Godina izdanja: Ostalo
ISBN: Ostalo
Autor: Domaći
Vrsta: Eseji i kritike
Jezik: Srpski

mali tiraž
retko!!!!

ilustrovano vizuelnim pesmama i kolažima


Signalizam avangardni stvaralački pokret / [urednik Marija Marinčić Majdak]
Beograd : Kulturni centar Beograda, 1984 (Beograd : Biro za grafičku delatnost Instituta za vodoprivredu `Jaroslav Černi`)
96 str. + ilustr. ; 21 cm
Tiraž 400.




Signalizam (lat. signum - znak) je neoavangardni književno-umetnički pokret, nastao u srpskoj kulturi sredinom šezdesetih, a pristalice na širem jugoslovenskom prostoru stekao je krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina. Počeci signalizma vezuju se za 1959. godinu, kada je njegov osnivač i teoretičar Miroljub Todorović počeo s eksperimentima u jeziku, uveren da nema revolucije u poeziji ukoliko se ona ne izvrši u njenom osnovnom medijumu — u jeziku.

Rađanje signalizma u srpskoj literaturi i kulturi i njegove težnje da se revolucionišu i druge umetnosti (likovne, pozorišna, muzička i filmska), proisticalo je iz potrebe da se negiraju istrošeni modeli koje je sačuvala pesnička i uopšte kulturna tradicija i potrebe da se stvaralački odgovori zahtevima i „duhovnoj situaciji“ savremene tehnološke i elektronske civilizacije. U programskim tekstovima (manifesti i drugi tekstovi posebne namene) i konkretnim umetničkim delima signalizma jasno je izražen odlučan raskid s „principima neoromantizma i zakasnelog simbolizma“ koji još uvek vladaju u srpskoj poeziji i nastojanje da se radikalnim zahvatima i na planu predmetnosti (sadržaj) i na planu izraza (forma) izmeni kôd srpske poezije i usaglasi sa savremenim trenutkom.

KNjIŽEVNOST
antika
helenska književnost
rimska književnost
srednjovekovna
renesansa
trečento
petrarkizam
barok
rokoko
klasicizam
novi vek
prosvetiteljstvo
sentimentalizam
preromantizam
romantizam
realizam
nadrealizam
naturalizam
parnas
simbolizam
impresionizam
modernizam
postmodernizam
savremena
Revolucionisanje jezika poezije započeto je njegovom scijentizacijom – unošenjem simbola, formula, leksema i većih jezičkih iskaza iz egzaktnih nauka (fizike, biologije, hemije, matematike, biohemije, astrofizike) i vizuelizacijom teksta (grafičko razlaganje reči, sintagmi i iskaza na slogove i slova kao znakove i njihovo rasprostiranje na prostoru stranice; unošenje neverbalnih znakova u tekst, kao što su crteži, grafikoni, fotografije i drugi elementi koji se kolažiraju), tako da je prva faza signalizma označena terminom scijentizam, a nju najbolje ilustruju knjige Miroljuba Todorovića Planeta (1965) i Putovanje u Zvezdaliju (1971) i ciklusi pesama Belančevina, Kiseonik, Ožilište kao i drugi, u kojima predmetno polje omeđuju kategorije Prostor, Vreme, Materija.

U daljem istraživačkom i kreativnom radu, koji traje već četiri decenije, signalisti su značajno proširili saznajne granice i obogatili žanrovski profil savremenog srpskog pesništva. Signalistička poezija se može podeliti na dva osnovna oblika – verbalnu i neverbalnu poeziju. U verbalnu poeziju spadaju: scijentistička, aleatorna, stohastička, tehnološka, fenomenološka, šatrovačka i apejronistička poezija. U neverbalnu: vizuelna, objektna, zvučna i gestualna poezija.

Signalizam ostvaruje značajne rezultate i u prozi (eksperimentalni roman, kratka priča). Nisu zanemarljiva dostignuća nekih signalista i u književnosti za decu. U likovnoj umetnosti vredna dela se ostvaruju u bodi-artu, mejl-artu, performansu i konceptualnoj umetnosti.

