Godina izdanja: 2006
ISBN: 86-7558-416-4
Autor: Domaći
Oblast: RELIGIJA
Jezik: Srpski

MUHAMED, JOVAN RADONIĆ
POVODOM 1300 - GODIŠNJICE MUHAMEDOVOG ULASKA U MEKU

O ISTORIČARU JOVANU RADONIĆU
JOVAN RADONIĆ (MOL 1873 - BEOGRAD 1956) AKADEMIK, ISTORIČAR, PROFESOR UNIVERZITETA, NARODNI POSLANIK I DIPLOMATA.
POTEKAO JE IZ ZNAMENITE SRPSKE PORODICE IZ BAČKOG MOLA, IZ KOJE JE I JEDAN OD NAJVEĆIH SRPSKIH SLIKARA DEVETNAESTOG VEKA, NOVAK RADONIĆ. PORODIČNO JE VEĆ BIO OPREDELJEN ZA TEMELJNO I VISOKO ŠKOLOVANJE.
OSNOVNU ŠKOLU ZAVRŠIO JE U MESTU ROĐENJA – U MOLU. GIMNAZIJU JE ZAVRŠIO U NOVOM SADU, ODAKLE SE KAO JEDAN OD PRVIH UČENIKA UPUTIO NA STUDIJE FILOZOFIJE I ISTORIJE NA BEČKOM UNIVERZITETU, TU JE BIO STUDENT NAJČUVENIJIH ISTORIČARA I PROFESORA. OPŠTU ISTORIJU JE STUDIRAO KOD MAKSA BIDINGERA, ISTOČNO – EVROPSKU KOD HAJNRIHA CAJZBERGA , AUSTRIJSKU KOD ALFONZA HUBERA, POMOĆNE ISTORIJSKE NAUKE KOD ENGELBERTA MILBAHERA, KLASIČNE NAUKE I KLASIČNE STARINE KOD EUGENA BORMANA. GEOGRAFIJU JE SLUŠAO ZAJEDNO SA SRBIJANSKIM STUDENTOM JOVANOM CVIJIĆEM – KOD ALBREHTA PENKA FIZIKALNU I KOD VILHEMA TOMAŠEKA ISTORIJSKU. RADONIĆU I CVIJIĆU PRIDRUŽIO SE JOŠ JEDAN SRBIN IZ NOVOG SADA, BUDUĆI ISTORIČAR STANOJE STANOJEVIĆ. BUDUĆI ŽIVOTNI I NAUČNI PUTEVI RADONIĆA I STANOJEVIĆA ĆE SE U MNOGO ČEMU POKLAPATI.
OVDE SU SE I STANOJEVIĆ I CVIJIĆ , PONAJVIŠE RADONIĆ I ZBLIŽILI SA STUDENTOM ISTORIJE, RUMUNOM NIKOLAEM JORGOM, BUDUĆIM ISTORIČAREM I SRPSKE ISTORIJE, BUDUĆIM AKADEMIKOM I PREDSEDNIKOM RUMUNSKE VLADE. OVO PRIJATELJSTVO ĆE IMATI ISTORIJSKI ZNAČAJ U VREMENU SVETSKOG RATA.
POD UTICAJEM STANOJEVIĆA RADOVIĆ JE U TREĆEM SEMESTRU UPISAO SLOVENSKE STARINE KOD VATROSLAVA JAGIĆA I POSTAO VREDAN POSETILAC JAGIĆEVOG SEMINARA ZA SLOVENSKU FILOLOGIJU. KADA JE NA BEČKOM UNIVERZITETU 1893. GODINE, U LETNJEM SEMESTRU POČEO PREDAVANJA VEĆ OSVEDOČENI ISTORIČAR SRPSKIH ISTORIJSKIH TEMA KONSTANTIN JIREČEK, SVA ČETVORICA SU POSTALI NJEGOVI STUDENTI. JIREČEK JE TADA BIO MLAD PROFESOR I BRZO SE ZBLIŽIO SA SRPSKIM STUDENTIMA, NE SKRIVAJUĆI SVOJE ČEŠKE SIMPATIJE ZA SRBE I NJIHOVU ISTORIJU. POGOTOVO SE ZBLIŽIO SA JOVANOM RADONJIĆEM, JER SU OBOJICA BILI VELIKI POŠTOVAOCI RADA SRPSKOG ISTORIČARA ILARIONA RUVARCA. (RADONIĆ JE SA SA STANOJEVIĆEM ZA RUVARCA PREPISIVAO LISTINE IZ POZNATOG FEJEREVOG ZBORNIKA DOKUMENATA – KODEKSA UGARSKE DIPLOMATIJE). JIREČEK JE KOD RADONIĆA RAZVIO DAR ISTRAŽIVAČA I NESEBIČNOG SARADNIKA.
