Godina izdanja: 2022
ISBN: 978-86-6343-169-0
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Izdavač: Catena Mundi, Beograd
Biblioteka Posebna izdanja
Predgovor: Miloš Ković
Povez: tvrd sa omotom
Broj strana: 597
Ilustrovano.
Sadržaj priložen na slikama.
Bez predlista, veoma dobro očuvana.

Srbija i Vatikan 1804–1918. dr Ljubomira Durkovića Jakšića je knjiga koja otkriva potpuno nepoznatu borbu mlade srpske države protiv moćne i uticajne Rimske kurije. Objavljena je prvi i jedini put 1990. godine, u uzdanju Eparhije žičke i šumadijske. Za ovakav poduhvat država nije imala sluha. Iza knjige, kao recenzenti, stajali su tadašnji episkop šumadijski dr Sava Vuković i Svetozar Dušanić, upravnik Muzeja SPC. Knjiga je nastala kao rezultat višegodišnjeg arhivskog istraživanja u zemlji i inostranstvu.

ISTORIJSKI KONTEKST
Autor u uvodu naglašava da su Srbija i Vatikan svoj odnos gradili na viševekovnom iskustvu koje je teško moglo biti zaboravljeno. Navodi nepoznate činjenice o planovima Austrougarske iz 18. veka da njihov Beograd postane katolička tvrđava bez Srba, što najbolje pokazuje šta je ovaj prostor čekalo u austrijskom krilu. Zbog toga, naglašava Durković Jakšić, srpski ustanici pitanju odnosa sa Vatikanom prišli su veoma oprezno.

Prvi zahtevi da se pitanje rimokatoličkog veroispovedanja u Srbiji sistemski reši pojavili su se sa dolaskom radnika iz inostranstva. Istovremeno, Srbija je odnos sa Vatikanom gradila i kroz saradnju sa bosanskim franjevcima. Početak sukoba, pak, nastao je zbog uplitanja Austrije u srpsku unutrašnju politiku.

PRVI POKUŠAJI UNIJE
Prvi pokušaju inije u Srbiji išli su preko samozvanog kneza Nikole Vasojevića koji je pokušao da na teritoriji oko današnjih Berana osnuje nezavisnu kneževinu. Ono što je posebno interesantno jeste i da je na uniji Srbije i Vatikana, kako pokazuje autor, radio i poljski emigrant i koautor čuvenog Načertanija, Franja Zah. Situacija se usložnjava nakon revolucije 1848, kada se u unutrašnja pitanja Srbije umešao i čuveni biskup Josip Juraj Štrosmajer.

SRBIJA I VATIKAN U SUKOBU ZA VREME ŠTROSMAJERA
Najinteresantniji delovi knjige upravo su oni koji se tiču odnosa Štrosmajera prema Srbiji. Nekada slavljen kao propovednik jugoslovenstva, Štrosmajer se u svetlu arhivskih podataka pokazuje kao dosledan borac za rimokatoličku veru, kojoj je jugoslavizam bio samo oruđe. Đakovački prelat mešao se u unutrašnju politiku Srbije, ispostavljao zahteve odmah po priznanju nezavisnosti Srbije 1878, a čak je pokušao da se meša i u brak kneza Mihaila i kneginje Julije.
Među njegovim zahtevima izdvaja se i namera da se obnovi beogradska biskupija koja je osnovana početkom 18. veka pod austrijskom okupacijom.

KONKORDAT I PRVI SVETSKI RAT
Autor svoju knjigu opravdano završava Prvim svetskim ratom. U to vreme, najzainteresovaniji za konkordat između Srbije i Vatikana bio je, zbog istorijske titule, barski nadbiskup. Njegova titula primasa Srbije i dalje je bila punovažna. Tek, meutim, 1914, usvajanjem Zakona o konkoradu kao ploda dugih pregovora, Srbija je uspela da svoje rimokatolike otrgne ispod austrijskog uticaja. Međutim, došao je rat, u kome je Vatikan imao veoma negativnu ulogu. Između ostalog, kraljevski dvor u Beogradu, njegova prestolna dvorana, pretvorena je u rimokatoličku crkvu 1916. Taj čin pokazao je šta su Austrija (posredno i Vatikan) nameravali da učine od Srbije. Od polovine 18. veka pa do raspada Austrougarske taj plan ostao je nepromenjen.

(K-169)