Konstituisanju signalizma kao neoavangardnog pokreta, koji, negirajući književno, umetničko i kulturno nasleđe, poetičke i estetičke konvencije i kanonizovane oblikotvorne postupke, insistira na eksperimentu u realizaciji novog, znatno su doprinela tri manifesta: Manifest pesničke nauke (1968), Manifest signalizma: Regulae poesis (1969) i Signalizam (1970), kao i pokretanje Internacionalne revije Signal (1970).

Signal je u periodu 1970-1973. izašao u pet svezaka (br. 1-9); u njemu su, osim književnih i likovnih priloga domaćih i stranih umetnika, objavljivani kraći prikazi i bibliografski podaci o avangardnim publikacijama u svetu. Časopis do 1995, ponajviše iz finansijskih razloga, nije izlazio. Od 1995. do 2004. štampano je novih deset svezaka Signala (21 broj). Ponovno izdavanje časopisa doprinelo je oživljavanju i podmlađivanju pokreta.

Istaknuti inostrani saradnici časopisa „Signal“
Raul Hausman (Raoul Hausmann, dadaista, osnivač Berlinske Dade 1918. godine),
Augusto de Kampos (Augusto de Campos, jedan od pokretača konkretne poezije),
Mikele Perfeti (Michele Perfetti, mejl-artista, kritičar i teoretičar neoavangarde, u više navrata pisao o našem signalizmu),
Adrijano Spatola (Adriano Spatola, italijanski pesnik, uređivao časopis za eksperimentalnu poeziju „Tam Tam“),
Klemente Padin (Clemente Padin, vizuelni pesnik i teoretičar, u više navrata pisao o signalizmu, urednik neoavangardnog časopisa `Ovum 10`, iz Urugvaja),
Žilijen Blen (Julien Blaine, vizuelni pesnik, mejl-artist, konceptualni umetnik i performer, urednik jednog od najboljih časopisa neoavangarde Doc(k)s-a),
Sarenko (Sarenco, vizuelni pesnik, performer, antologičar, osnivač i urednik italijanskog neoavangardnog časopisa Lotta poetica),
Eugenio Mičini (Eugenio Miccini, jedan od najistaknutijih italijanskih vizuelnih pesnika i teoretičara neoavangarde),
Ričard Kostelanec (Richard Kostelanetz, vizuelni pesnik, teoretičar neoavangarde, antologičar, urednik godišnjaka `Assembling`),
Giljermo Dajzler (Guillermo Deisler, čileanski vizuelni pesnik, kritičar i antologičar),
Bob Kobing (Bob Cobbing, engleski konkretni pesnik i teoretičar zvučne poezije),
Ojgen Gomringer (Eugen Gomringer, konkretni pesnik i teoretičar, jedan od pokretača konkretne poezije),
Pjer Garnije (Pierre Garnier, konkretni pesnik i teoretičar, osnivač francuskog spacijalizma – Le spatialisme – Prostorna poezija),
Enco Minareli (Enzo Minarelli, glavni predstavnik italijanske poesia visiva - vidljiva poezija),
Keiči Nakamura (Keiichi Nakamura, japanski vizuelni pesnik i mejl-artist),
Dik Higins (Dick Higgins, vizuelni pesnik i teoretičar neoavangarde, urednik izdavačke kuće engl. Something Else Press),
Dmitrij Bulatov (Dmitry Bulatov, ruski vizuelni pesnik, teoretičar i antologičar),
Sol Levit (Sol LeWitt, jedan od najistaknutijih američkih konceptualista),
Šozo Šimamoto (Shozo Shimamoto, član poznate japanske neoavangardne grupe Gutai),
Dr Klaus Peter Denker (Dr Klaus Peter Dencker, vizuelni pesnik i teoretičar, sastavljač jedne od kultnih antologija vizuelne poezije `Text-Bilder`),
Ruđero Mađi (Ruggero Maggi, italijanski likovni umetnik, vizuelni pesnik i mejl-artista),
Danijel Daligan (Daniel Daligand, francuski vizuelni pesnik, mejl-artista i kritičar),
Vili R. Meljnikov (Willi R. Melnikov, ruski vizuelni pesnik, mejl-artista i performer),
Kum-Nam Baik (Kum-Nam Baik, južnokorejski mejl-artista),
On Kavara (On Kawara, američki konceptualni umetnik),
Dr Klaus Groh (Dr Klaus Groh, neodadaista, osnivač velikog neodadaističkog centra u Nemačkoj i autor brojnih antologija i zbornika vizuelne poezije, mejl-arta i konceptualne umetnosti).
Radovi naših signalista u stranim antologijama
Mauricio Spatola (Maurizio Spatola), Poesia sperimentale, Torino, Italija, 1970,
Giljermo Dajzler (Guillermo Deisler), Poesia Visiva en el Mundo, Antofagasta, Čile, 1972.
Klaus Peter Denker (Klaus Peter Dencker), Text-Bilder Visuele Poesie International Von der Antike bis zur Gegenwart, Keln, Nemačka, 1972.
Klaus Groh (Klaus Groh), Visuel – Konkret – International, Gersthofen, Nemačka 1973.
Fernando Milan, (Fernando Millan), Jesus Garcia Sanches, La escritura en libertad, Madrid, Španija, 1975.
Alan Ridel (Alan Riddel), Typewriter Art, London, Engleska, 1975.
G. J. De Rook (G.J. De Rook), Historische anthologie visuele poezie, Brisel, Belgija, 1976.
Hosep M. Figueres, Manuel de Seabra (Josep M. Figueres, Manuel de Seabra), Antologia da poesia visual Europeia, Lisabon, Portugal, 1977.
Sarenko (Sarenco), Poesia e prosa delle avangardie, Breša, Italija, 1978.
Žilijen Blen (Julien Blaine), Mail Artists in the World, Pariz, Francuska, 1978.
Julijan Kornhauzer (Julian Kornhauser), Tragarze zdan, Krakov–Vroclav, Poljska, 1983.
Enriko Maršeloni, Sarenko (Enrico Marscelloni, Sarenco), Poesia totale 1897-1997: Dal colpo di dadi alla poesia visuale, Mantova, Italija, 1998.
Dmitrij Bulatov (Дмитрий Булатов, Dmitry Bulatov), Точка зрения. Визуальная поэзия: 90-е годы / Točka zrenija. Vizualnaja poezija. 90-e godi, Kalinjingrad, Rusija, 1998.
Niko Vasilakis i Kreg Hil (Nico Vassilakis, Crag Hill, ed.), The Last Vispo Anthology: Visual Poetry 1998-2008, FantaGraphic Books, Seattle, 2012.[1]
Bari Talet (Barrie Tullett). Typewriter Art: A Modern Anthology, Laurence King Publishing, London, 2014.
Objavljene su i tri domaće antologije: Signalistička poezija (1971), Konkretna, vizuelna i signalistička poezija (1975), Mail-Art Mail-Poetry (1980), kao i nekoliko zbornika i almanaha.