PREDAN NAUCI I ISTRAJAN U RADU, VISOKO OCENJEN OD SVOJIH PROFESORA, POSEBNO OD MAKSA BIDINGERA, KOJI JE FORMIRAO ŠKOLU MLAĐIH ISTORIČARA I KONSTANTINA JIRČEKA, ISTORIČARA SLOVENSKIH NARODA, JOVAN RADONIĆ JE 1896. GODINE U BEČU, NA UNIVERZITETU PROMOVISAN ZA DOKTORA FILOZOFIJE.
SVOJ ISTORIČARSKI RAD JE ZAPOČEO KRITIKOM IZVORA ČETRNAESTOG I PETNAESTOG VEKA. TIME SE SVRSTAO U ONU RUVČAREVU STRUJU PISCA KRITIČKE ISTORIJE SRBA. SA JAGIĆEVIM PREPORUKAMA, KOJI JE IMAO RAZGRANATE VEZE SA VELIKIM RUSKIMNAUČNICIMA I ISTORIČARIMA I SLAVISTIMA U MOSKVI I U PETROGRADU, NOVAK RADONIĆ JE NASTAVIO STUDIJE ISTORIJE U RUSIJI.
KAKO JE STANOJE STANOJEVIĆ RANIJE POŠAO U RUSIJU, TO SU JOVANA RADONIĆA ČEKALE POHVATANE I GOTOVE NAUČNE VEZE U PETOGRADU I MOSKVI SA LIMANSKOM, SA POBJEDONOSCOVOM, SA PIPANOM, VESELOVSKIM, KUŠIKOM, ŠAHMATOVIM, BESTUŽEV-RJUMINOM, VASILJEVSKIM, IČKOVOM, BJELOKUROVOM, FORTUNOVOM I LAVROVOM. RADONIĆ JE NAUČNO ISTRAŽIVAO SRPSKE I VIZANTIJSKE IZVORE U CARSKOJ PUBLJIČKOJ BIBLIOTECI U PETROGRADU I U GOSUDARSTVENOJ ARHIVI U MOSKVI. RADIO JE SVOJE RADOVE, ALI JE SRAVNJIVAO NOVE IZVORE SA JIREČEKOVOM ISTORIJOM SRBA. VRAĆAJUĆI SE IZ RUSIJE, RADONJIĆ JE PROŠAO KROZ KIJEV DA BI SREO NAUČNIKA FLORENSKOG, ZNALCA JUŽNOSLOVENSKE PROŠLOSTI I IZDAVAČA SRPSKIH SREDNJOVEKOVNIH PRAVNIH SPOMENIKA, OSOBITO DUŠANOVOG ZAKONIKA.
IZ RUSIJE NOVAK RADONJIĆ JE ZAJEDNO SA STANOJEVIĆEM POŠAO U SRBIJU, ALI SE U NJOJ NISU ZADRŽALI. STARANJEM VELIKOG NAUČNIKA STOJANA NOVAKOVIĆA, RANIJEG PREDSEDNIKA SRPSKE VLADE, U TOM ČASU DIPLOMATE I SRPSKOGPOSLANIKA U CARIGRADU, RADONJIĆ I STANOJEVIĆ SU POSTAVLJENI ZA PROFESORA SRPSKE GIMNAZIJE U CARIGRADU, S TIM DA, ZBOG MALOG BROJA ČASOVA, RADE U RUSKOM ARHEOLOŠKOM INSTITUTU U KONSTANTINOPOLJU. ONAJ INSTITUT JE OSNOVAN 1894. GODINE I NJEGOV DIREKTOR JE BIO ČUVENI RUSKI VIZANTOLOG F.I. USPENSKI, DOTADAŠNJI PROFESOR UNIVERZITETA U ODESI. NOVAK RADONIĆ I STANOJE STANOJEVIĆ SU UZ USPENSKOG (KOJI TEK POČINJE DA UOBLIČAVA SVOJU TROTOMNU ISTORIJU VIZANTIJE), UZ SEKRETARA INSTITUTA FARMAKOVSKOG, UZ NAUČNIKE PAČENKA (STUDIJA O PROKOPIJEVOJ TAJNOJ ISTORIJI I VASILJEVA ( KOJI ĆE U AMERICI, U MEDISONU OBJAVITI SVOJU OPSEŽNU ISTORIJU VIZANTIJE ) UTEMELJILI RAD OVOG NAUČNOG INSTITUTA. U ISTI MAH SU RADILI I SVOJA ISTRAŽIVANJA I U BIBLIOTECI I ARHIVI VASELJENSKE PATRIJARŠIJE I U TURSKOJ DRŽAVNOJ ARHIVI. RADONIĆ JE DETALJNO IZUČAVAO