ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2004.
Autor: Domaći
Jezik: Srpski

Sjećanja i svjedočenja o NOB-u u srednjoj Bosni i Podgrmecu 1941-1945 / Vojo Stupar

Beograd 2004. Tvrd povez, ćirilica, IX+452 strana.
Knjiga je odlično očuvana.
V3


Izlaganje V. Stupara o vremenu Drugog svetskog rata ima i karakter svedočenja o događajima u zapadnoj i centralnoj Bosni, naročito u vreme Aprilskog rata, okupacije zemlje, ustaških zverstava i stvaranja NDH. Kao neposredni akter u širenju antifašističkog okupljanja uoči rata, u centralnoj Bosni, aktivni učesnik u Aprilskom ratu kao rezervni oficir i organizator oružanog otpora okupatoru i teroru kvislinške NDH nad Srbima, Jevrejima i Romima, Vojo Stupar svedoči i o političkim događajima, sudbinama ljudi, borbama i životu naroda u zapadnoj i centralnoj Bosni u periodu Drugog svetskog rata.
Antifašistički opredeljen, odazvao se pozivu za odbranu zemlje od fašističkog napada i sa svojom jedinicom, sticajem okolnosti, odstupao je do Sarajeva gde mu je pokazan akt o kapitulaciji. Spasao se zarobljavanja i vratio se preko Banja Luke u Bosansku Krupu. Posle dva dana, po nalogu Kotarskog predstojnika, bio je uhapšen i predat sudskom zatvoru u Bihaću. Spasio se zatvora uz pomoć Partije. Svedočenja, iskustvo i sećanja na taj kratkotrajni rat korisna su za razumevanje događaja u vreme priprema za oružanu borbu protiv okupatora i Ustanka u Centralnoj Bosni 1941. godine.
Izlaganja o ustaškom teroru 1941. godine u Podgrmeču i centralnoj Bosni, često imaju karakter jedinog istorijskog izvora o sudbinama pojedinaca, karakteru i obliku zlodela koji su učinjeni srpskom stanovništvu u tom kraju. Sećanja na pripreme, ustanak i organizovanje partizanskog odreda 1941. godine doprinose razumevanju istorijskih podataka o događajima i naročito o odnosima među ustaničkim snagama na početku narodnooslobodilačkog rata i revolucije u zemlji...
Svoja izlaganja autor prirodno vezuje za borbene jedinice u kojima se nalazio i teritorije na kojima su te jedinice delovale. Snaženjem NOP-a u centralnoj Bosni, došlo je i do pomeranja kadrova u raznim jedinicama, pa je Vojo Stupar 21. avgusta 1944. godine prekomandom preuzeo dužnost komesara 39. divizije, čiji štab se tada nalazio u Mrkonjić Gradu. U 39. diviziju ulazile su 12, 15. i 16. brigada i odredi Zmijanjski i Mrkonjićko-pljevski odred. U svojim sećanjima autor izlaže značajne podatke o aktivnosti divizije zapravo njenim borbama sa četnicima, ustašama, domobranima i Nemcima. Od borbi za Banja Luku do borbi za konačno oslobođenje Jugoslavije u kojima je 39. divizija prva ušla u Zagreb, 8. maja 1945. godine i nastavila gonjenje nemačkih jedinica koje se uprkos potpisane kapitulacije nisu predavale. Ratne operacije u sastavu Druge armije, 39. divizija je nastavila borbu sve do Celja i granice Jugoslavije, borbu sa ustaško-domobranskim i nemačkim jedinicama.
Svoja ratna sećanja, autor završava zapovešću štaba Druge armije od 18. maja 1945. godine kojom se 39. divizija prebacuje iz Celja za Bihać uz priznanje komandanta i komesara Druge armije 39. diviziji za požrtvovanost pokazanu u svim borbama u završnim operacijama od Gračanice i Doboja do Zagreba, Celja i Jugoslovenske granice. Po povratku u Bihać, Vojo Stupar je juna 1945. godine upućen na partijsku dužnost u Sarajevo i do 1949. godine nalazio se na raznim funkcijama u partijskom i republičkom aparatu.
U svojim sećanjima V. Stupar beleži da je zbog materijalne pomoći porodicama uhapšenih drugova po liniji Informbiroa, jula 1949. godine od partijske Komisije PK BiH, okarakterisan kao informbiroovac, uhapšen je i upućen na Goli Otok. Sećanja na to vreme takođe predstavljaju koristan izvor podataka za istoričare koji se budu bavili ovim problemom.
Iz predgovora