ISBN: Ostalo
Godina izdanja: .
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Odlično očuvane kao na slikama

Ilustrovano

1961 - 1964

I
II
III

Jezik srpski / nemački / engleski / francuski / ...

Jako bitne knjige za svakog proučavaoca Vizantije

Vizantija, poznata i kao Vizantijsko carstvo ili Istočno rimsko carstvo, bila je nastavak Rimskog carstva u istočnim provincijama tokom kasne antike i srednjeg veka, kada je prestonica bio Konstantinopolj (današnji Istanbul, ranije Vizantion). Preživela je raspad i pad Zapadnog rimskog carstva u 5. vijeku n. e. i nastavila da postoji dodatnih hiljadu godina sve dok nije pala pod Osmansko carstvo 1453. godine. Tokom većeg dela svog postojanja, država je bila najmoćnija privredna, kulturna i vojna sila u Evropi. „Vizantija” je termin stvoren nakon pada države; njeni stanovnici su i dalje za svoje carstvo koristili naziv Romejsko carstvo (grč. Βασιλεία Ῥωμαίων, lat. Imperium Romanum) ili Romeja (grč. Ῥωμανία), a sebe Romejima.

Nekoliko značajnih događaja od 4. do 6. veka obeležava prelazni period tokom kojeg su se razišli grčki istok i latinski zapad Rimskog carstva. Konstantin I (v. 324—337) izvršio je reorganizaciju carstva, Konstantinopolj proglasio novom prestonicom i legalizovao hrišćanstvo. Pod Teodosijem I (v. 379—395), hrišćanstvo je postalo državna religija, a ostale religijske prakse su zabranjene. Za vreme Iraklijeve vladavine (v. 610—641), vojska i uprava carstva su preuređene, a umesto latinskog, za službenu upotrebu je usvojen grčki jezik.

Iako je rimska država nastavila da postoji, a njene tradicije su održane, savremeni istoričari razlikuju Vizantiju od antičkog Rima, time što je središte bilo u Konstantinopolju, što je više bilo orijentisano ka grčkoj nego ka latinskoj kulturi i što je karakteriše pravoslavno hrišćanstvo.

Tokom njene hiljadugodišnje istorije Vizantija je doživela brojne uspone i padove. Vizantija je povratila zapadni deo carstva u 6. veku pod vladavinom Justinijana I i tada je dostigla svoj teritorijalni vrhunac. U 7. veku carstvo je porazilo Avare i Sasanidsku Persiju da bi ga ubrzo zatim muslimanski Arapi lišili većine bliskoistočnih poseda i krajem 7. veka, severnoafričkih poseda. Tokom 8. i 9. veka, carstvo su uzdrmale spoljne nevolje poput seobe Slovena i bugarskih invazija kao i unutrašnje poput ikonoborstva. Pod Makedonskom dinastijom (867—1056) carstvo je doživelo potpunu obnovu i početkom 11. veka bilo je vodeća sila u Istočnoj Evropi i na Bliskom istoku. Sukobi sa Seldžučkim Turcima u 11. veku prouzrokovali su trajni gubitak unutrašnjosti Male Azije, mada je carstvo doživelo restauraciju svoje moći i ugleda tokom vladavine dinastije Komnina u 12. veku. Pad Carigrada tokom Četvrtog krstaškog pohoda 1204. godine je bio katastrofalan udarac Vizantijskom carstvu. Carstvo je obnovljeno 1261. godine pod vlašću poslednje vizantijske dinastije, dinastije Paleologa. Kombinacija spoljnih neprijatelja i građanskih ratova, još više je oslabila Vizantiju koja pod Paleolozima prestaje da bude prvorazredna sila. Vizantijska istorija završena je sredinom 15. veka osmanskim osvajanjima, pre svega prestonog Carigrada 1453. godine.

Vizantijsko carstvo se danas smatra jednom od najvažnijih civilizacija u istoriji, iako je termin Vizantija dugo vremena bio sinonim za propast i dekadenciju. Hrišćanska religija, rimska politička ideja i grčka civilizacija se smatraju stubovima Vizantijske civilizacije. Vizantija je dala veliki doprinos modernom svetu u poljima diplomatije, arhitekture, književnosti, umetnosti i poseban doprinos je dala u sačuvanju klasične književnosti. Opstanak klasične književnosti je ključno doprineo u potonjem razvoju Renesanse u Zapadnoj Evropi.


