Tematika: Ostalo
Godina izdanja: 1850 - 1899.
Autor: Domaći
ISBN: K105
Kulturno dobro: Predmet koji prodajem nije kulturno dobro ili ovlašćena institucija odbija pravo preče kupovine
Jezik: Srpski

U dobrom stanju! Spoljasnjost kao na fotografiji, unutrasnjost u dobrom i urednom stanju! Pecat biblioteke!



Josif Pančić (Ugrini kod Bribira, 17. april 1814 — Beograd, 25. februar 1888) bio je srpski lekar, botaničar, univerzitetski profesor i akademik. Pančić je bio prvi predsednik Srpske kraljevske akademije.

Otkrio je novu vrstu četinara koja je po njemu nazvana Pančićeva omorika,[1] a po njemu je nazvan i najviši vrh Kopaonika (Pančićev vrh) na kome se nalazi mauzolej sa njegovim posmrtnim ostacima. Svoj bogati herbarijum koji je obogaćivao tokom čitavog života je, prema sopstvenim rečima, od postanka njenog Srbstvu namenio.[2]

Biografija
Pančić je rođen u selu Ugrini kod Bribira, u Vinodolu (u to vreme Austrijsko carstvo, danas Hrvatska), u katoličkoj porodici kao četvrto dete Pavla i Margarite. Prema predanju, Pančići su poreklom iz Hercegovine i od davnina su se doselili u selo Ugrini, koje se nalazi na severnim ograncima Velebita u sastavu Vinodolske opštine.



Roditelji su mu bili siromašni, a stric mu je bio arhiđakon u Gospiću, te ga je on uzeo sebi i starao se o njegovom školovanju. Osnovnu školu završio je u Gospiću u Lici, a gimnaziju u Rijeci. Josif je iz Rijeke prešao u Zagreb (1830) da bi nastavio školovanje u visokoj školi Regia Academica Scientiarum. U dodiru sa nekim Mađarima saznao je da u Pešti postoji Medicinski fakultet, na kome se u to vreme održavala i nastava iz prirodnih nauka. Pančić je završio medicinski fakultet u Pešti i postao doktor medicine 7. septembra 1842. godine izradivši tezu Taxilogia botanica, koju je posvetio svome stricu Grguru. Tokom studija u Pešti morao je da se izdržava, dajući privatne časove iz francuskog i italijanskog jezika. To mu je odnosilo mnogo vremena i usled toga se njegovo studiranje proteglo na 10 godina.

Služba
Pančić nije želeo da stupi u državnu službu i rešio je da radi privatno kao lekar. Od lekarske prakse nije mogao da se prehranjuje, jer nije imao dovoljno pacijenata, koji su većinom bili siromašni. Proveo je dve godine u Ruksbergu u Banatu, gde je se bavio i vaspitanjem dece vlasnika tamošnjih rudnika Hofmanova. Za to vreme je upoznao floru Banata, obišao je i Deliblatsku peščaru i peo se na Karpate, a u rudnicima je naišao na mnoge interesantne stene i minerale. Prikupio je dosta interesantnih biljaka iz flore Banata.

Posle dve godine otišao je u Liku da poseti svoga strica i dobrotvora Grgura i brata Matu. Tu je pravio izlete po okolini, peo se na Velebit i prikupio dosta biljaka iz flore Primorja.

Odatle se uputio u Beč da dovrši odredbu svoga herbara, koji je oko Pešte, Budima, i po Erdeljskim i Banatskim Alpima sakupio, a ujedno i da bolje Jestastvenicu prouči. U bečkom Prirodnjačkom muzeju je proučio i odredio svoje prikupljene biljke, a u isto vreme je pratio i predavanja botaničara Endlera. U Beču se zadržao godinu dana. Baveći se u Beču on se upoznao sa Miklošićem i Vukom Karadžićem; Vuk ga uputi u Srbiju da stupi u državnu službu. Čekajući da Vuk dobije novčanu pomoć od Rusije (a koju na kraju nije ni dobio), Pančić je gotovo bio na izmaku svoga novca i to je priznao Vuku. Vuk mu je tada savetovao da odmah krene u Srbiju i da traži postavljenje u Užicu.

