Miloš Crnjanski Sumatra i druge pesmeTvrdi povezMiloš Crnjanski jedan je od najznačajnijih srpskih pesnika, te najveći srpski ekspresionista 20. veka. Pisao je poeziju i prozu, a dela iz obje grane književnosti bila su mu jednako poznata i priznata. Najpoznatiji romani Miloša Crnjanskog su „Dnevnik o Čarnojeviću“ i ciklus romana „Seobe“, najpoznatija i jedina zbirka pripovedaka mu je „Priče o muškom“, a najpoznatija zbirka pesama „Lirika Itake“, objavljena 1918. godine. To je ujedno i prvo delo koje je Crnjanski objavio.Poezija Miloša Crnjanskog sadržava duh posleratnog Beograda, gde pesnik, kao predstavnik svoje generacije, oseća kao umorni vojnik koji nakon rata nema kamo da se vrati. U domovini ga je dočekao haos i uništenje, a on nema ničemu da se nada. Ta tuga, osećaj samoće i promišljanje nad svojom sudbinom ono je o čemu Crnjanski piše i svojim delima, ali umesto da stavlja naglasak na sebe, on radije propituje etiku društva i opšte čoveka.Crnjanski se u svom životu, ali i poeziji, ne opredeljuje ni za jednu političku stranu. On nije nacionalist, već anarhist koji s tugom gleda na ostatke svoje domovine, pune krvi i blata. Čini se da je zagovaranje socijalizma koje je vršio u mladosti, bio sam privremeni bunt koje je rat ugušio. Nakon rata, Crnjanski je pokušao da doprinese stvaranju novog književnog glasa svoje generacije. Pod time smatramo novi pesnički izraz, nove teme i ideje pesama te novi jezik koji bi one bile opevane. Zato njegove pesme i jesu ogorčeni bunt protiv rata, koji je iskazivao govoreći o besmislu ubijanja i ratovanje uopšte.Ali nije sva poezija Miloša Crnjanskog bila takva. Crnjanski je svojom književnošću učinio još nešto – uveo pojam „sumatraizam“, kao novi književni pokret, karakterističan za posleratnu poeziju. Ovaj pokret ili dio književnosti, započeo je upravo pesmom „Sumatra“ tj. njezinim objašnjenjem.Otok Sumatra, kao motiv, pojavljuje se i u njegovim proznim djelima, ali uvijek ima istu simboliku. Taj daleki indonezijski otok za Crnjanskog je simbol povezanosti u svijetu, jedinstva svega što na njemu prebiva, dakle, sumatraizam nalaže da su svi i sve na svijetu jedno. Zato, kako je sam Crnjanski rekao – ako na Sumatri leptir mahne krilima ili procveta novi cvet, uticaj toga osetit će se diljem Zemlje.Nakon što je Crnjanski napisao i objavio pesmu „Sumatra“, urednik „Srpskog književnog glasila“, Bogdan Popović, zamolio je pesnika da napiše i objašnjenje ove pesme. Tako je nastalo delo „Objašnjenje Sumatre“, koje je na kraju postalo manifest sumatraizma.„Objašnjenje Sumatre“ može da se podeli na dva dela. Prvi deo je teorijsko-programski, gde Crnjanski iznosi svoj opšti pogled na poeziju. Ovaj pojašnjava ideju sumatraizma, posleratnu poeziju uopšte, kao i društvo kome je ta nova poezija namenjena. Drugi deo ovog manifesta je tematski-inspirativan, a u njemu Crnjanski govori o ideji koju je imao na umu stvarajući pesmu „Sumatra“.3/12