Sadržaj
1 Ime
2 Istorija
3 Kultura
4 Umetnost
5 Društvo
5.1 Konstantinopolj
5.2 Stanovništvo
5.2.1 Siromasi
5.2.2 Seljaci
5.2.3 Vojnici
5.2.4 Profesori
5.2.5 Žene
5.2.6 Poslovni ljudi
5.2.7 Državni činovnici
6 Carevi
7 Episkopi i Svetitelji
8 Napomene
9 Reference
10 Literatura
11 Spoljašnje veze
Ime
Termin „Vizantijsko carstvo“ nisu poznavali stanovnici države koju mi tako zovemo, nego je ta država bila samo produžetak Rimskog carstva u kome je središte preneto iz Italije u grčke oblasti i stanovnici te države nastavili su koristiti za sebe ime Ῥωμαίοι, to jest Rimljani.[1][2] Zbog toga i njihovu državu oni su zvali Ῥωμανία — Romanija, ili Βασιλεία Ῥωμαίων — Vasilia Romeon, što predstavlja direktan prevod na grčki jezik sa latinskog jezika naziva za Rimsko carstvo, Imperium Romanorum. Svi postojeći izvori iz vremena kada je postojala ta država govore o „Romejima“, ali novovekovni istoričari to menjaju sa „Vizantinci“ u nameri da se istaknu velike razlike između prvobitnog mnogobožačkog Rimskog carstva i hristijanizovanog Istočnog rimskog carstva.

Sam naziv prvi put se koristi 1557. od strane nemačkog istoričara Heronima Volfa u njegovom delu „Corpus Historiae Bizantinae“. Potiče od starog grčkog naziva Vizantion, grčke kolonije na Bosforu, na čijem je mestu kasnije podignuta prestonica Istočnog carstva, Konstantinopolj. Prema predanju, grad su osnovali grčki kolonisti, koje je predvodio Vizant i po njenu je i naselje dobilo ime Vizantion. Zbog povoljnog geografskog položaja Vizantion je brzo postao važan primorski i trgovački grad, ali u antičkom periodu nije imao neku značajniju ulogu.

Sam termin je skovan zbog konkurencije. Sveto rimsko carstvo je u svom nazivu imalo rimsko ime, pa su Volf i kasnija nekritička istoriografija svesrdno prihvatile neistorijsko ime iz kojeg se ne vidi da su `Vizantinci` sebe zvali Romejima a svoje carstvo romejskim tj. rimskim imenom.

Zatim su došli Rimljani, i rimski car Septimije Sever (193—211) je dao da se proširi ovaj grad. Godine 324. Konstantin postaje jedini vladar Rimskog carstva. U to vreme carstvo je zahvatila kriza. Rim, stara prestonica i „glava vaseljene“, već jedan vek bio je napušten kao rezidencija rimskih careva. Konstantin je prvo stolovao u Trijeru ili Treverorum u današnjoj zapadnoj Nemačkoj, pa zatim u Mediolanumu, današnjem Milanu, u severnoj Italiji. Ipak, Konstantin je uvideo potrebu jedne stalne prestonice za Rimsko carstvo iz koje bi bilo moguće lakše nadgledati ugrožene granice na Dunavu i Eufratu.

Godine 330. Vizantion je inaugurisan i nazvan Novim ili Drugim Rimom, ali je nedugo zatim preovladao naziv Konstantinopolj (Konstantinov grad). Posle podele jedinstvenog Rimskog carstva 395. godine, i nestanka Zapadnorimskog carstva 476, jedino carstvo je postojalo na Istoku sa sedištem u Konstantinopolju. Njeni carevi ne samo što su bili rimski carevi, nego i od „Boga pomazani“ prvi i vrhovni vladari svim narodima, najpre hrišćanima. Za razliku od zapada, na istoku je dominirala grčka i helenistička kultura, i sa gubitkom Zapada postepeno je nestao i uticaj rimske i latinske kulture, tako da je do 7. veka u istočnom Rimskom carstvu konačno preovladao grčki jezik i helenistička kultura. Ovaj vek mnogi današnji istoričari obično smatraju početkom klasične Vizantije, to jest Vizantijskog carstva, kao srednjovekovne države.

