Godina izdanja: 2011
ISBN: 978-86-7179-063-5
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

The Cult of Bacchus in the Central Balkans

Sanja Pilipović

Balkanološki institut SANU 2011 289 strana, XXVIII strana s tablama : geografske karte ; jezik srpski, engleski

odlična očuvanost

Knjiga proučava prisustvo i razvoj kulta Bahusa (Dionisa) na centralnom Balkanu u rimskom periodu, od 1. do 4. veka n.e. Kult je analiziran kroz arheološke, epigrafske i ikonografske izvore.

Bahus je bio bog vina, ekstaze, plodnosti i obnove, a njegov kult je pripadao i zvaničnoj religiji i misterijskim, privatnim obredima. Na Balkan je dospeo putem rimske administracije, vojske i trgovine, i prilagođavao se lokalnim tradicijama.

Arheološki nalazi (reljefi, skulpture, votivni natpisi, sarkofazi) pokazuju da je kult bio rasprostranjen u provincijama Meziji, Dardaniji i Dakiji Mediteranskoj. Ikonografija uključuje Bahusa, menade, satire, pantere i lozu, sa lokalnim varijantama.

Sledbenici kulta bili su vojnici, trgovci, oslobođenici i gradska elita, što ukazuje na njegovu društvenu raznovrsnost. U kasnoj antici (III–IV vek) kult opstaje, ali postepeno slabi usled širenja hrišćanstva.

Zaključak knjige je da centralni Balkan nije bio periferija, već aktivan deo religijskog života Rimskog carstva, sa izraženim verskim pluralizmom.

Glavne teme knjige

1. Istorijski i religijski kontekst

* Bahus kao rimski oblik grčkog boga Dionisa.
* Povezanost kulta sa vinom, ekstazom, plodnošću, pozorištem i misterijskim ritualima.
* Odnos između zvanične rimske religije i privatnih/misterijskih kultova.

2. Arheološki izvori

* Analiza materijalnih nalaza:

* reljefi i skulpture
* votivni natpisi
* sarkofazi sa bahuskim scenama
* sitni nalazi (lampe, keramika, nakit)
* Geografska rasprostranjenost kulta u provincijama kao što su **Mezija, Dardanija i Dakija Mediteranska**.

3. Ikonografija

* Prikazi Bahusa, menada, satira, panterâ, loze i tirsa.
* Lokalne varijante i mešanje sa autohtonim verskim tradicijama.
* Poređenje sa drugim delovima Rimskog carstva.

4. Društveni aspekt kulta

* Sledbenici kulta: vojnici, trgovci, oslobođenici i gradska elita.
* Kult kao oblik:

* društvene integracije
* lične pobožnosti
* identitetskog izražavanja

5. Kasna antika (III–IV vek)

* Opstanak kulta uprkos širenju hrišćanstva.
* Postepeno potiskivanje paganskih kultova.
* Paralelno postojanje i sukob religijskih sistema.

Metodološki pristup

* Interdisciplinarni rad: arheologija, epigrafika, istorija religije.
* Kritička analiza izvora i oprez u tumačenjima.
* Regionalna studija u okviru šireg rimskog konteksta.

Značaj dela

* Važan doprinos proučavanju antičkih kultova na Balkanu.
* Pokazuje kulturnu i religijsku raznovrsnost rimskog društva.
* Naglašava aktivnu ulogu Balkana u verskim tokovima Rimskog carstva.