Godina izdanja: 2021
ISBN: 978-86-81121-30-6 978-86-7005-175-1 978-86-7403-256-5 978-99976-49-22-5 978-86-81121-31-3 978-86-7005-176-8 978-86-7403-259-6 978-99976-49-23-2
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

DRUGI SVETSKI RAT 75 GODINA KASNIJE 1-2

Urednik - Dalibor Denda, Bojan B. Dimitrijević, Dmitar Tasić

Izdavač - Institut za strategijska istraživanja, Beograd; Institut za noviju istoriju Srbije, Beograd; Institut za savremenu istoriju, Banja Luka

Godina - 2021

478 + 432 strana

24 cm

ISBN - 978-86-81121-30-6 978-86-7005-175-1 978-86-7403-256-5 978-99976-49-22-5 978-86-81121-31-3
978-86-7005-176-8 978-86-7403-259-6 978-99976-49-23-2

Povez - Broširan

Stanje - Kao na slici, tekst bez podvlačenja



SADRŽAJ:Predgovor
Preface
Predislovie

І NA PUTU KA SVETSKOM SUKOBU / TOWARDS THE GLOBAL CONFLICT / НА ПУТИ К МИРОВОМУ КОНФЛИКТУ
SRĐAN MIĆIĆ - Jugoslavija, neutralnost Balkana ili ratni konflikt, septembar 1939 – februar 1940.
MILOŠ ŽIKIĆ - Grčko-italijanski rat i jugoslovenske vojne aktivnosti 1940. godine
ALEKSEJ TIMOFEJEV - Obaveštajna mreža NKVD/NKGB u Kraljevini Jugoslaviji uoči i za vreme Drugog svetskog rata
DALIBOR DENDA - Obaveštajna saradnja Kraljevine Jugoslavije sa zapadnim saveznicima (1939 – 1941)
VLADIMIR Lj. CVETKOVIĆ - Jugoslovensko/srpsko - rumunski odnosi tokom 1941. godine
VESNA ĐIKANOVIĆ - Između simbolike, ideologije i politike – 27. mart u političkom životu jugoslovenske emigracije u SAD tokom Drugog svetskog rata
SERGEJ ANATOLJEVIČ FALJKO - Proučavanje istoriografije o radu vojno-instruktorskih misija vodećih evropskih zemalja i SAD u međuratnom periodu (1918 - 1939)

II RAT I DIPLOMATIJA / WAR AND DIPLOMACY / ВОЙНА И ДИПЛОМАТИЯ
ALEKSANDAR ŽIVOTIĆ - SSSR i pitanje organizovanja oružanog otpora Nemačkoj okupaciji Srbije 1941.
ARPAD HORNJAK - Mađarska spoljna politika i okupirana Srbija u Drugom svetskom ratu
BORIS TOMANIĆ - Saradnja ravnogorskog pokreta sa bugarskim organizacijama i pojedincima
MILAN TERZIĆ - Jugoslovenska kraljevska vlada i pokret Draže Mihailovića: kompromisi prema partizanskom pokretu 1943-1944.
BOYAN ZHEKOV - Bulgaria and the Allies, 1943-1944: the Failed Attempt for an Armistice
DARIUSZ MISZEWSKI - The Polish Government-in-Exile plan to Establish on a Sustainable System of Peace and Security in Central Europe (1939-1945)