Sve do svog kraja 1453. godine, Vizantija je sebe smatrala Rimskim carstvom, i svoju zemlju i državu nazivala Romejsko carstvo (Romanija), a Vizantinci su sebe nazivali Romejima (Rimljanima).

Kada su Turci Seldžuci krajem 11. i 12. veka osvojili glavni deo vizantijske Male Azije — današnje Turske, bili su prozvani kao „Rum-Seldžuk“, rimskim Seldžucima. Srpski car, Stefan Dušan, bio je car i samodržac Srba i Romanije, ne car Srba i Grka, kako se to danas često opisuje. Vladar Grcima, Dušan je bio kao čestnik grčkih strana, grčkih zemalja, kralj Grka itd. sve dok se nije proglasio carem Srbije i Romanije 1346. godine. A i sami osmanski sultani na početku njihove vlade znali su se predstavljati kao islamski gospodari Ruma, tj. Rima.

Istorija
Detaljnije: Istorija Vizantijskog carstva
Ovaj članak je deo serije o istoriji Grčke
Istorija Grčke
Grb Grčke
Preistorija
Bronzano doba
Antičko doba
Srednji vek
Rani novi vek
Savremeno doba
Istorija po temama
Flag of Greece.svg Portal Grčka
pru
Antički Rim
Roman SPQR banner.svg
Ovaj članak je dio serije o
političkom sistemu Antičkog Rima
Periodi
Rimsko kraljevstvo
753—509. pre n. e.
Rimska republika
509—27. pre n. e.
Rimsko carstvo
27. pre n. e.—476. n. e.
Principat
Dominat
Zapadno rimsko carstvo
Istočno rimsko carstvo
Rimski ustav
Ustav Kraljevstva
Ustav Republike
Ustav Carstva
Ustav kasnog Carstva
Senat
Skupštine
Magistrat
Redovni magistrati
Konzul
Pretor
Kvestor
Promagistrat
Edil
Tribun
Cenzor
Guverner
Vanredni magistrati
Diktator
Magister equitum
Vojni tribun
Reks
Trijumvirat
Decemviri
Titule i priznanja
Car
Legat
Duks
Oficijum
Prefekt
Vicarius
Vigintiseksviri
Liktor
Magister militum
Imperator
Princeps senatus
Pontifex maximus
Avgust
Cezar
Tetrarh
Presedan i pravo
Pravo
Imperijum
Mos maiorum
Kolegijalnost
Auctoritas
Građansko pravo
Cursus honorum
Senatus consultum
Senatus consultum ultimum
Skupštine
Centurijska
Kurijska
Plebejska
Tributska
pru

Grb Paleologa
Padom Rima (476) prestala je da postoji zapadna polovina Rimskog carstva, dok je istočna polovina nastavila da traje kao Vizantijsko carstvo, s Konstantinopoljem kao glavnim gradom. Istočna carevina se od zapadne razlikovala po mnogim svojstvima: kao naslednik civilizacije helenističke ere, bilo je razvijenije i urbanizovanije.

Njegov najveći car, Justinijan I, ponovo je osvojio neke delove zapadne Evrope, sagradio Svetu Sofiju, i dao osnovnu kodifikaciju rimskog prava. Posle njegove smrti carstvo je oslabilo.

Dugotrajna rasprava oko ikonoborstva unutar istočne crkve pripremila je teren za raskid sa rimskom crkvom 1054.

Tokom ovog sukoba, Arapi i Turci Seldžuci učvrstili su vlast na tom području. Krajem 11. veka, Aleksije I Komnin potražio je pomoć od Venecije i pape; ovi saveznici pretvorili su potonje krstaške ratove u pljačkaške pohode. U 4. krstaškom ratu Venecijanci su osvojili Konstantinopolj i ustoličili niz latinskih careva (Pad Carigrada (1204)). Kada su ga vizantijski prognanici povratili 1261, carstvo je bilo jedva nešto veće od grada-države.

