Jezik: Ostalo
Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Autor: Strani

Odlično kao na slikama

Ahmad Saffar Moqaddam PERSIAN LANGUAGE


Persijsko - engleski udžbenici:

Ahmad Saffar Moqaddam PERSIAN LANGUAGE; Book one, basic lessons, 2007. Udžbenički format.
Ahmad Saffar Moqaddam RADNA SVESKA, knjiga prva, 2011. Udžbenički format.


Persijski (فارسی [Fārsi] — farsi) je jedan od zapadnoiranskih jezika unutar indoiranske grane indoevropske jezičke familije, i službeni je jezik Irana, Avganistana (zvanično poznat kao dari od 1958),[7] i Tadžikistana (zvanično poznat kao tadžički od sovjetske ere).[8] Koristi se i u nekim drugim regijama koje su istorijski bile persijanska društva i koje se smatraju delom Velikog Irana. Ovaj jezik se piše persijskim alfabetom, koji je modifikovana varijanta arapskog alfabeta.
Persijski jezik se klasifikuje kao nastavljanje srednjopersijskog, zvaničnog religioznog i književnog jezika Sasanidskog carstva, koji je nastavljanje staropersijskog, jezika Ahemenidskog carstva.[9][10][11] Njegova gramatika je slična sa mnogim savremenim evropskim jezicima.[12] Persijski je dobio svoje ime po prestonici Ahemenidskog carstva, Persisu (sadašnja pokrajina Fars), stoga se naziva i farsi.[13] Osoba koja govori persijski se može nazvati persofonom.[14]
Procenjuje se da oko 110 milionna ljudi širom sveta govori persijski, pri čemu jezik ima zvanični status u Iranu, Avganistanu, i Tadžikistanu. Vekovima je persijski bio prestižni kulturni jezik u drugim regionima zapadne, centralne, i južne Azije u raznim carstvima baziranim u tim regionima.[15]
Persijski je imao znatan (prevashodno leksikografski) uticaj na susedne jezike, a posebno na turkijske jezike u centralnoj Aziji, Kavkazu, i Anadoliji, susedne iranske jezike, kao i jermenski, gruzinski, i indoarijske jezike, posebno urdu (koji je u osnovi hindustanskog). On je isto tako u izvesnoj meri uticao na arapski, a posebno na bahranski arapski jezik,[16] ali je isto tako pozajmio znatan deo svog vokabulara iz njega nakon arapskog osvajanja Irana.[9][12][17][17][18][19][20][21]
Sa dugom istorijom literature u obliku srednjopersijskog pre islama, persijski je bio prvi jezik u muslimanskom svetu da se probije kroz arapski monopol nad pisanjem, i pisanje poezije u persijskom je uspostavljeno kao dvorska tradicija u mnogim istočnim dvorovima.[15] Neki od poznatih radova persijske literature su Šahname Firdusija, radovi Rumija, Rubaj Omara Hajama, Panđ ganđ Nezami Gandžavija, Divan Muhameda Hafiza i dve mešavine proze i stihova Saadija - Đulistan i Bustan.
Klasifikacija[uredi | uredi izvor]
Persijski je jedan od zapadnoiranskih jezika unutar indoevropske familije. Drugi zapadnoiranski jezici su kurdski jezici, gilanski, mazenderanski, tališki, i beludžiski. Persijski se klasifikuje kao član jugozapadne grupe među zapadnoiranskim jezicima, zajedno sa ahomskim, kumzarskim, i lurijskim jezikom.[22]
Ime[uredi | uredi izvor]
Jezik se naziva farsi (فارسی) u Iranu i Avganistanu; parsi (پارسی) je staro ime koje je potisnuto, jer simbol za „p“ ne postoji u arapskom jeziku; tadžički (narečje centralne Azije) ili dari (ime jezika u Avganistanu).
Ovo je spisak najznačajnijih narečja persijskog jezika:
zapadnopersijski jezik (Iran)
istočnopersijski jezik (Avganistan)
tadžički jezik (Tadžikistan)
hazaragi (Avganistan)
ajmak (Avganistan)
buharski (Uzbekistan)