Pančić je poslušao Vuka i došao u Srbiju u maju 1846. godine za vreme vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića. Ali, kako je Vuk imao u Srbiji i dosta neprijatelja, njegova preporuka nije vredela ništa, pa je čak zbog toga i zbog želje da bude postavljen u Užicu, u čijoj se okolini skrivao veliki broj protivnika Karađorđevića, Pančić postao sumnjiv i nije mogao da dobije to mesto. Čekajući na postavljenje, obilazio je užički kraj, i bavio se izučavanjem biljnog sveta.

Pančić je gotovo ostao bez sredstava za život i dok je razmišljao da se vrati, dobio je poziv od Avrama Petronijevića, ministra inostranih poslova, koji je imao fabriku stakla u neposrednoj okolini Jagodine u Belici, da se privremeno primi za lekara u tome mestu i da kao lekar radi na suzbijanju zaraze trbušnog tifusa, koja se širila među radnicima fabrike. Pančić je pristao, bio na toj dužnosti pola godine i sa uspehom je završio svoj posao.


Portret, rad Đorđa Krstića
Baveći se tamo on se upozna sa letnjom i jesenjom florom Jagodine, Belice i Crnoga Vrha. Stanovnici Jagodine su zavoleli Pančića kao savesnog lekara i plemenitog čoveka i kada je Pančiću ponuđeno mesto za fizikusa u Negotinu, Jagodina je tražila da zadrži Pančića. U tome je i uspela i Pančić je u februaru 1847. godine postavljen za kontraktualnog lekara i fizikusa jagodinskog okruga, ali prethodne godine započeta ispitivanja nastavio je, obišavši Temnić, Levač u okolini Oparića (i Preveško jezero) i manastir Ljubostinje. Oko polovine juna otišao je u Aleksinačku Banju, odakle se prvi put popeo na Rtanj i Ozren. Iste godine je zatražio otpust iz austrougarskog podanstva i zatražio prijem u srpsko podanstvo.

Krajem iste godine dobio je premeštaj u Kragujevac i postavljen je na upražnjeno mesto za privremenog okružnog lekara 12. novembra 1847. godine gde će ostati do 1853. godine. Prilikom boravka u Kragujevcu, Pančić je opisao Kragujevački slez (Althaea kragujevacensis), endemsku vrstu ovog dela Šumadije koja je rasla na Metinom brdu nadomak Kragujevca.[3] Za vreme boravka u Jagodini Pančić je odlazio i u Ćupriju i tu je upoznao Ljudmilu, ćerku barona inženjera Kordona, koju je zatim kao lekar u Kragujevcu isprosio i u januaru 1849. godine se venčao u pravoslavnoj crkvi u Ćupriji.

Profesor prirodnih nauka
Iduće godine, 8. januara 1850. godine primljen je za člana Društva srpske slovesnosti, a y 1853. godine je postavljen za profesora prirodnih nauka u Liceju, najpre za kontraktualnog profesora, a kada je 1854. godine primljen u srpsko podanstvo, dr Josif Pančić je postavljen za redovnog profesora u Liceju. Primljen je za člana Društva srpske slovesnosti i postavljen je za profesora u Liceju, iako do tada nije, sem doktorske disertacije, imao nijedan publikovan naučni rad. Postavljen je za profesora samo na osnovu saznanja i uverenja da je on najbolji poznavalac flore Srbije.

Za potrebe stručne nastave osnovao je Beogradsku botaničku baštu 1874. godine. U Liceju i docnije u Velikoj školi Pančić je ostao do kraja života.