U 14. veku počeli su da nadiru osmanski Turci; dugotrajna opsada Konstantinopolja završila se 1453, kada je poslednji car Konstantin Dragaš poginuo na gradskim zidinama, oblast potpala pod osmansku vlast. (Videti: Pad Carigrada (1453))

Kultura
Detaljnije: Vizantijska kultura
Vizantijska kultura nije bila ograničena samo na području likovne umetnosti. Već smo primetili da je car Justinijan učinio značajan doprinos što se tiče pravnih nauka. Njegovom kodifikacijom rimskih prava nastao je Corpus Iuris Civilis, koji će biti temelj pravnog sistema mnogim potonjim Zapadnim zemljama.[3] Konstantinopolj je bio takođe važno mesto što se tiče književnosti, filozofije i teologije. Iako je Justinijan zatvorio paganske akademije, kasniji vizantijski carevi podsticali su razvoj humanističkih i teoloških nauka.[4] Nakon vladavine cara Iraklija (610—641), od latinske kulture, koja je prodrla na Istok naročito za vreme Justinijana, preostalo je tek pravo, odnosno pravna nauka, ili ostaci birokratskog i vojničkog jezika.[a] Nemoguće je bilo ispraviti taj prelom do kojeg je došlo u 7. veku, i stoga će i Latini srednjeg veka biti smatrani varvarima.[5]

Pod Makedonskom dinastijom, vizantijska kultura je procvetala, univerzitet u Konstantinopolju obnovio je filozofske i pravne studije, a grčka literatura je očuvala antičku tradiciju uvevši pritom nove elemente u vidu popularne naracije. Delatnošću istaknutih ljudi poput patrijarha Fotija iz 9., Konstantina VII Porfirogenita iz 10. i Mihaila Psela iz 11. veka, stvoreni su preduslovi za renesansu epohe Komnina i Anđela. Entuzijazam prema antičkoj literaturi je bila karakteristična odlika ovog vremena. Hesiod, Homer, Platon, istoričari Tukidid i Polibije, oratori Isokrat i Demosten, pisci tragedijâ i komedijâ i ostali eminentni predstavnici različitih sekcija antičke literature bili su izučavani i imitirani od strane pisaca 12. i početka 13. veka. Ovo imitiranje uglavnom se ogleda u jeziku, koji je u preteranoj tendenciji ka čistoti atičkog dijalekta postao izveštačen, krupnorečiv, neretko težak za čitanje i razumevanje, sasvim drugačiji od jezika kojim se onda govorilo.[6]

Premda su veze između Konstantinopolja i Zapada tokom vekova bile zategnute, one su ipak ostale gotovo netaknute. Pre svega, mnoga dela na grčkom jeziku su se preko arapskih prepisa pojavila na Zapadu, nakon što su bila izgubljena čitav niz vekova obeleženih prodorom varvara i gubljenjem tekovinâ antičke kulture. Filozofske rasprave Aristotela postala su dostupna Zapadnjacima u kasnom 12. i ranom 13. veku i to na latinskom ili arapskom prevodu. Do 15. stoleća grčki je postao nedaleko znan jezik na Zapadu. Pre toga se zna da su Petrarka i Bokačo iz 14. stoleća imali poteškoća pri nalaženju onih koji bi ih eventualno podučili tom jeziku. U 15. veku situacija se menja. Faktor koji je uticao na to da u renesansi čovek zavoli klasiku jeste prisustvo učenjaka grčkog govornog područja koji su se sticajem prilika našli u Italiji.[4]

Značaj reinfuzije grčke kulture može se lako primetiti time što bi se bacio pogled na velike italijanske biblioteke iz 15. veka. Od blizu četiri hiljada knjiga u vatikanskoj biblioteci, prema katalogu iz 1484. godine, hiljadu njih je bilo na grčkom, od kojih je većina iz Konstantinopolja. Jezgro velike biblioteke Sv. Marka u Veneciji činile su grčke knjige iz kolekcije kardinala Visariona koji ih je otkupio sa Istoka uoči Firentinskog sabora gde su se radi dogovora u vezi unije sastali 1438. predstavnici Grčke i Latinske crkve. Pored knjiga, Visarion je doveo i istaknutog učenjaka — Gemista Pletona, koji je predavao platoničku filozofiju oduševljenim Firentincima. Ovaj događaj nadahnuo je Kozima Medičija da subvencioniše kolekciju, prevod i izučavanje Platonove filozofije pod rukovodstvom Marsilija Fičinija. I tako je Fičinijeva Platonička akademija postala okupljalište za izučavanje filozofskih ideja.[4]