III OKUPACIJA I KOLABORACIJA / OCCUPATION AND COLLABORATION / ОККУПАЦИЯ И КОЛАБОРАЦИЯ
RADOSAV TUCOVIĆ - Organizacija i razvoj policije nacističke Nemačke u okupiranoj Srbiji (1941-1944)
NEBOJŠA STAMBOLIJA - Organizacija granične službe u okupiranoj Srbiji u Drugom svetskom ratu
ALEKSANDAR STOJANOVIĆ - Gradacija kolaboracije. različiti oblici i intenziteti saradnje sa okupatorom u Srbiji 1941–1944.
MARIJANA T. MRAOVIĆ - Kinematografska delatnost kao oblik propagande Nedićeve vlade u okupiranoj Srbiji 1941–1944. godine
MILOŠ TIMOTIJEVIĆ - „Dođite da ločete srpsku krv, hijene angloameričke!` savezničko bombardovanje Srbije 1943-1944. i propaganda kolaboracionističke štampe
ДМИТРИЙ АЛЕКСЕЕВИЧ ФРОЛОВ - Проблемы адаптации и особенности немецкого восприятия балканских добровольцев в войсках сс.
IV PATHE OPERACIJE I POKRETI OTPORA / WAR OPERATIONS AND RESISTANCE MOVEMENTS / ВОЕННЫЕ ОПЕРАЦИИ И ДВИЖЕНИЯ СОПРОТИВЛЕНИЯ
MANUEL STĂNESCU - Romanian-German Military Relations During the Campaign for the Conquest of Odessa, August-October 1941
ВАЛЕРИЙ НИКОЛАЕВИЧ ЗАМУЛИН, ВИКТОР ВАЛЕРЬЕВИЧ ЗАМУЛИН - Окружение германских войск в районе касторного и горшечного зимой 1943 г. начало формирования курского выступа
BLAŽ TORKAR - German Anti-Guerrilla Operations Against Slovenian Partisans: the Battle on the Mountain of Rdeči Rob (20-22 august 1944)
RADE RISTANOVIĆ - „Urbana gerila” – primer komunističkog i ravnogorskog pokreta otpora u Beogradu 1941–1944.
SLOBODAN ĐUKIĆ - Sremski front 1944–1945. godine
M. CHRISTIAN ORTNER - The Vienna Offensive, April 1945.
MARKO B. MILETIĆ - Uništavanje jugoslovenskih vojnoindustrijskih kapaciteta u toku Drugog svetskog rata
HELENE HELDT - The End of World War Two in Potsdam

V LIČNOSTI / PERSONALITIES / ЛИЧНОСТИ
NATAŠA MILIĆEVIĆ - Između kolaboracionizma i patriotizma: komesar Darko Petrović 1941–1944.
SANJA PETROVIĆ TODOSIJEVIĆ - Ko je bio Milisav Borđoški? Velika „provala` komunističke organizacije i partizanske akcije u Šapcu i okolini januara 1942. godine
ENA MIRKOVIĆ - Policajci – saradnici NOP-a u okupiranom Beogradu za vreme Drugog svetskog rata
ALEKSANDAR V. MILETIĆ - Politički šef vojne misije. Milovan Đilas u SSSR-u 1944.

VI POSLE RATA / AFTER THE WAR / ПОСЛЕ ВОЙНЫ
ALEKSANDAR RAKONJAC - Komunistička partija Jugoslavije, međunarodne okolnosti i konfiskacija imovine okupatora i njegovih saradnika kao mera revolucionarnog preobražaja društva (1944-1945)
DRAŽENKO ĐUROVIĆ - Revolucionarna vlast i izbjegličko pitanje u Bosni i Hercegovini 1945-1946. godine
MILJAN MILKIĆ - Jugoslovensko-italijanski pregovori o oslobađanju lica osuđenih tokom Drugog svetskog rata
IVANA DOBRIVOJEVIĆ TOMIĆ - U potrazi za boljom budućnošću. Naseljavanje kolonista u Vojvodini u prvim godinama nakon Drugog svetskog rata
TATJANA MILOŠEVIĆ - Genocid Nezavisne države Hrvatske nad srpskim narodom u istraživanjima Vojnoistorijskog instituta
NEVENA DAKOVIĆ, ALEKSANDRA KOLAKOVIĆ - Dransi i Staro sajmište: zašto i kako treba učiti o Holokaustu u 21. veku,
MILANA ŽIVANOVIĆ - Sećanje na učešće Rusa u pokretu otpora i oslobodilačkim operacijama u Jugoslaviji