Autori i značajnija dela signalizma
Načela signalizma prihvataju brojni pesnici, prozni pisci i likovni umetnici, razvijajući dalje i šireći osnovne ideje ovog srpskog (jugoslovenskog) neoavangardnog pokreta.

Pored osnivača signalizma Miroljuba Todorovića (Kyberno, 1970, Svinja je odličan plivač, 1971, Gejak glanca guljarke, 1974, Insekt na slepoočnici, 1978, Algol, 1980, Textum, 1981, Chinese erotism, 1983, Nokaut, 1984, Ponovo uzjahujem Rosinanta, 1987, Belouška popije košnicu, 1988, Dnevnik avangarde, 1990, Električna stolica,1998, Tek što sam otvorila poštu, 2000, Došetalo mi u uvo, 2005, Plavi vetar, 2006, Šatro priče, 2007), značajne doprinose teoriji i praksi signalizma dali su: Marina Abramović, Vlada Stojiljković, Zvonimir Kostić Palanski, Slobodan Pavićević (Silikati cveta, 1973, Radovi na putu, 1984), Milivoje Pavlović (Bela knjiga, 1974, Svet u signalima, 1996), Zoran Popović, Ljubiša Jocić (Mesečina u tetrapaku, 1975, Koliko je sati, 1976, Ogledi o signalizmu, 1994), Božidar Šujica (Lisières, cicatrices, 1996), Jaroslav Supek, Zvonko Sarić (Šinjel do svanuća, 2001, Hvatač duše, 2003), Bogislav Marković (Altajski sumrak, 2006), Ilija Bakić (Prenatalni život, 1997, Novi Vavilon, 1998, Protoplazma, 2003, Jesen skupljača, 2007, Filmovi, 2008), Slobodan Škerović (Indigo, 2005, Sve boje Arkturusa, 2006, Himera ili Borg, 2008, Šamanijada, 2012, Tamna strana sile, 2013), Žarko Đurović (Svijet signalizma, 2002), Adrijan Sarajlija (Ogledalo za vampira, 2012), Dušan Vidaković, Dobrivoje Jevtić, Dejan Bogojević, Andrej Tišma, Dobrica Kamperelić, Milivoj Anđelković i drugi.