Freska u Sopoćanima u Srbiji glavno delo kasnovizantijskog slikarstva
Pad Konstantinopolja pod osmansku vlast 1453. primorao je mnoge grčke učenjake da emigriraju na Zapad, uglavnom u Italiju. Njihovo prisustvo pojačalo je interesovanje u grčke nauke. Ubrzo su preuzeli katedre u mnogim školama vodećih italijanskih gradova. Podučavali su jezik, sastavljanje tekstova, pisanje komentara i negovali su interesovanje ne samo u grčko-pagansko učenje, nego i u literaturu grčkih Otaca. Do kraja 15. stoleća, poznata štamparija Aldina Manucija izdala je čitavu seriju grčke klasike da bi izašla u susret velikoj potražnji za takvim radovima. Ovaj novi izvor znanja i učenosti raširio se brzo zapadnom Evropom, tako da su u 16. stoleću grčke nauke postale obavezan i sastavni deo svih humanističkih i teoloških nauka.[4]

Umetnost
Detaljnije: Vizantijska umetnost
Vizantijska umetnost, to su jednostavno rečeno istočnjačka i grčko-rimska tradicija prožete hrišćanskom idejom, po kojoj je car predstavnik boga na zemlji. Umetnost treba da materijalizuje božje zakone tj. da je jedan apsolutni poredak božjeg porekla. Skulptura je kao neznabožačka bilo slobodna ili u reljefu potpuno napuštena. Svedena je na sitnu plastiku u dragocenim metalima i slonovači. Enterijeri su dekorisani freskom i mozaikom koji je zbog svoje trajnosti nazvan i „večitim slikarstvom“. U njemu je dostignuto savršenstvo likovnih i tehničkih vrednosti. U arhitekturi je upotrebljavana cigla kao osnovni materijal, u konstrukciji kupola a za spoljnu dekoraciju kombinacija kamenih ploča i cigle.

Društvo
Konstantinopolj
Detaljnije: Konstantinopolj

Mapa Konstantinopolja, Vizantija

Teodosijevi bedemi u Konstantinopolju — Beogradska kapija (Druga vojna kapija)
Godine 330. Vizantion je inaugurisan i nazvan Novim ili Drugim Rimom, ali je nedugo zatim preovladao naziv Konstantinopolj (Konstantinov grad). Posle podele jedinstvenog Rimskog carstva 395. godine, i nestanka Zapadnorimskog carstva 476, jedino carstvo je postojalo na Istoku sa sedištem u Konstantinopolju.

Najstarije ime za ovaj grad, ono koje su mu dodelili grčki kolonisti iz Megare jeste Vizantion (grč. Βυζάντιον, Byzantion, lat. Byzantium).

Kad je Konstantin Veliki grad učinio istočnom prestonicom carstva, grad se nazivao Drugi Rim (lat. Secunda Roma, grč. Δευτέρα Ρώμη). Od 5. veka koristi se i naziv Novi Rim (lat. Nova Roma, grč. Νέα Ρώμη). Uskoro se češće počeo koristiti naziv Konstantinopolj ili Konstantinopolis (grč. Κωνσταντινούπολις; Kōnstantinoupolis, lat. Constantinopolis), što znači „Konstantinov grad“. Osim ovog naziva, u Vizantiji se često grad oslovljavao kao „Kraljica gradova“ (grč. Βασιλίς τῶν πόλεων), a u kolokvijalnom govoru obično se koristio samo naziv „Grad“ (stgrč. ἡ Πόλις, hē Polis, grč. η Πόλη, i Poli).

