ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Godina izdanja: Ms
Jezik: Srpski

Spoljašnjost kao na fotografijama, unutrašnjost u dobrom i urednom stanju!

Bordjoski, Nikolajevicev, Tekelijin, Stratimirovicev, i Koviljski rukopis

Dušanov zakonik[1] (u starim prepisima se naziva Zakon blagovjernago cara Stefana) je uz Zakonopravilo[2][3][4] Svetog Save, najvažniji zakon srednjovekovne Srbije. Donet je na saboru vlastele i crkvenih velikodostojnika, održanom na Vaznesenje Gospodnje, 21. maja 1349. godine u Skoplju, i dopunjen je na saboru održanom 31. avgusta 1354. godine u Seru. Zakon je usvojen sa ciljem da se srpska država uredi propisima koji bi važili za celo carstvo i podjednako za sve podanike.

Sadržina Zakonika
Dušanov Zakonik je urađen na temeljima Zakonopravila. U nekim članovima Stefan Dušan direktno upućuje na Zakonopravilo (članovi 6, 8, 11, 101, 109 i 196). Jedna trećina Zakonika je urađena po ugledu na odgovarajuće propise vizantijskog prava.[5] Velika je sličnost članova 171 i 172 Zakonika (koji propisuju nezavisnost sudstva) sa delovima iz vizantijskog zbornika Vasilike (knjiga VII, 1, 16-17), koje su bile vizantijska prerada Justinijanovog zbornika.[6][7]

Prvih 38 članova posvećeno je crkvi, njenim služiteljima i posedima, slede odredbe koje se odnose na povlastice vlastele i slobodnih ljudi i njihove dužnosti, a potom odredbe koje govore o obavezama zavisnog stanovništva, sebara (kmetovi i zemljoradnici). U nastavku dolaze odredbe o sudstvu, o kaznama za različite vrste krivičnih i drugih prestupa. Dušanov zakonik je sadržao 201 član (prema izdanju Stojana Novakovića iz 1898. godine),[8] ali se, u zavisnosti od sačuvanog prepisa, sastoji od 135 do 201 člana. Odredbe zakonika regulišu raznovrsne oblasti prava, ali njihov cilj nije da bio da predvidi sve slučajeve, već samo nova pitanja.

Zakonik sačinjava jedinstvenu pravnu celinu zajedno sa dva vizantijska pravna akta: Zakon cara Justinijana (Justinijanov zbornik) i skraćena Sintagma Matije Vlastara.


Car Dušan, freska iz manastira Lesnovo, oko 1350.

Srbija u vreme cara Dušana, oko 1350.
Rad na Zakoniku je započet odmah posle krunisanja Dušana za cara Srba i Grka (u originalu: car Srbljem i Grkom) 1346. godine. U samom nazivu svoje titule car Dušan je istakao svoju nameru da bude naslednik Vizantijskih careva, a Srpsko carstvo je trebalo da nasledi Vizantijsko carstvo. Naime, srpska država je i pre zakonika poznavala razne pravne norme koje su se bavile odnosima među ljudima, funkcionisanje institucija i delovanje vladarevih službenika.

Još prilikom osnivanja autokefalne srpske crkve, Sveti Sava je preveo vizantijski zbornik crkvenih prava Nomokanon (Zakonopravilo), koji je sadržao i pravila imovinskog prava, propise o građenju i drugo. U Srbiji se preko Zakonopravila Svetog Save već 130 godina primenjivala rimsko-vizantijsko pravo. Postojala su i dva manja pravna teksta: Zemljoradnički zakon i Zakon cara Justinijana prevedena sa grčkog, koji su regulisali odnose zemljoradnika i neka pitanja o nasleđivanju. Zakonsku snagu su imale i povelje Dušanovih prethodnika, koje su regulisale obaveze podanika nad crkvenim vlastelinstvima, sudsku nadležnost nad njima i slične predmete. Povelje vladara izdate Dubrovčanima koje su propisivale načine suđenja na njihovim međusobnim sporovima. Osim pisanih izvora prava, veliku ulogu je imalo i običajno pravo, čije su norme, mada nisu bile zapisane, bile poznate i prenosile su se s kolena na koleno i prožimale se kroz sve oblasti društvenog života, zajedno s običajima i verovanjima, a važilo je za male društvene zajednice, iz kojeg su izašla i prava o položaju i pravima vladaoca i dužnostima podanika....