dehvari (Pakistan)
darvazi (Avganistan)
pahlavani (Avganistan)
Osobine[uredi | uredi izvor]
Iranski jezici, među kojima je persijski, pripadaju porodici indoevropskih jezika. Istorija iranskih jezika započinje još u sedmom veku pre nove ere. Persijski je najznačajniji u grupi iranskih jezika i jedini za koga je, na osnovu pismenih spomenika, dokazano da je postojao kao stari jezik srednjeg doba i savremeni jezik.
Kao indoevropski jezik, persijski ima određenih sličnosti sa ostalim jezicima iz indoevropske porodice, a naročito sa slovenskim jezicima pogotovo na sintaksičkom planu. Takođe, postoje mnoge sličnosti iranskih jezika, pa i farsija, sa južnoslovenskim jezicima.
Persijski jezik je u svom razvoju imao tri glavna perioda: staropersijski jezik (jezik Aveste i Darijevih natpisa), srednjopersijski jezik (pahlavi) i novopersijski jezik, ili samo persijski. On datira od momenta prihvatanja arapskog alfabeta oko 650. godine n. e., kada je, u vreme otpočinjanja islamskog uticaja, poprimio veliki broj arapskih reči, postajući izvanredno bogat jezik. Persijski jezik je pretrpeo tako male promene u toku celog poslednjeg milenijuma, da obrazovan Iranac može čitati rukopise sačinjene vekovima unazad bez posebnih teškoća.
Kada se govori o rečima orijentalnog podrekla najčešće misli na turcizme. U rečniku stranih riječi dr. B. Klaića uz ovaj pojam stoji sledeće objašnjenje: „Turcizam: reč ili izraz turskog porekla“. Međutim, treba dodati da su turcizmi zajednički naziv za sve reči orijentalnog, dakle turskog, persijskog i arapskog porekla, koje su putem turskog jezika počele prodirati u slavenske jezike. Sistematsko širenje turcizama započelo je dolaskom Osmanskih Turaka na Balkan i trajalo je tokom više stoljeća. Na taj su se način i mnoge reči izvorno persijskog porekla ukorenile kao turcizmi.
Pismo[uredi | uredi izvor]
Glavni članak: Persijsko pismo
Drevno persijsko pismo se naziva pahlevi i blisko je jermenskom pismu.
Veći deo modernog persijskog jezika zapisuje se modifikovanim oblikom arapskog pisma. Latinica se koristi kao pomoćno sredstvo u transkripciji i informatičkim tehnologijama. Tadžički jezik, koji predstavlja narečje persijskog sa izvesnim ruskim uticajima, piše se ćirilicom.
Abeceda persijskog jezika ima 32 znaka i još 3 posebna znaka koja to zapravno i nisu, nego su različiti pravopisni oblici za slova, i u slučaju lām alefa, ligatura.
Gramatika[uredi | uredi izvor]
Morfologija[uredi | uredi izvor]
Sufiksi preovlađuju persijskom morfologijom, a broj prefiksa je mali. Glagoli mogu izražavati vreme i vid i kongruiraju sa subjektom u licu i broju. U persijskom jeziku nema rodova pa zamenice nisu označene rodovima.
Sintaksa[uredi | uredi izvor]
Uobičajene izjavne rečenice imaju oblik `(S)(PO)(O)G“. Ovo znači da rečenice uključuju mogući subjekat, prilošku odredbu i objekat ispred obaveznog glagola. Ako je objekat specifičan onda je praćen rečju „rā” (rā) i ide ispred priloške odredbe: `(S)(O+rā)(PO)G“.
Glagoli[uredi | uredi izvor]
-ati, -anti, pehlevijski glagolski koreni
biti, pers. budan – konjugacija:
književni govorni sam, jesam pers. hastam hasam
si, jesi pers. hasti hasi
je pers. hast ili ast -e
smo, jesmo pers. hastim hasim
ste, jeste pers. hastid hasid
su, jesu pers. hastand hasand
dati, pers. dadan, prezentska osnova: deh < srednjopers. prezentska osnova dad < staropers. prezentska osnova data-, imenica: dade