U istočnim i južnim slovenskim jezicima, pa tako i u srpskom pre se koristio i još se koristi naziv Carigrad (stsl. Цѣсарьградъ, Царьградъ, rus. Царьград, bug. Цариград, ukr. Царгород, zapadnojužnoslovenski jezici: Цариград, tj. Carigrad. Ovaj je naziv spoj slovenskih reči „car“ i „grad“, koji verovatno dolazi od grčkog izraza Βασιλέως Πόλις, Basileus Polis, što znači „grad cara“ (ili kralja). Takođe, ovo ime je prešlo i u rumunski jezik u obliku Ţarigrad.
Naziv Istanbul se prvi put pominje u 10. veku u jermenskim i arapskim pa onda turskim izvorima. Nakon stvaranja Turske Republike 1923. godine, ovaj je naziv proglašen jedinim službenim nazivom grada, te su turske vlasti od stranaca zahteva korišćenje ovog naziva umesto neturskih naziva kao Konstantinopolj ili Carigrad. Ipak mnogi narodi i jezici i danas koriste raniji naziv grada: Konstantinopolj i Carigrad.

Povoljan položaj grada između Evrope i Azije bio je veoma važan za razvoj trgovine i kulture. Zbog važnog strateškog položaja, Carigrad je kontrolisao puteve između Azije i Evrope, kao i prolaz iz Sredozemnog mora u Crno more.

Konstantinopolj je bio razvijen, bogat grad, grandiozna prestonica sa velikom hiljadugodišnjom tradicijom. Pridavala se velika pažnja kulturi i obrazovanju u Vizantiji, samim tim i Konstantinopolju kao prestonici Carevine.
Konstantinopolj je ostao prestonica Istočnog rimskog carstva ili Vizantijskog carstva, sve do njegovog pada 1453. godine.

U Konstantinopolju (današnjem Istanbulu) se nalazilo i nalazi dosta crkava, od kojih je najpoznatija i najveća Crkva Aja Sofija koja predstavlja remek delo Vizantijske arhitekture. Grad je i danas sedište Vaseljenske patrijaršije, koja je duhovni centar Pravoslavne Crkve.

Stanovništvo
Siromasi
Počev od Homerovog doba postoje dve reči koji označavaju dve vrste siromaštva. Pod rečju penis (grč. πένης) podrazumeva se izvesna aktivnost određene osobe, koja, međutim, nije dovoljna da bi obezbedila njen siguran opstanak; za razliku od reči ptohos (grč. πτωχος), pod kojom se misli na pasivno siromaštvo. Pored toga, postojale su i pomoćne reči, kao što je npr. deomenos (grč. δεόμενος, tj. „siromah“), koje su se koristile pri opisivanju siromaštva kao stanju oskudice, dovoljno velike da od 3. veka bude smatrana zvaničnom diskriminacijom u slobodnom društvu. Iz jednog teksta koji je prenet u Digestama iz 533. godine, saznajemo da se siromašnim smatrao onaj ko nije raspolagao sumom od pedeset zlatnika (grč. aurei). Za ono vreme to je bila skromna suma, ali ne i zanemarljiva.[7]

Seljaci
Kao i sve srednjovekovne zemlje, i Vizantija je bila pretežno ruralna. Još je car Lav IV (886—912) u svom vojničkom priručniku Taktika istakao važnost seljaka (grč. γεωργική, georgiki) koji su hranili i davali vojnike. Poput njega, i car Roman I Lakapin (920—944) u jednom svom ediktu iz 934. smatrao je seljake glavninom poreskih obveznika koji su izdržavali državu i njenu vojnu mašineriju. Za seljaka se obično koristila reč georgos, što u prevodu znači zemljoradnik, mada je postojalo i drugih termina. Nazivani su još i ikodespote (grč. οήκοδεσπόται, tj. „domaćini“) i horite (grč. χωρείται, tj. „seljani“). U starijim dokumentima stanovnici sela uglavnom se pominju kao parici (grč. πάροικοι), a ova reč razvila je svoje značenje od „naseljenika“ do zavisnog „seljaka“.[8]

Vojnici
U Vizantiji je rat uvek bio sastavni deo životne stvarnosti, a vojnik deo svakodnevice. Tokom hiljadugodišnje istorije Vizantijskog carstva skoro da nije bilo godine koja bi prošla bez ijednog ratnog pohoda. Zbog toga, vojnik je bio jedna od najznačajnijih pojava u državi, što, međutim, nije karakteristično samo za Vizantiju.[9]