Iz kritičkih prikaza signalizma
Brojni domaći i inostrani kritičari i teoretičari visoko su ocenili signalizam.

„S književnoistorijskog stanovišta posmatrano, signalizam je – posle zenitizma, nadrealizma i pokreta socijalne literature – sledeći nov i autohton literarno-umetnički avangardni pokret u srpskoj književnosti 20. veka. (…). Istovremeno, signalizam se u savremenoj srpskoj i jugoslovenskoj književnosti i kulturi potvrđuje kao jedna izrazita moderna dimenzija i kao apartna umetnička forma i proizvodnja. Bez njega, sve bi, verovatno, bilo drukčije i ko zna koliko oskudnije.“ — Miloš I. Bandić[2]
„Prvi put od pojave nadrealizma, dvadesetih godina, možemo, sa traženjima Miroljuba Todorovića da s radošću utvrdimo ponovo hvatanje koraka srpske poezije sa istinski avangardnim traženjima u svetu. (...). Otud za mene predstavljaju eksperimenti kojima se sa toliko inventivnosti odaje Miroljub Todorović više no praznični svež i svečan trenutak, a signalizam kao i primena matematičko-kibernetičkih poetskih impulsa i podsticaja, prvu šansu da se skoro posle pedeset godina i ovoj našoj palanci duha počnu da događaju pesničke činjenice od podsticajnog značaja kako za nas, tako i za čitav svet.“ — Oskar Davičo[3]
„Signalizam je naša, paralelna pojava u krilu najekstremnije avangarde i to, između ostalog objašnjava njegovo međunarodno širenje, priznanje i značaj u određenim umetničkim i intelektualnim sredinama. To nije nova estetika, škola ili disciplina u uobičajenom smislu, već još više od toga: globalni i totalni stvaralački koncept, koji, negirajući sve prokušano iskustvo kao tradicionalističko, hoće da uspostavi nov, univerzalan sistem vrednosti.“ — Zoran Markuš[4]
„Signalizam znači korak napred u odnosu na konkretnu poeziju, vizuelnu poeziju i umetnost znaka uopšte...“ — Gillo Dorfles[5]
„Prava suština signalizma je što on očekuje nastajanje planetarne svesti.“ — Dave Oz[6]
„Ako je tačno da jedna umetnost treba da bude po svom programu izvan uobičajenih tokova, i u stalnom kontrastu sa formama i idejama svoga doba (Niče), a to je sigurno tačno, onda ova buntovna oznaka naročito važi za signalistički pokret i za njegovog osnivača Miroljuba Todorovića u onoj meri u kojoj je on znao ne samo kvalitativno da odredi ovo svoje otkriće kao operativni centar u jugoslovenskoj kulturnoj panorami, već isto tako i da nadvisi nacionalne granice stekavši izuzetno poštovanje u međunarodnom krugu vizuelne poezije.“ — Enzo Minarelli[7]
„Za signalizam i umetničko delovanje Miroljuba Todorovića počeo sam se interesovati krajem 70-ih godina, na vrhuncu svojih fascinacija jugoslovenskom, posebno srpskom avangardnom i neoavangardnom poezijom. Ne krijem da me je ponajviše intrigirao teorijski aspekt eksperimentalnog stvaralaštva, u čije se okvire signalizam izuzetno dobro smeštao, predstavljajući u svoj svojoj veličini najtipičnije neoavangardne uzuse posleratne evropske poezije, od konkretnih i vizuelnih do fenomenoloških i stohastičkih pesama.“ — Julijan Kornhauzer[8]
„Signalizam je proizišao iz duhovne atmosfere krajem pedesetih i šezdesetih godina – iz vremena opšteg poleta u različitim naučnim oblastima, u elektronskim i komunikacionim sistemima, a isto tako i iz očekivanja društvene i političke obnove s jedne i s druge strane tzv. gvozdene zavese. Ponovo je tada, posle depresivnih raspoloženja koja je donela filozofija egzistencijalizma, a koja su posledica tragičnih iskustava u dva svetska rata, počela da cirkuliše reč novo kao oznaka za eksperimente u književnosti i likovnim umetnostima: novo slikarstvo, novi roman, nova poezija, nova drama.“ — Radovan Vučković[9]
„Mada je, uglavnom, delovao u oblasti literature i vizivne umetnosti, signalistički pokret je istovremeno uticao, i to snažno, na jugoslovensku estetičku kulturu, na tradicionalnu definiciju umetničkih dela i na stvaranje jednog interlingvističkog ključa. Skoro uvek signalistička tekstualna produkcija ostvaruje procese utemeljivanja smisla koji se oslanjaju na razne lingvističke sisteme.“ — Matteo D’Ambrosio[10]
„Стваралачки преврат који су сигнализам и његов творац извршили у песничком језику, у поезији, и шире у књижевности и уметности, крајем шездесетих и почетком седамдесетих година, по свом креативном набоју дубљи је и значајнији од онога што се у нашој поезији и култури дешавало педесетих година. Изузетно дејство творачке револуције сигнализма може се мерити једино са улогом историјске авангарде у нашој литератури почетком двадесетих.“ — Миливоје Павловић[11]

