Godina izdanja: 2013
ISBN: 978-86-86831-12-5
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Izdavač: Muzej žrtava genocida, Beograd
Autor: Silvija Krejaković
Recenzent: Ljubodrag Dimić
Povez: tvrd
Broj strana: 252
Ilustrovano.
Sadržaj priložen na slikama.
Sa posvetom autora, odlično očuvana.

Na mapi stradanja civilnog stanovništva, streljanje talaca u Kraljevu, na mestu koje je po skladištima municije bivše Vojske Jugoslavije nazvano „lager“, od 15. do 20. oktobra 1941, u ratnom zločinu jedinica Vermahta, regularne nemačke vojske, označeno je kao zločin protiv čovečnosti. Razmere zločina, nezapamćenog u dugoj povesti kraljevačkog područja, inspirisale su brojne publicističke i memoarske radove, čija je vrednost u tome što su od zaborava sačuvali pogled savremenika na događaje.

U uvodnim delovima rada („Reč unapred“ i „Kraljevo u razdoblju između dva svetska rata“), koleginica Krejaković je sumarno ukazala čitalačkoj publici na do sada pribrane istorijske izvore, sećanja i literaturu koji govore o zločinu u Kraljevu oktobra 1941. i definisala svoju istraživačku poziciju. Posebnu pažnju je posvetila brojnim netačnostima koje prate tumačenja tog događaja (pre svega u vezi sa utvrđivanjem tačnog broja streljanih), uočavajući u njihovom žilavom opstajanju uticaj političkog i ideološkog.

U prvom poglavlju rukopisa, naslovljenom „Vreme istorije: 1941 – godina kraha humanosti“, autorka je, unutar dve misaono koherentne celine („Grad u ratu“ i „Masovna odmazda u lageru u oktobru 1941.“), koncizno izložila istorijske prilike u Kraljevu tokom prvih meseci rata. Oslanjajući se na dostupne istorijske izvore i upotrebu iskaza svedoka, predstavila je život u gradu u poslednjim danima mira i prvim danima rata (demonstracije, bombardovanje, odbrana grada, pristizanje izbeglica i preseljenika, prisustvo okupacionih jedinica). Posebno je obradila ustanak, partizansko-četničku opsadu grada, borbe za Kraljevo, kao i masovnu odmazdu nad civilnim stanovništvom.

Iz ugla osnovnog cilja rukopisa „Identiteti žrtava streljanih u Kraljevu oktobra 1941.“, poglavlje „Memorijalizacija tragedije grada“ ima posebnu težinu. U pitanju je do sada najtemeljnije sistematizovan pogled na istorijske izvore o „kraljevačkom oktobru 1941.“ koji su pohranjeni u Istorijskom arhivu i Narodnom muzeju u Kraljevu (arhivska građa, dokumenti, predmeti) i na istoriografsku literaturu koja se bavila tim pitanjem. Uporedo sa tim, u posebnom potpoglavlju, izvršena je demitologizacija predugo opstajuće mitologizovane slike o događajima u oktobru 1941. Razmotren je mit oko broja streljanih, mesta koje su u „mitu o broju“ imale izbeglice, netačnosti vezane za datovanje i obeležavanje kraljevačke tragedije. Pažnje je vredna i veoma uspela sociološko-demografska analiza razmera zločina i njegovih žrtava, kao i ukazivanje na značaj „kulture sećanja“ jednog društva i njeno mesto u izgrađivanju identiteta.

(K-33)