DOKUMENTA IZ SRPSKE SREDNJOVEKOVNE ISTORIJE, NAROČITO POSTKOSOVSKI PERIOD I VREME DUGOG SRPSKOG ROBOVANJA POD TUECIMA. IZ CARIGRADA JOVAN RADONJIĆ SE VRAĆA U NOVI SAD. I STANOJEVIĆ ISTO. POZVANI SU DA SA TIHOMIROM OSTOJIĆEM I MILUTINOM JAKŠIĆEM REFORMIŠU RAD NAJSTARIJE SRPSKE KULTURNE INSTITUCIJE MATICE SRPSKE I DA JOJ PROŠIRE NAUČNE OSNOVE RADA. TU SU SE RAZIŠLI NAUČNI PUTEVI NOVAKA RADONIĆA I STANOJE STANOJEVIĆA. RADONIĆ JE PET GODINA BIO BIBLIOTEKAR MATICE, GRUPIŠUĆI I ISTRAŽUJUĆI ISTORIJU SRBA U UGARSKOJ, OSTAJUĆI VERAN KRITIČKOJ ISTORIJI SRBA. STANOJEVIĆ JE POŠAO U MINHEN, NE OSTAVŠI VERAN KRITIČKOJ ISTORIJI.
KADA SU SE 1905. GODINE NAŠLI KAO PROFESORI NA BEOGRADSKOM UNIVERZITETU, RADONIĆ I STANOJEVIĆ SU IMALI RAZLIČITE NAUČNE PRISTUPE I METODE. NA FILOZOFSKOM FAKULTETU BEOGRADSKOG UNIVERZITETA JOVAN RADONIĆ JE BIO PROFESOR OPŠTE ISTORIJE SREDNJEG VEKA OD 1905. DO 1929. GODINE.
RADONIĆ SE UZ PROFESIJU I NAUČNI RAD BAVIO NACIONALNIM I POLITIČKIM RADOM. BIO JE VODEĆI ČLAN RADIKALNE STRANKE. KAO ISTORIČAR – EKSPET, NAROČITO ZA ISTORIJSKU GEOGRAFIJU, BIO JE NA VOJNIM DUŽNOSTIMA U VREME BALKANSKIH I PRVOG SVETSKOG RATA. GODINE 1915, JOVAN RADONJIĆ BIO JE SRPSKI DIPLOMATA U BUKUREŠTU, GDE JE PREDSEDNIK VLADE BIO NIKOLAE JORGA I UČINIO PUNO DA RUMUNIJA OSTANE SAVEZNIK SRBIJE. NA KONFERENCIJI MIRA U PARIZU, KAD SU SE UTVRĐIVALE GRANICE KRALJEVINE SHS, JOVAN RADONIĆ JE BIO, UZ JOVANA CVIJIĆA, VODEĆI ČLAN ISTORIJSKO-ETNOGRAFSKE SEKCIJE SRPSE DELEGACIJE. NEGOV UGLED NAUČNIKA KOME SE VERUJE DOPRINEO JE MNOGIM GRANIČNIM REŠENJIMA.
BIO JE VIŠE MANDATA NARODNI POSLANIK U NARODNIM SKUPŠTINAMA I KRALJEVINE SRBIJE I KRALJEVINE SHS I KRALJEVINE JUGOSLAVIJE. PREDSEDAVAO JE FINANSIJSKIM ODBOROM I BIO POTPREDSEDNIK POSLANIČKOG KLUBA RADIKALA.
U ISTORIČARSKOM RADU JOVAN RADONIĆ JE POČEO KAO ODLIČAN UČENIK ILARIONA RIVARCA, PRVO PRIHVATIVŠI NJEGOVU METODU KRITIČKOG PROUČAVANJA ISTORIJSKIH IZVORA I KONSTANTINA JIRČEKA, ZADIVLJUJUĆEG ERUDITE, KOJI JE TEŽIŠTE ISTORIJSKIH STUDIJA POLAGAO NA IZVORE, KOJE TREBA MARLJIVO PRIBRATI, TREZVENO STUDIRATI I NIKADA U NJIMA NE GLEDATI VIŠE NEGO ŠTO ONI UISTINU PRUŽAJU.
RADONIĆ JE U SVOME UKUPNOM ISTORIJSKOM RADU OSTAO VERAN RUVARČEVIM METODAMA, DOKAZUJUĆI I SVOJIM RADOM RUVARČEV RAD, PA SE MOŽE REĆI DA JE TIM RADOM I TOM DOSLEDNOŠĆU DONEO RUVARČEVOJ METODI KONAČNU PREVAGU U SRPSKOJ INSTORIOGRAFIJI.
