ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 1999
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Istočnik berlinski
Vuk Krnjević (autor)
Izdavač: Prosveta - Beograd 1999
Broširani povez
ćirilica
21 cm, 142 str.

Savremena poezija
Žudnja za očovečenjem
Autori Vuk Krnjević `Istočnik berlinski`, s pogovorom Branka Jovanovića, izdavač: `Prosveta`, Beograd, 1999.

Još bi malo da se mijenjaš, da se mudro pretvaraš u nešto drugo. Ali ni riječi više nikom ne trebaju, riječi od spasenja. Sve je već urađeno. Ostaje ti da se mirno predaš. Kao predmet. (`Pred sobom kao pred predmetom`, 2) Stvarnost neće imati gde da prodre. Ništa u ništa. (`Istočnik berlinski`). Između ciklusa kojim se otvara i ovoga drugoga kojim se zatvara najnovija zbirka izabranih i novih pesama Vuka Krnjevića stoji gotovo četrdeset godina, a sedam celina koje se međusobno prelivaju, dopunjavaju i iznutra rasvetljavaju (`Pred sobom kao pred predmetom`, `Berlinske balade`, `Berlin, decembra 1983`, `Barokna svita o padu berlinskog zida`, `Zid`, `Glasovi iz daljine`, `Istočnici`) tematski su objedinjeni asocijativnim raslojenim odnosima lirskog junaka prema istorijskoj, kulturološkoj i metafizičkoj vezanosti za nemački duhovni prostor.
On je za pesnika istovremeno i izvor večitog usuda destrukcije po srpski narod i pojedinačno, pa i lično bivtvovanje i određenje prema fenomenu neprolaznog zla, ali i podsticaj da promisli protivurečnosti velike nemačke kulture, koja posredno svedoči ne samo o krizi svekolike zapadnoevropske civilizacije, što je vidljivo osobito u dvadesetom veku, već i o rezingiranom saznanju da se stvarnost nepovratno preselila u ništa, a pojedinac, pesnik ostao da lebdi negde između krika, leleka, protesta i muka, postvaranja i izginuća.
Rupa sećanja
Kritika je svojevremeno uočila da je Krnjevićeva poezija pisana uvek u prisustvu ili sa podsećanjem na raznolike forme zla i smrti (N. Milošević), te da paralelno postojanje lirskog tona i kritičko-verističkog doživljaja sveta česta, upotreba groteskno-fantastičnih prizora, jezička, stilska i stihovna razuđenost upućuje na eksperesionističko nasleđe srpske književnosti (M. Pantić). Ovome bi svakako trebalo dodati još jednu važnu poetičku komponentu, vidljivu posebno u poslednjoj Krnjevićevoj knjizi: potpuno izmeštanje vremenskih i prostornih odrednica koje bi se, inače, mogle čitati kao niz `dokumentarnih, biografskih detalja`, naslaganih u pesnikovom egzistencijalnom i jezičkom pamćenju.
U tom smislu, Vuk Krnjević je i komponovao knjigu koja se ne drži hronološkog principa nastajanja pojedinih pesama, ciklusa, zapisa, komentara ili dnevničko- autopoetičkih beležaka, već se u njoj vremenske i prostorne perspektive neprestano preoblikuju i nadograđuju aktuelnim, trenutnim pesnikovim motivima (recimo, trauma NATO bombardovanja), koja ga onda nanovo goni da preispita svoj prvobitni, detinji susret sa nemačkom okupacijom i genocidom, bilo u formi evokacije, bilo kao svesni, gotovo objektivni komentar uz neku pesmu (napr. u ciklusu `Glasovi iz daljine`, osobito pesme `O Principu`, `O Čabrinoviću`, `Grob Blagoja Parovića`, itd.).
Upravo ta rupa sećanja omogućava pesniku da ostvari osobenu strukturu Istočnika belrinskog, koja u formalnom pogledu predstavlja hibrid stiha i lirske proze (slobodnog stiha, rimovanog distiha i osmerca, pesme u prozi, dužih autobiografskih ispovesti i svedočenja).
Novi skok
Stalni motivski i značenjski paralelizam između kolektivne i pojedinačne sudbine srpskog i nemačkog naroda i njihovih tragičnih, ali i kulturno- istorijski iluminativnih veza kod Krnjevića je upravo prelomljeno u unutrašnjem iskustvu pesnika-putnika, nekoga ko se stalno vraća na `mesto zločina`, ali i stalnog podsećanja na vrednosti nemačke kulture (posebno ciklus `Berlin, decembra 1983` i zanimljiva `Barokna svita o padu berlinskog zida`), koja ironijskom tehnikom preakcentuje svečanost i lepotu starih baroknih igara u forme poznate iz naše mitološko-usmene tradicije: `A na kraju i nož u srce,/konac vijeka baš bazdi na mrce`. (`Menuet`). Ili: `Crvljivi svijet ište iscjeljenje/u nestanku zvijezda u tami vaseljene./Kad se ovde ruke uprljaju/kod nas se mrtve glave kotrljaju` (Alemanda`).
Neoekspresionistička stilska rešenja upućuju nas na slike užasa i apokaliptičnih vizija koje u pesniku izaziva svaki ponovni susret sa `Germanijom`, koja je jedina večna, kao `zlatna kraljica na umoru`, ali uvek, poput otrovnice, spremna na novi skok, na novi krug umnožavanja zla. Germanija je ujedno i simbol za sve beskućnike, Ahasvere, žrtve, koji se na neki neobjašnjivi način vraćaju svome dželatu (`Moleb za sarajevskog izgnanika`).
Svet koji je smrvio božansko načelo, sada je prazan i leden, a pesniku ostaje jedino nada da će se u `starom patniku Hristu` možda ponovo oživotvoriti onaj deo ljudskog lika, koji je, prema Ničeu, u najstrašnijim mukama, zaista i umro razapet na krstu.
Bojana STOJANOVIĆ-PANTOVIĆ
L. 1. KUT. 51