Godina : 1961.
Detaljno stanje: Dobro

Manastir Bukovo pripada Eparhiji timočkoj Srpske pravoslavne crkve. Manastirska crkva je posvećena Svetom ocu Nikolaju Čudotvorcu, nalazi se na 4 km od Negotina na putu Zaječar-Negotin, na padini Bratujevačke kose. Ime manastira po predanju potiče od „bukovih šuma“ ili ptice „buka“ koje su živele ovde u nekadašnjim ritovima.

Pisani podaci o ktitoru manastira ne postoje, ali postoje više predanja koja o tome govore. Po jednom predanju manastir je zadužbina srpskog kralja Milutina sa kraja 13. veka, podignut posle pobede nad bugarskim carem Šišmanom. Po drugom predanju ktitor manastira je Sveti Nikodim Tismanski koji je živeo i delao u Timočkoj Krajini, a po trećem ktitor manastira je bio neko iz vlastele istočne Srbije i potiče iz 15. veka. Nad vratima priprate sačuvan je srpski natpis, po kojem je manastir sa crkvom Sv. Nikole Mirlikijskog `popisan` 1654. godine. Bilo je to u vreme nastojatelja Mihaila igumana Dečanca, a ktitor bio kir Simeon, knez Trnjanski (Srbin iz varoši Trna u Bugarskoj). Tokom svoje istorije manastir je više puta stradao i bio obnavljan. Manastir je 1813. godine tokom ustanka bio od strane Turaka porobljen i popaljen. Knez Miloš je nakon obnove manastira 1837. godine poklonio zvona manastiru, a 1839. godine podignuta su dva konaka. Priprata na manastirskoj crkvi je dozidana 1877. godine.

Pretplatu za jednu knjigu dali su 1846. godine kaluđeri tog manastira: Josif Milijević iguman, Simeon Đorđević namesnik, i Mitrofan Popović jeromonah. Iguman Bukova je 1852-1855. godine Pajsije Popović, kada se javlja kao pretplatnik srpske knjige o drugom Vaseljenskom saboru održanom u Carigradu.

Manastirska nurija je obuhvatala 1864. godine više okolnih sela: selo Vidrovac sa 177 kuća, selo jasenica sa 133 kuće, selo Karbulovo sa 96 kuća i selo Čubra sa 172 kuće - ukupno 588 parohijskih domova. Kapital manastira je 1864. godine iznosio u gotovini 113.288 groša. Manastirski posed je 1895. godine iznosio 326 hektara, od čega je pod šumom bilo 264 hektara. Ostalo je pre svega oranica od 49 hektara, te mnogo manje livade, vinogradi i voćnjaci. Vrednost celokupnog imanja procenjena je tada na oko 120.000 dinara. Spadao je 1898. godine u manastire `drugog reda`. Pored nastojatelja Gavrila, tu su još jeromonasi Damjan i Jeronim. Arhimandrit Gavril se uputio u proleće 1899. godine na hadžiluk u Svetu Zemlju, da se pokloni na Hristovom grobu.

Uoči Drugog svetskog rata 1940. godine, na sevenoj strani iznad ulaza podignut je zvonik koja je završen 1966. godine. Zvonik je kvadratne osnove i čini sastavni deo ulaza u manastirski kompleks.

U okviru manastirske porte nalazi se izvor posvećen životvornom istočniku – Presvetoj Bogorodici. Brojna su isceljenja koja su se dogodila od ovog Istočnika. Osim ovog izvora, Presvetoj Bogorodici, odnosno njenom pokrovu, posvećena je i kapela u južnom konaku, čija je izgradnja u toku.

Manastirska crkva predstavlja jednobrodnu građevinu sa osnovom u vidu krsta. Duga 18,80 m, široka 8,55 m i visoka 6,90 m. Izgrađena je od tesanog kamena i bez kupole, sa horskim apsidama i narteksom koji je kasnije dozidan. Stilski se ubraja u specijalnu varijantu moravske škole. Tokom svog postojanja nije bitnije menjala svoj izgled.

Unutrašnjost crkve je živopisana. Postoje dva sloja, od kojih je najstariji sloj predstavljen freskama Svetog Arhanđela Mihaila, fragmentima svetih ratnika u severnoj pevnici i freskom Presvete Bogorodice okružene anđelima na svodu crkve. Ove freske potiču iz 1682. godine u vreme Igumana Mihaila Dečanca, uz ktitorstvo kneza Simeuna iz sela Trnjana. Živopis koji danas postoji i koji zahvata najveći deo potiče iz 1902. godine. Rad je živopisca Milisava Markovića iz Malog Izvora koji se već dokazao oslikavši crkvu manastira Suvodol 1892. godine. Marković je oslikao unutrašnjost crkve po nacrtima Steve Todorovića slikara iz Beograda i ikonopisca dela ikona u ikonostasu zaječarske crkve.

Duborezani i pozlaćeni ikonostas rađen u Austriji potiče skraja 19. veka. Ikone je uradio Lazar Krdžalić poznati ikonopisac svog vremena, koji je uradio i medaljon na narteksu manastirske crkve. Deo ikona na ikonistasu živopisao je Pavle Čortanović, učitelj crtanja u Negotinskoj polugimnaziji. Ikone iz starog ikonostasa izložene su u manastirskoj biblioteci.

U ovom manastiru je znameniti srpski književnik Svetolik Ranković napisao svoj poznati roman „Porušeni ideali“.