OD KONSTANTINA JIRČEKA, SA KOJIM ĆE BITI VREMENOM PRIJATELJ, SARADNIK I KOAUTOR, RADONIĆ JE, PORED SVE PAŽNJE NA IZVORE I NJIHOVO PROUČAVANJE, NAUČIO I DA BUDE „PROTIVNIK HIPOTEZA I VELIKIH GENERALIZACIJA“ I DA KAO ISTORIČAR PAZI DA MODERNE IDEJE I SHVATANJE SVOGA VREMENA NE PRENOSI U RANIJE EPOHE.

SLEDEĆI TA OPREDELJENJA RADONIĆ JE BIO DOSLEDAN ISTORIČAR SVEGA PROVERENOG I NE SAMO DA U SRPSKU ISTORIJU NIJE NIŠTA HIPOTETIČKI UNOSIO, NEGO SE SA HIPOTETIKOM RAZRAČUNAVAO. MEĐU SRPSKIM ISTORIČARIMA PRVI JE TAČNO SHVATIO I SAVESNO SPROVEO IDEJU O VAŽNOSTI ISTORIJSKE I GEOGRAFSKE SREDINE ZA RAZVOJ POJEDINACA I NARODA. SRPSKU ISTORIJSKU KRITIKU VODIO JE PUNE ČETIRI DECENIJE.
RADONIĆ SPADA U RED PRVIH SRPSKIH ISTORIČARA UZ ILARIONA RUVARCA, ĐURU DANIČIĆA I STOJANA NOVAKOVIĆA. NJEGOV ISTORIČARSKI RAD JE PONAJVIŠE VREDNOVAN MEĐU EVROPSKIM ISTORIČARIMA.
NAJZNAČAJNIJI RADOVI SU MU: PRILOZI ZA OCENU NAŠIH DOMAĆIH I ISTORIJSKIH IZVORA, ZAPADNA EVROPA I BALKANSKI NARODI PREMA TURCIMA U PRVOJ POLOVINI XV VEKA, RIMSKA KULTURA I JUŽNOSLOVENSKE ZEMLJE OD XV DO XIX VEKA, GROF ĐORĐE BRANKOVIĆ I NJEGOVO VREME, ISTORIJA SRBA U UGARSKOJ, O DESPOTU JOVANU OLIVERU I NJEGOVOJ ŽENI, BIOGRAFIJA I ANTIBIOGRAFIJA KRALJA MILUTINA, O ILARIONU RUVARCU, SLIKE IZ ISTORIJE KNJIŽEVNOSTI I DR.
PISAO JE I OBJAVLJIVAO STUDIJE, RASPRAVE I ČLANKE NA NEMAČKOM, MAĐARSKOM, FRANCUSKOM, ENGLESKOM, ITALIJANSKOM I RUSKOM JEZIKU. MNOGI OD TIH RADOVA NIKADA NISU OBJAVLJENI NA SRPSKOM JEZIKU. DELO JOVANA RADONIĆA NIJE OBJAVLJENO NI KAO SABRANA, NI IZABRANA DELA.
JOVAN RADONIĆ JE PREVEO I NA NEKOLIKO ZNATNIH MESTA POPRAVIO I SA NEKOLIKO GLAVA DOPUNIO JIREČEKOVU ISTORIJU SRBA. ZATO JE NA NJENOM SRPSKOM IZDANJU, NA INSISTIRANJE SAMOG JIREČEKA I POTPISAN KAO KOAUTOR.
POSTAVŠI AKADEMIK 1926. GODINE, JOVAN RADONIĆ JE SKORO TRI DECENIJE SVOGA ŽIVOTA POSVETIO I ARHEOGRAFSKOM RADU I SREĐIVANJU ARHIVE SRPSKE AKADEMIJE NAUKA I UMETNOSTI. PRIREĐIVAO JE I IZDAVAO VEOMA ZNAČAJNU ISTORIJSKU GRAĐU. TU SE POSEBNO IZDVAJA IZDANJE: DUBROVAČKA AKTA I POVELJE.

U ZNAK SRPSKE I SVOJE ZAHVALNOSTI PRIREDIO JE DVOTOMNI ZBORNIK O KONSTANTINU JIREČEKU.
MILOVAN VITEZOVIĆ

IZDAVAČ: ČIGOJA ŠTAMPA, 2006 GODINE
BROJ STRANA: 59
FORMAT: 21 CM
PISMO: LATINICA
POVEZ: TVRD