`Fenomen Drugog svetskog rata još uvek privlači značajnu pažnju svetske akademske zajednice, predstavlja centralnu temu raznih i brojnih istraživačkih projekata i nastavlja da inspiriše pisce i filmske stvaraoce. Ono što ohrabruje jeste činjenica da se najveći i najkrvaviji globalni sukob ne analizira samo kao izolovani događaj, već kao deo šireg i dužeg istorijskog procesa obeleženog složenim uzrocima, ali i dubokim posledicama. Važni jubileji, kao što je 75-ta godišnjica završetka Drugog svetskog rata, pružaju nam priliku da predstavimo i nanovo ocenimo stanje u ovoj važnoj oblasti istorijskih istraživanja. U cilju obeležavanja tragičnih događaja i velikih ljudskih gubitaka u Drugom svetskom ratu, kao i predstavljanja različitih pogleda, tumačenja i činjenica zasnovanih na novim istraživanjima i izvorima, nudimo javnosti ovaj međunarodni tematski zbornik radova.

Drugi svetski rat – 75 godina kasnije tematski zbornik radova predstavlja rezultat trajne i višestrano korisne saradnje u oblasti istorijskih istraživanja između istraživača Instituta za strategijska istraživanja Univerziteta odbrane Republike Srbije, Instituta za noviju istoriju Srbije, Instituta za savremenu istoriju i Univerziteta u Banjoj Luci. Osnovu ove publikacije čini 38 radova naučnih radnika iz Srbije, Austrije, Bosne i Herce- govine, Rusije, Nemačke, Ukrajine, Bugarske, Poljske, Mađarske i Slovenije. Njen cilj je da proširi znanje i ponudi nove i inovativne rezultate zasnovane na novim činjenicama i sveobuhvatnijim istraživanjima o Drugom svetskom ratu. Većina radova bavi se specifičnim aspektima jugoslovenskog učešća u Drugom svetskom ratu (diplomatija, vojne operacije, okupacija/saradnja/otpor, genocid i nasilje, kultura sećanja). Međutim, ovde su prisutne i druge, malo poznate epizode Drugog svetskog rata van jugoslovenske teritorije.

Radovi su podeljeni u sedam tematskih celina smeštenih u dva toma. Prva tematska celina pod nazivom Na putu ka svetskom sukobu obuhvata članke koji pokrivaju vojnu i političku situaciju u širem regionu Balkana pre i neposredno posle početka rata, kao i događaje i procese koji su doveli do ulaska Jugoslavije u rat. Ovi radovi se bave složenim pitanjima jugoslovenskih odnosa sa susedima koji su se, jedan po jedan, kako je rat odmicao, priključivali Silama Osovine ili su već neko vreme bili uključeni u rat. Radovi ističu i značaj obaveštajne delatnosti, kao i značaj 27. marta 1941. godine kao datuma kada je Jugoslavija praktično odlučila na čiju stranu će stati.

Šest radova grupisano je u drugu tematsku celinu podnazivom Rat i diplomatija. Ovaj segment obrađuje širok spektar tema kao što su: sovjetski pogledi na organizovanje otpora protiv nemačke okupacije u Srbiji 1941. godine; Mađarska spoljna politika i okolnosti koje su dovele do priključenja Mađarske Silama osovine, njeno učešće u napadu na Jugoslaviju i okupaciji dela jugoslovenskih teritorija 1941. godine; veze četničkog pokreta Draže Mihailovića sa bugarskim pojedincima i organizacijama; bugarski pokušaji da se potpiše separatni mir sa saveznicima; odnose između jugoslovenske vlade u egzilu i četničkog pokreta, kao i planovi poljske vlade u egzilu za stvaranje održivog sistema bezbednosti u Istočnoj i Centralnoj Evropi.

Treća tematska celina posvećena je okupaciji i kolaboraciji i radovi iz ovog odeljka dominantno se bave srpskim iskustvom ovih pojava kao što su: organizacija nemačke policije u okupiranoj Srbiji; organizacija granične službe i granična bezbednost, poređenje različitih nivoa i intenziteta saradnje. Radovi iz ove je dinice pokrivaju i propagandni aspekt, kao i poteškoće i izazove koji su se javljali prilikom regrutovanja balkanskog stanovništva u SS jedinice.