Signalism (Serbian Cyrillic: Сигнализам / Signalizam; from: lat. Signum – sign, signal) represents an international neo-avant-garde literal and art movement. It gathered wider support base both in former Yugoslavia and the world in the late 1960s and the beginning of the 1970s.[1][2]

The beginning of Signalism dates back to 1959 when its founder and main theoretician Miroljub Todorović[3] started with his linguistic experiments. His main belief was that there can be no significant leap forward in poetry without revolutionizing its main medium – the language.[4][5]

The birth of Signalism in Serbian literature and culture, with its tendency to revolutionize other arts as well (visual, theater, comics,[6] music and movies),[7] came from the need to eliminate the spent models carried on by poetic and cultural traditions, as well as from the necessity to take on the challenges and spirit of the modern technological and electronic civilization. In its program (`Manifesto` and other guiding texts)[8] as well as in its art pieces, Signalism made a clean break from the principles of neoromantism and late symbolism still governing Serbian literature. Its goal was set to radically change poetry both through content and form, and make it compatible with the contemporary times.

Revolutionizing of the poetic language started with the introduction of the symbols, formulas and linguistic forms of the `hard` sciences (physics, biology, chemistry, mathematics, biochemistry and astronomy). Furthermore, the language was made visual by dispersing words and sentences into syllables and letters forming visually recognizable patterns,[9] as well as by introducing non-verbal symbols into the text (drawings, photographs, graphs.) for the purpose of creating a collage of verbal and visual elements.[10] This first phase of Signalism is often referred to as Scientism, with the most prominent examples including the books `Planeta` (Planet, 1965) and `Putovanje u Zvezdaliju` (A trip to Starland, 1971) as well as poetry cycles `Belančevina` (Protein), `Kiseonik` (Oxygen), `Ožilište` (Nursery) and others in which the topics are Space, Time and Matter.

In there for decade long research and creative pursuit that followed, Signalists significantly expanded cognitive boundaries and genre profile of modern Serbian poetry. Signalist poetry can be divided into two main forms: verbal and non-verbal. Verbal poetry consists of scientist, aleatoric (random), stochastic, technological, phenomenological, slang and apeironistic poetry. Non-verbal poetry subtypes include visual, object, sound and gestual poetry.

Signalism made significant advances in prose (experimental novel and short story). There is also a number of significant Signalist children literature accomplishments. In visual art strides are made in body art, mail art,[11] performance and conceptual art.

Three manifestos helped define Signalism as a neo-avant-garde movement that negates literal, artistic and cultural heritage, poetic and aesthetic conventions and canonical ways of creativity by insisting on creative experimentation – `Manifesto of scientific poetry` (1968), `Signalist manifesto (Regulae poesis)` (1969) and `Signalism` (1970).

