Mihailo Lalić Prutom po vodiTvrdi povezU knjizi Prutom po vodi[1] Mihailo Lalić ističe da se prezime Dabetić, (a pseudonimom „Dabetić“ potpisuje svoje prve literarne radove) vezuje za Nikolu Hotaševa Dabetića čiji je otac Hotaš rodonačelnik „dinastije“ koja se spominje u narodnoj pesmi Šta osveta čini (koju beleži Vuk Stefanović Karadžić). U spisu Marijana Belice iz 1614. godine pod nazivom Opis skadarskog sandžakata (Relatione et descrittione del Sangiacato di Scutari), spominje se knez Hotaš Dabetić, a Hotašev sin Nikola sa Kamena u Lijevoj Rijeci, navodi dalje autor Lelejske gore, učestvovao je u Kandijskom i Morejskom ratu zajedno sa junacima: Ivanom Ilikovićem, Draškom Popovićem i Vukom Mićunovićem (lik Njegoševog Gorskog vijenca). Naslednici Nikole Hotaša Dabetića, sin Ruslan i unuk Stanoje (poznati „Selak od Vasojevića“) borili su se protiv Turaka, a prilikom jedne od turskih opsada skadarskog sandžakata, zapisuje, podseća i opominje tvorac Hajke, stvoren je grad Kolašin (1651. godine) koji će biti „pozornica istorije“ u mnogim pripovetkama i romanima Mihaila Lalića.lalicPrvo pominjanje imena „Savo Dabetić“ u Lalićevoj prozi zabeleženo je u priči „Pobjeda na šancu“ u knjizi pripovedaka Izvidnica (1948. godine), a ista se ličnost, tri godine kasnije, pojavljuje u zbirci Prvi snijeg kao glavni junak pripovetke „U Palju“. Istovremeno sa Savom Dabetićem, Lalić stvara književnog junaka koji ubrzo postaje „brand name“ njegove proze: u zbirci Staze slobode (1948. godine) po prvi put pojavljuje se Lado Tajović kojeg će Lalić proslaviti u nizu romana, a ponajpre u Lelejskoj gori.Ishodišta imena Lalićevih likovaAko je Lado Tajović centralna ličnost pripovednog sveta Mihaila Lalića, istorijska i mitska ličnost Hotaš Dabetić i njegov prezimenjak, „komandir prve čete“ Savo, uokviruju Lalićevu narativnu umetnost. Jer, pseudonim „Dabetić“ Lalić koristi na početku književne karijere (u zbirkama priča objavljenih u međuratnoj književnoj periodici okupljenoj u knjizi Međuratno književno stvaralaštvo: poezija, proza i kritika (1935-1941) i na kraju književnog i stvaralačkog puta, u knjigama Prelazni period i Prutom po vodi. Prema implicitnom stavu njihovog tvorca, „Dabetić“ i „Hotašević“ nisu ništa manje značajni od Lada Tajovića, Tadije Čemerkića i Nika Doselića. Članove porodice Nikole Hotaševa Dabetića, iz Vukovih zbirki znani kao „Stanoje i Ruslan Nikolin“, Mihailo Lalić je zaklonio likovima Lada Tajovića i Tadije Čemerkića stvorivši epopeju o toku Drugog svetskog rata na prostorima severne Crne Gore. Međutim, „link“ koji autor Zlog proljeća na početku pripovedačkog, pesničkog i književno-kritičkog stvaralaštva (vidljivog u knjizi Međuratno književno stvaralaštvo: poezija, proza i kritika (1935-1941) otvara prema „Hotašu Dabetiću“ ostaje primetan do kraja književnog rada Mihaila Lalića.3/31