Profesori
Vizantijski predavači, bilo da je reč o učiteljima osnovnog obrazovanja ili profesorima gramatike, retorike ili filozofije, bili su naslednici jedne vrlo stare tradicije koja vuče korene još iz 5. v. p. n. e. Tek u helenističko doba obrazovni sistem je uobličen u formu koja se, uz neizbežne promene, zadržala kroz čitav rimski i vizantijski period grčke istorije, sve dok Carigrad 1453. nije potpao pod osmanlijsku vlast. Obrazovanje je bilo trostepeno.[10]

Žene
[ikona]
Ovaj odeljak treba proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja.
Poslovni ljudi
[ikona]
Ovaj odeljak treba proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja.
Državni činovnici
Detaljnije: Titule i službe u Vizantiji
[ikona]
Ovaj odeljak treba proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja.
Carevi
Detaljnije: Spisak vizantijskih careva
[ikona]
Ovaj odeljak treba proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja.
Episkopi i Svetitelji
[ikona]
Ovaj odeljak treba proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja.
Zaštitnik carigradske patrijaršije (Novog Rima) je sveti Andrej.

Napomene
Što se tiče autentičnog karaktera vizantijske kulture, zapravo, njega čine λόγοι έλληνικοί („grčka nauka“, doslovno prevedeno), kasnoantički paganski i hrišćanski helenizam.[5]
Reference
Ostrogorskiй 2011, str. 64.
Ostrogorski 1969, str. 49.
Greer & Lewis, str. 201—3
Cunningham & Reich, str. 168—9
vidi Guljelmo Kavalo, Uvod, u: Vizantinci, Beograd 2006. pp. 9–10
Vasilyev, str. 487–8
Kavalo, str. 25—6
Kavalo, 58
Kavalo, 96
Kavalo, 122
Literatura
Zečević, Nada (2002). Vizantija i Goti na Balkanu u IV i V veku. Beograd: Vizantološki institut SANU.
Komatina, Ivana; Komatina, Predrag (2018). „Vizantijski i ugarski Srem od X do XIII veka”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 55: 141—164.
Ostrogorski, Georgije (1965). Serska oblast posle Dušanove smrti. Beograd: Naučno delo.
Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta.
Ostrogorski, Georgije (1970). Vizantija i Sloveni. Beograd: Prosveta.
Ostrogorskiй, Georgiй A. (2011). Istoriя Vizantiйskogo gosudarstva. Moskva: Sibirskaя Blagozvonnica. (ruski)
Lawrence S. Cunningham, John J. Reich, Culture and Values. A Survey of the Humanities, Stamford 2009.
Thomas H. Greer, Gavin Lewis, A brief history of the Western world, Wadsworth 2005.
Aleksandr A. Vasilyev, History of the Byzantine Empire, Vol. 2, Madison 1971.
Đurić, Ivan (1984). Sumrak Vizantije: Vreme Jovana VIII Paleologa 1392-1448. Beograd: Narodna knjiga.
Византинци (приредио Гуљелмо Кавало), Београд 2006. (prevod na (jezik: srpski) — Sanja Đurković, Đorđe Trajković, Bogdana Nikolić i Jelena Kostić)
Uspenski, Fjodor (2000). Istorija Vizantijskog carstva od 6. do 9. veka. Beograd: Zepter Book World. ISBN 978-86-7494-009-9.
Uspenski, Fjodor (2000). Istorija Vizantijskog carstva, period Makedonske dinastije 867-1057. Beograd: Zepter Book World. ISBN 978-86-7494-010-5.
Uspenski, Fjodor (2000). Istorija Vizantijskog carstva od 11. do 15. veka. Beograd: Zepter Book World. ISBN 978-86-7494-008-2.
Ransimen, Stiven (2020). Vizantijska civilizacija. Beograd: Službeni glasnik. ISBN 978-86-519-2552-1.



PRVI
DRUGI
TREĆI
TOM

1-3






Georgije Ostrogorski Istorija Vizantije Vizantija Vizantinci kultura knjizevnost arhitektura umetnost