The movement was significantly boosted by the international magazine `Signal`, inaugurated in 1970. Nine issues of `Signal` appeared between 1970 and 1973, presenting a number of domestic and international artists, as well as printing bibliographical data about the avant-garde publications all around the world. From 1973 until 1995 magazine could not be published, mainly for financial reasons. From 1995 to 2004 another 21 issues of `Signal` appeared. The new release of `Signal` revitalized the Signalist movement and brought an army of young artists into the movement in 21st century.

On the work of Miroljub Todorović and Signalism movement that he had founded, three doctoral dissertations have been defended:[12] Dr. Julian Kornhauser, Jagiellonian University in Kraków, Poland, 1980; Dr. Živan Živković, Faculty of Philology in Belgrade, 1991 and Dr. Milivoje Pavlović, University of Kosovska Mitrovica, 2002. Twenty monographs have also been published on the same subject.

Important international contributors of the `Signal` magazine
Raoul Hausmann, dadaist, the founder of Berlin Dada in 1918.
Augusto de Campos, one of the initiators of the concrete poetry.
Michele Perfetti, mail-artist, critic and theoretician of neo-avant-garde, wrote about Signalism on numerous occasions.
Adriano Spatola, Italian poet, editor of the experimental poetry magazine `Tam Tam`.
Clemente Padin, visual poet and theoretician, wrote about `Signalism` numerous times, editor of the neo-avant-garde magazine `Ovum 10` in Uruguay)
Julien Blaine, visual poet, performer, mail and conceptual artist. The editor of one of the best neo-avant-garde magazines `Doc(k)s`
Sarenco, visual poet, performer, anthologist, founder and editor of the Italian neo-avant-garde magazine `Lotta Poetica`
Eugenio Miccini, one of the most prominent Italian visual poets and theoretician of neo-avant-garde
Richard Kostelanetz, visual poet, theoretician of neo-avant-garde, anthologist, editor of the `Assembling`
Guillermo Deisler, Chilean visual poet, critic and anthologist
Bob Cobbing, English concrete poet and theoretician of sound poetry
Eugen Gomringer, concrete poet and theoretician, one of the founders of concrete poetry
Pierre Garnier, concrete poet and theoretician, founder of French spatialism, the space poetry
Enzo Minarelli, main representative of the Italian `poesia visiva`—the visible poetry
Keiichi Nakamura, Japanese visual and mail-artist.[13]
Dick Higgins, visual poet and theoretician of neo-avant-garde, editor of the publishing company `Something Else Press`
Dmitry Bulatov, Russian visual poet, theoretician and anthologist
Sol LeWitt, one of the most prominent American conceptualists
Shozo Shimamoto, a member of the famous Japanese neo-avant-garde group `Gutai`
Dr. Klaus Peter Dencker, visual poet and theoretician who put together one of the cult anthologies of visual poetry `Text-Bilder`
Ruggero Maggi, Italian visual poet, painter and mail-artist
Daniel Daligand, French visual poet, mail-artist and critic
Willi R. Melnikov, Russian visual poet, mail-artist and performer
Kum-Nam Baik, South Korean mail-artist
On Kawara, American conceptual artist
Klaus Groh, neo-dadaist, the founder of the neo-dadaist center in Germany and author of numerous anthologies and collections of visual poetry, mail-art and conceptual art.
International anthologies containing works of Signalists
Maurizio Spatola «Poesia Sperimentale», Turin, Italy, 1970
Guillermo Deisler «Poesia Visiva en el Mundo», Antofagasta, Chile, 1972
Klaus Peter Dencker, «Text-Bilder Visuele Poesie International Von der Antike bis zur Gegenwart», Koln, Germany, 1972
Klaus Groh, «Visuel-Konkret-International», Gersthofen, Germany, 1973
Fernando Millan and Jesus Garcia Sanches, «La escritura en libertad», Madrid, Spain, 1975
Alan Riddel, «Typewriter Art», London, England, 1975
G. J. De Rook, «Historische anthologie visuele poezie», Brussels, Belgium, 1976
Josep M. Figueres and Manuel de Seabra, «Antologia da poesia visual Europeia», Lisbon, Portugal, 1977
Sarenco, «Poesia e prosa delle avangardie», Brescia, Italy, 1978
Julien Blaine, «Mail Artists in the World», Paris, France, 1978
Julian Kornhauser, «Tragarze zdan», Kraków-Wroclaw, Poland, 1983
Enrico Marscelloni and Sarenco, «poesia totale 1897-1997: Dal colpo di dadi alla poesia visuale», Mantua, Italy, 1998
Dmitry Bulatov, «Точка зрения. Визуальная поэзия: 90-е годы / Točka zrenija. Vizualnaja poezija. 90-e godi`, Kaliningrad, Russia, 1998
Three anthologies were also published in Serbia: `Signalist poetry` (1971), `Concrete, visual and signalist poetry` (1975), `Mail-Art Mail-Poetry` (1980), as well as several collections and almanacs.

