Godina izdanja: 2011
ISBN: 978-86-519-0983-5
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Službeni glasnik : Filozofski fakultet 2011 734 strane

odlična očuvanost


Kratka analiza značaja dela

Bakićeva knjiga predstavlja jedno od najozbiljnijih savremenih naučnih istraživanja uzroka raspada Jugoslavije, oslanjajući se na sociološku, politikološku i istoriografsku metodologiju. Delo je važno zbog sledećih aspekata:

1. Kritički pregled postojećih tumačenja

Bakić sistematično analizira najpoznatije domaće i strane interpretacije razaranja Jugoslavije. Njegov pristup je analitički, neutralan i kritički, što omogućava čitaocu da sagleda:

narative nacionalnih istoriografija,

ulogu ideologija,

teorijske sporne tačke u tumačenjima raspada države.

2. Strukturalni uzroci raspada

Umesto pojednostavljenih etničkih ili personalističkih objašnjenja, knjiga naglasak stavlja na:

duboke društvene i političke protivurečnosti jugoslovenskog sistema,

neuspeh federalnog modela,

ulogu elita u nacionalističkoj mobilizaciji,

ekonomsku krizu 1980-ih,

slabljenje institucija koje su održavale jugoslovenski poredak.

3. Sociološki pristup nasuprot mitologizaciji

Jedna od najvećih vrednosti dela je odbijanje mitskih, ideoloških ili propagandnih objašnjenja. Bakić dosledno odvaja:

naučne argumente od političkih interpretacija,

strukturalne uzroke od izazvanih posledica,

individualne odgovornosti od sistemskih procesa.

4. Osporavanje jednostranih nacionalnih narativa

Knjiga pokazuje kako su različiti narodi i političke elite tumačili raspad isključivo u skladu sa sopstvenim nacionalnim interesima i mitologizovanim pričama — što je doprinelo da se sam raspad i kasnije ratovi razumevaju kroz duboko pristrasne narative.

5. Naučni značaj

Zbirno, ovo delo:

predstavlja ključni doprinos sociologiji nacije i nacionalizma,

nudi jednu od najboljih sinteza uzroka raspada Jugoslavije u dostupnoj literaturi,

podstiče kritičko mišljenje i otvara prostor za objektivniji dijalog.

1. Uvod: Metodologija i ciljevi istraživanja

Bakić u uvodu određuje predmet istraživanja: ne sam raspad Jugoslavije, već tumačenja raspada.
Polazi od stava da je naučno objašnjenje moguće samo ako se eliminišu:

ideološki mitovi,

nacionalističke interpretacije,

retroaktivna opravdanja političkih elita.

Ukazuje na potrebu strukturnog, sociološkog pristupa, a ne emocionalnih, moralističkih ili nacionalno pristrasnih tumačenja.

2. Istoriografska tumačenja raspada

U ovom poglavlju autor analizira interpretacije istoričara koji raspad vide prevashodno kao:

rezultat „vekovnih etničkih mržnji“,

istorijskih nepomirljivosti,

kulturno-civilizacijskih razlika.

Bakić ocenjuje da su ovakva objašnjenja metodološki slabašna jer:

koriste esencijalističke pretpostavke,

zanemaruju socijalnu dinamiku,

prepisuju ’postojeću istoriju’ kao uzrok savremenih događaja.

Ističe da je „istorijska nužnost raspada“ mit kojim se naknadno opravdava nacionalizam 1990-ih.

3. Politikološka i sociološka tumačenja

Ovde Bakić prelazi na autore koji raspad objašnjavaju političkim procesima, institucijama i društvenim promenama.

Ključni akcenti:

slabljenje legitimiteta samoupravnog socijalizma,

nedefinisan federalni model,

sukobi republičkih elita nakon Titove smrti,

uloga vladajućih partijskih struktura u nacionalističkoj mobilizaciji.

Bakić podvlači da je federacija bila strukturno nestabilna jer nije imala mehanizme za razrešavanje sukoba elita.

4. Ekonomski faktori raspada – kritička analiza

Autor se bavi teorijama koje u središte stavljaju ekonomsku krizu 1980-ih.

Ističe da ekonomska kriza:

jeste podrila poverenje u jugoslovenski model,

pojačala socijalne tenzije,

dala prostor nacionalističkim elitama da nude „jednostavna rešenja“.

Ali Bakić naglašava da ekonomija sama po sebi nije objasnila raspad, već je delovala u kombinaciji sa političkim faktorima i sistemskom krizom vlasti.

5. Uloga nacionalizma i političkih elita

Ovo je jedno od centralnih poglavlja.

Bakić analizira:

kako su republičke elite instrumentalizovale nacionalizam,

zašto je nacionalizam postao glavni oblik političke mobilizacije,

kako su mediji, intelektualci i stranke proširivali nacionalistički diskurs.

Posebno kritikuje:

ideologe nacionalnih programa (u Srbiji, Hrvatskoj, Sloveniji, Bosni),

akademske i novinarske aktere koji su stvorili „moralnu pozadinu“ za raspad i ratove,

shvatanje nacionalizma kao „prirodnog odgovora“ na krizu.

6. Revizionistička tumačenja i mitovi o raspadu

Ovde razmatra:

ulogu intelektualnih elita koje su postfaktum stvarale narative o „neizbežnosti“ raspada,

nacionalne istoriografske mitove nastale 1990-ih i 2000-ih,

pokušaj prenošenja krivice na „druge narode“ u svakoj nacionalnoj istoriji.

Bakić pokazuje kako svaka republička ili etnička grupa gradi sopstvenu „etničku istinu“, te da nijedna nije isključivo istinita niti naučno zasnovana.

7. Sociološka sinteza: Zašto se Jugoslavija raspala

U sinteznom poglavlju Bakić zaključuje da je raspad rezultat kombinovanog delovanja:

sistemske slabosti federacije,

ekonomske krize,

političke borbe elita za moć,

nacionalističkog diskursa,

nestanka ideološkog i institucionalnog cementa posle Titove smrti.

On odbacuje objašnjenja koja raspad svode na jedan uzrok, ističući da je problem strukturalno-kompleksne prirode.

8. Zaključak

Bakić podvlači:

da naučno tumačenje mora biti lišeno nacionalnih mitova,

da raspad nije bio niti istorijska nužnost niti slučajnost,

da je poslužio kao pokazatelj slabosti jugoslovenskog modela modernizacije,

da su elite imale ključnu ulogu u razaranju države.

Knjiga poziva na kritički pristup i na odgovornost intelektualaca u oblikovanju javnog mnjenja.