Godine 1855. Pančić je prvi put čuo da u Zapadnoj Srbiji postoji posebna vrsta četinara - omorika. Deset godina kasnije je dobio dve njene grane. Trebalo je da prođe još deset godina da na planini Tari, u zaseoku Đurići, 1. avgusta 1877. (Prema nekim izvorima 1875.?). pronađe do tada nepoznati četinar – omoriku koja je po njemu dobila ime – Pančićeva omorika (Picea omorika (Pančić) Purkyne). Prema zapisima, da bi otkrio `svoju` omoriku, Pančić je prejahao Taru osam puta, što zapregom što na konjima.[4]

Pančićev sveobuhvatni doprinos nauci je nesporan. Tokom svoga višegodišnjeg rada otkrio je 102 i opisao oko 2.500 biljnih vrsta.[5]

Po njemu su (između ostalog) nazvani: Pančićeva potočarka, Pančićeva udovičica (Knautia pancicii), Pančićeva graolika (Lathyrus pancicii), Pančićeva vodnjača (Orobanche pancicii), Pančićeva runjika (Hieracium vranjanum), Pančićevka ili srpska pančičija (Pimpinella serbica), Pančićev zvinčac (Bupleurum pachnospermum), Pančićev vijuk (Festuca panciciana), Pančićev šeboj (Erysimum comatum), Pančićev pelin (Artemisia pancicii), Pančićev mleč (Lactuca pancicii), Pančićev dragušac (Jacobaea pancicii), gljiva Tilletia pancicii kao i Pančićev skakavac, koga je otkrio 1881. šetajući se po Mokroj Gori.

Sva ta imena je zaslužio ili otkrivanjem novih taksona ili su mu ih posvetili kolege prirodnjaci – česi, austrijanci, italijani, hrvati, mađari... – velikim delom njegovi savremenici i rani poštovaoci. U njegovu čast je 1858. botaničar Vizijani (Roberto de Visiani, 1800-1878) nazvao čitav jedan novi rod – Pancicia (Pančićevka).


Pančićev vrh - mauzolej
Pančićev herbarijum
Glavni članak: Herbarium Pancicianum
Herbarium Pancicianum je herbarijum koju je 1860. godine Pančić poklonio Beogradskom Liceju i ta godina se uzima kao godina osnivanja prvog Herbarijuma u Srbiji. Danas je inicijalni deo Herbarijuma Instituta za botaniku i Botaničke bašte Jevremovac, Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu, jednog od najznačajnijih i najbogatijih herbarijuma u jugoistočnoj Evropi.[6] Postojanje Pančićevog herbarijuma dugo je u svetu bilo pod znakom pitanja, jer se mislilo da je nestao.[7]

Smrt i sahrana

Spomenik Josifu Pančiću na ulazu u Botaničku baštu Jevremovac u Beogradu

Josif Pančić, spomenik u Akademskom parku na Studentskom trgu u Beogradu
Kada je Josif Pančić trebalo da bude izabran za člana Državnog saveta u Srbiji, nije ispunjavao osnovni (birokratski) uslov. Nije imao do tada ni jednu nepokretnost u državi. Zbog toga mu je u nepokretnu imovinu pribeležena zidana grobnica koju je sebi podigao na groblju kod crkve Svetog Marka u Beogradu.[8]

Pančić je umro 25. februara 1888. godine usred rada, vedar, svestan i prilježan. Predgovor za „Botaničku baštu“ dovršio je nekoliko dana pre smrti. „Prvenac Balkanskog poluostrva“ radio je i za vreme bolovanja.

Prema jednom novinskom napisu iz 1940, želeo je da ga sahrane na Suvom rudištu, najvišem vrhu Kopaonika, a što je palo u zaborav u učenim krugovima.[9] Pančićev vrh, najviši vrh na planini Kopaonik, dobio je ime po poznatom srpskom botaničaru Josifu Pančiću. Na ovom vrhu se nalazi njegov mauzolej gde je prenesen 1951. godine.