The most important authors and works of Signalism
Many poets, writers and painters accepted the basic concepts of Signalism, further developing and spreading the ideas of this Serbian (Yugoslav) neo-avant-garde movement.

Besides the founder of Signalism Miroljub Todorović (Kyberno, 1970; The Pig is an Excellent Swimmer, 1971; Bumpkin Shows Off, slang poetry, 1974; Insect on the Temple, 1978; Algol, 1980, Textum, 1981; Chinese Erotism, 1983; Knock-Out, 1984; I Mount Rocinante Again, 1987; Water-Snake Drinks Water, 1988; The Diary of Avant-Garde, 1990; Electric Chair, slang poetry, 1998; I’ve Just Opened my Mail, 2000; It Walked Into my Ear, slang stories, 2005; Blue Wind, 2006; Slang Stories, 2007;) important contributors to the theory and practice of Signalism include Marina Abramović, Vlada Stojiljković, Zvonimir Kostić Palanski, Slobodan Pavićević (Flowers’ Silicates, 1973; Roadworks, 1984), Milivoje Pavlović (White Book, 1974; The World In Signals, 1996), Zoran Popović, Ljubiša Jocić (Moonshine in Tetrapack, 1975; What’s the Time, 1976: Essays on Signalism, 1994), Jaroslav Supek, Zvonko Sarić (Overcoat until the Dawn, 2001; Soul Catcher, 2003), Bogislav Marković (Altai Dust, 2006), Ilija Bakić (Prenatal Life, 1997; New Babylon, 1998; Protoplasm, 2003; The Autumn of Gatherers, 2007; To be Continued, 2009), Slobodan Škerović (Indigo, 2005; All Colors of Arcturus, 2006; Chimera or Borg, 2008), Žarko Đurović (The World of Signalism, 2002), Dušan Vidaković, Dobrivoje Jevtić, Dejan Bogojević, Andrej Tišma, Dobrica Kamperelić, Milivoj Anđelković, Zoran Stefanović and others.

Critical reception
Numerous domestic and international critics and theoreticians hold Signalism in high regard:

Prof. Miloš Bandić: `Signalism is – after Zenitism, Surrealism and the movement of social literature – the next and autochthonous literary and artistic movement in Serbian literature of 20th century. At the same time, in contemporary Yugoslav literature and culture, Signalism is confirmed as an exclusive modern dimension and a separate artistic form and production. Without it all would probably be poorer and who knows how deprived.`

Oskar Davičo, famous writer: `For the first time from the appearance of Surrealism in the twenties, we can joyfully confirm that with exploration of Miroljub Todorović, Serbian poetry can again catch up with the genuine worldwide avant-garde explorations.`

Zoran Markuš, visual arts critic: `Signalism is our parallel phenomena within the brackets of the most extreme avant-garde and that explains its international expansion, approval and importance in certain artistic and intellectual circles.`

Dave Oz, Canadian multimedia artist: `True essence of Signalism is that it expects appearance of planetary consciousness.`

Gillo Dorfles, Italian arts theoretician: `Signalism means a step forward, in relation to concrete poetry, visual poetry and the art of the sign.`

Prof. Milivoje Pavlović: `Thanks to Miroljub Todorović and the group that follows him, Signalism with its mainstream represents the arc which connects in a creative manner avant-garde aims from the period between wars with the contemporary epoch, bringing valuable innovations and connecting Serbian art with the modern world’s processes.` (From the book The Keys of Signalist Poetics)


signalism avant garde avantgarde concrete poetry visual art mail art mailart mejlart avangarda neoavangarda konceptualna umetnost conceptual art postmodern postmodernism miroljub todorović marina abramović nada marinković ljubiša jocić nadrealizam kolaž kolaži