Drugi tom počinje četvrtom i najvećom tematskom celinom. Sastoji se od osam radova grupisanih u celinu pod naslovom Ratne operacije i pokreti otpora. Ova celina obrađuje nekoliko različitih slučajeva vojnih operacija na Istočnom i Balkanskom frontu. Radovi pokrivaju kako složene i masovne operacije, tako i lokalne i male, poput nemačko-rumunske saradnje tokom prvih meseci kampanje protiv Sovjetskog Saveza 1941. godine; sovjetsko opkoljavanje nemačkih snaga tokom zime 1943; nemačku akciju protiv slovenačkih partizana u leto 1944; organizovanje partizanskog i četničkog pokretaotpora u okupiranom Beogradu; stvaranje tzv. Sremskog fronta nakon oslobođenja Beograda 1944. godine; okolnosti oko nemačkih priprema za odbranu Beča i potonje sovjetske ofanzive; ratnu štetu nanetu jugoslovenskom vojno-industrijskom kompleksu; kao i studiju slučaja o tome kako šira javnost percipira turbulentne događaje oko savezničkog bombardovanja i kasnijih borbi sa Crvenom armijom u aprilu 1945 i značajnih razaranja grada, na primepy Potsdama u Nemačkoj.

Petu tematsku celinu, pod nazivom Ličnosti, čine četiri članka posvećena nekolicini živopisnih i složenih ličnosti iz partizanskog pokreta, kao i pripadnicima policijskog aparata srpskog kvislinškog režima. Naj istaknutiji među njima je Milovan Đilas.

Poslednje dve tematske celine su ujedno i najmanje. Šestu, pod naslovom Posle rata, čine četiri rada koja se bave pitanjima odnosa i prakse KPJ u vezi sa oduzimanjem imovine pripadnika okupacionih snaga i njihovih saradnika; izbegličkim pitanjem u Bosni i Hercegovini i kako su ga nove revolucionarne vlasti rešavale; i jugoslovensko-italijanskim pregovorima o pitanju oslobađanja osuđenih tokom Drugog svetskog rata.

Sedmu tematsku celinu pod nazivom Istoriografija i kultura sećanja takođe čine tri rada. Oni obuhvataju teme kao što su: analiza istraživanja genocida u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj koju je obavio bivši Vojnoistorijski institut u Beogradu; komparativna studija slučaja dva mesta sećanja - koncentracionih logora Dransi u Francuskoj i Staro sajmište u Srbiji i njihov značaj za podučavanje o Holokaustu; i sećanja na učešćeRusa u pokretu otpora kao i u ratnim operacijama Crvene armije u Jugoslaviji.

U ovom tematskom zborniku radova autori iz deset zemalja izneli su nove činjenice i nova tumačenja. Njihovi nalazi će biti od koristi kako akademskoj zajednici tako i široj javnosti da bolje razumeju događaje i procese koji su se odvijali tokom burnih šest godina užasnog globalnog ratnog sukoba. Uprkos vremenskom razmaku od sedam i po decenija između Drugog svetskog rata i nas, njegovi ishodi i sećanja nastavljaju da oblikuju našu stvarnost upozoravajući nas i podsećajući nas kako lako čovečanstvo može da zaluta će nas i pokaže svoju mračnu i destruktivnu prirodu. Nadamo se da ovaj zajednički trud približiti boljem razumevanju ovog ključnog perioda naše novije istorije. (Dmitar Tasić)`



Ako Vas nešto zanima, slobodno pošaljite poruku.

Dmitrij Aleksejevič Frolov Dmitry Frolov Manuel Stanesku Hornyak Bojan Žekov Dariu Miševski Valerij Nikolajevič Zamulin Viktor Valerjevič Zamulinčena Valeriy Viktor Zamulin Kristijan Ortner Helena Held