derati, pers. daridan, prezentska osnova: dar
čamiti, pers. čamidan, prezentska osnova: čam
goriti, pers. goridan ili gor gereftan, prezentska osnova: gor, imenica gorre
hteti, pers. hāstan – konjgacija:
hoć(u) pers. xāh(am)
hoć(eš) pers. xāh(i)
hoć(e) pers. xāh(ad)
hoć(emo) pers. xāh(im)
hoć(ete) pers. xāh(id)
hoć(e) pers. xāh(and)
kušati, pokušati, pers. kušidan, prezentska osnova: kuš
lajati, staropers. lāidan, prezentska osnova: lāj
lizati, pers. lisidan, prezentska osnova: lis
napisati, pisati, pers. neveštan ili nebeštan, prezentska osnova: nevis < pehlevijski pers. ni-pis < staropers. ni-piš prefiks: ni + koren: pais
njušiti, novopers. njušidan, prezentska osnova: njuš < pers. prezentska osnova: niyōš- < pehlevijski staropers. prezentska osnova: niγōš < staropers. prezentska osnova: nigauš
peći, staropers. pazidan, prezentska osnova: paz, < pehlevijski pers. glagolski koren pačati-
pohovati, pers. pohtan (pazidan), prezentska osnova: paz, < pehlevijski pers. glagolski koren pačati-
živeti, pers. zistan, prezentska osnova: zi < srednjopers. Ziwistan prezentska osnova: ziw < staropers. Žiwistan, prezentska osnova: živ
Imenice[uredi | uredi izvor]
adrija, pers. daryā: more, srednjopers. drayab < staropers. drayah
Bog, staropers. bağ < sanskrit bağ
ban, avestijski pāna < pers. bān: sufiks koji znači čuvar
brat, pers. baradar < srednjopers. brad(ar) < staropers. bratar
jesen, pers. hazān
kolač, pers. koluče (vrsta kolača)
kuća, pers. kuče (kujče): malo naselje, staropers. kuša, kušan
govedar, pers. gāvdār (gāv: govedo, krava + dār: prezentska osnova od infinitiva daštan имати, држати)
mater, pers. i srednjopers. mādar < staropers. matar
miš, pers. muš
mozak, pers. magz < srednjopersijski mazg < staropersijski mazga-
nov, pers. nov < srednjopers. nōg < staropers. nava-
obrva, pers. abru (u množini: abrovān)
pazuh, pers. bazu (nadlaktica)
poljubac, pers. bus, buse
stan, pers. –stān (sufiks za mesto): obitavalište, mesto, npr. Armanestān: zemlja Armena (Jermenija), Ozbakestān: zemlja Uzbeka (Uzbekistan)
uši, pers. guš < srednjopers. goš < staropers. Guša
vetar, pers. bād < srednjopers. vāt < staropers. vāta
žena, pers. i srednjopers. zan < staropers. žan
zima, pers. zemestān: zem + sufiks za mesto, lokaciju stān < sanskrit hima: sneg, hladnoća (himalaji: stan snega, tamo gde sneg obitava)
Brojevi[uredi | uredi izvor]
dvesta, pers. dvist, devist
jedan, pers. (jek)dāne (književni), jedāne ili jedune (govorni) : jedan, komad nečega
srpski persijski sanskrt avestijski
jedan jek eka aeva
dva do dva dva
tri se tri thri
četiri čahar čatvar čathwar
pet panđ panča panča
šest šeš šaš xšvaš
sedam haft sapta hapta
osam hašt ašta ašta
devet noh nava nava
deset dah dasa dasa
Predlozi[uredi | uredi izvor]
iz (od), pers. az
do, pers. tā
Pridevi[uredi | uredi izvor]
tanak, pers. tang
više, pers. biš
znan, pers. šenās < avestijski žnatar
baština, pers. bāstān
Sufiksi[uredi | uredi izvor]
-ar, pers. kar ili gar: sufiks za zanimanje, kao u imenicama govedar, limar, itd. ili u persijskom gāvdār, lahimkār ili lahimgar itd.
Upitne zamenice[uredi | uredi izvor]
šta, pers. če ili či, npr. šta je? pers. (govorni) či-je?
ko, pers. ki, npr. ko je? pers. (govorni) ki-je?
Upitni prilog[uredi | uredi izvor]
kuda, pers. kođā (kodja)
Mesni prilozi[uredi | uredi izvor]
onde, pers. ānđā (onđā) ili āndjā (ondjā)
ovde, staropers. avadā