski narodi, spaljivali mrtvace.1
Međutim,
pada u oči važna činjenica da u narodnim
pogrebnim običajima, koji inače znaju biti veoma
konzervativni, nema skoro nikakva traga spaljivanju.
»Svaka forma ranijeg pogreba sačuvana
je u supstitucijama, samo za spaljivanje nemamo
nikakvu sigurnu supstituciju, nikakvu aluziju,2
Pod uticajem hrišćanske kulture, prema kojoj je
spaljivanje mrtvaca shvatano kao nehumana tradicija
varvarizma, taj se običaj, ukoliko ga je
bilo, potpuno izgubio. Mesto njega primljen je
običaj sahranjivanja kako ga je preporučivala
crkva i kako je praktikovan od ranije na celom
balkanskom terenu. Sa novim običajem sahranjivanja
primljeno je i sve drugo što je s tim u vezi;
ne samo religiozne formalnosti, nego i sva grčka
i romanska tehnika toga posla.
Najstariji naši grobovi obeleženi su pločama i
velikim pravilno otesanim kamenjem, koga ima
po svoj Bosni i Hercegovini na nekoliko hiljada.
Narod ih naziva raznim imenima. Najčešće ih zovu
grčk a groblja . Tim imenom narod hoće da
obeleži neku pradavnu starinu. Samo ja mislim
da je to učeni naziv unesen u narod, a ne ponikao
iz sama naroda. Mogao je doći sa dve strane. Prvo
od naših učenijih ljudi, koji su znali da su nekad
našim zemljama vladali Grci i koji su verovali
da su ta stara groblja, drukčija od onih uobičajenih
od XVII veka, iz tog starog doba. Drugo, poticao
je i od katoličkog sveštenstva, koje je preporučivalo
grobove s krsnim znakom i koje je,
da bi odvraćalo svet od starih običaja obeležavanja
groba, proglašavalo ranija groblja za grčka i
* Redakcija je rad primila za štampanje od nasljednika
dr. Vladimira Ćorovića. Iako rad nije potpuno dovršen, on
pruža puno vrijednog materijala za daljnja naučna istraživanja,
pa ga redakcija zato i objavljuje.
1
S. Trajanović, Stari slovenski pogreb. S. K. Glasnik
III, 1901, 58—60 [Ćir.]; L. Niederle, Manuel de l`antiquite
slave. II. Paris 1926., 43 i d.
2
V. Čajkanović, S. K. Glasnik IX, 1923, 283—4.
šizmatička. U narodu je mnogo običnije verovanje,
da su ta stara groblja, s velikim stećcima,
grobovi nekih ogromnih ljudi, većih i jačih od
današnjih, pa ih stoga češće nazivaju divsk a
ili džinovska , ili, kako ponegde u istom značenju
govore, macurska. 3
U narodskoj etimologiji
i djelomično od macurskog postalo madžarsk
o groblje, a delimično je taj naziv u
severnim oblastima Bosne i istoriski opravdan.
Od džinovskog došlo je možda džidovsk o i
židovsk o ime; a moglo je doći i po tom, što
su stara židovska groblja imala doista kamene
stećke i kovčege. Za ovo bi naročito govorili nazivi
čivutsk o ili j e v r e j s k o groblje. Ređi
je i novijeg je datuma naziv bogumilsk o
groblje. Zbog toga što na mnogim stećcima nema
krsta, a javlja se sam ili u grbovima znak zvezde
ili meseca, to su ova groblja zvana i turski m
i arnautskim . Muslimani ga, opet, od svoje
strane zovu neverničkim — kaurski m (napr.
u Borcima kod Konjica). Zbog toga što su ponekad
u skupnim nalazima, s velikim pločama, narod
ih je uzimao kao skupna groblja nastala ili
usled neke morije, otud čumsk a ili morij -
ska , ili usled nekog krvoprolića, s običnim legendama
o zakrvavljenim svatovima (svatov ­
ska). Naziv latinsk a i rimsk a groblja
3
Sr. Tih. R. Đordevića, Bratstv o VII. 1896, 67;
»Macure su dugački ljudi, koji su bili pre ovog sveta.« Ja u
tom nalazim stari trag plemenskog naziva Mazura, kao što
je i s p o 1 i n od Spala ili o b r a š i n od Obara. Đorđević
je prikupio sve nazive za groblja u Starinar u III, 1908,
161—2. Neki od naziva su očevidno ušli u narod knjiškim
putem, kao što je na pr. naziv j e 1 i n s k o groblje. Naziv
rusalisko , rosalijsk o groblje, u vezi sa imenom
Rusalja, nije poznat u našim zapadnim oblastima. Kod Bugara
se maguram a ili magurkam a zovu mogile; uz
to postoje nazivi m gur a mugerina . V. Mikov:
Bulgarska ist. biblioteka, IV, 1929. Nije isključeno da
između naziva magurk a i mazursk o groblj e
postoji neka bliža veza po značenju te reči u istočnjačkim
L.1.