ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 1900 - 1949.
Autor: Domaći
Tematika: Istorija
Kulturno dobro: Predmet koji prodajem nije kulturno dobro ili ovlašćena institucija odbija pravo preče kupovine
Jezik: Srpski

Шајкашко питање / написао Ђорђе Тапавица
У Новоме Саду : Српска штампарија Дра Светозара Милетића, 1909
195 стр. ; 22 cm

dobro očuvano kao na slikama
RETKO!!!

Šajkaška je geografski region u Srbiji. To je jugoistočni deo Bačke, lociran u središnjem delu Autonomne Pokrajine Vojvodine.

Teritorija Šajkaške je podeljena između četiri opštine: Titel, Žabalj, Novi Sad i Srbobran. Središte Šajkaške je grad Titel.

Šajkaška je dobila ime po šajkašima. Šajkaši su bili specifičan rod austrijske vojske, koji se kretao u uskim, dugačkim brodovima, poznatim kao šajke. Ove vojne jedinice su operisale na Dunavu, Tisi, Savi i Morišu.

U Starom veku, područje današnje Šajkaške je bilo pod kontrolom Ilira, Kelta i Dačana. Kasnije se nalazilo uz granicu Rimskog carstva, a nastanjivali su ga Sarmati (Jazigi). U doba seobe naroda, ovaj prostor dolazi pod kontrolu Huna, Gepida, Avara, Bugara, Moravskih Slovena i Mađara. Sloveni su se naselili na ovo područje u vreme avarske prevlasti, tokom 6. i 7. veka. U vreme bugarske vlasti, u 9. veku, Šajkaška a i ostatak Bačke su bili pod upravom vojvode Salana, lokalnog vladara čije se sedište nalazilo u Titelu.

U vreme ugarske vlasti, ovo područje je bilo u sastavu Bačke županije, da bi u 16. veku postalo deo Srpskog carstva Jovana Nenada, a potom deo Osmanskog carstva. U vreme osmanske vlasti, prostor današnje Šajkaške se nalazio u sastavu Segedinskog sandžaka, a na njemu je organizovana Titelska nahija. Krajem 17. veka, ovaj prostor ulazi u sastav Habzburške monarhije, koja ga u administrativnom smislu deli na vojni (Vojna krajina) i civilni deo (Bodroška županija). Ukidanjem ovog dela vojne krajine 1750. godine, u celoj Šajkaškoj se uvodi civilna uprava, a deo regije ulazi u sastav Potiskog okruga, koji je bio deo Bačko-bodroške županije.

Šajkaški bataljon, kao deo Vojne granice, formiran je 1763. godine. U početku, stanovništvo regiona su u potpunosti sačinjavali Srbi, koji su bili hrabri i vešti ratnici. Šajkaši su učestvovali u mnogim bitkama protiv Turaka, a njihovo učešće je bilo od velike važnosti.

Tokom revolucija iz 1848/1849. godine, Šajkaška je bila u sastavu autonomne Srpske Vojvodine, ali je 1849. godine ponovo došla pod nadležnost vojne krajine.

1852. godine, Šajkaški bataljon je transformisan u Titelski pešadijski bataljon. Ova vojna jedinica je ukinuta 1873. godine, a region je priključen Bačko-Bodroškoj županiji. [1] Administrativno, regija je bila podeljena na dva sreza, titelski i žabaljski, a prema popisu iz 1910. godine u oba sreza su većinsko stanovništvo činili Srbi.

1918. godine, Šajkaška ulazi u sastav Kraljevine Srbije, a zatim u sastav Kraljevstva Srba Hrvata i Slovenaca (potonje Jugoslavije). Do 1922. godine, ovo područje se nalazilo u sastavu pokrajine Banat, Bačka i Baranja, od 1922. do 1929. u sastavu Beogradske oblasti, a od 1929. do 1941. u sastavu Dunavske banovine. 1941. godine, Šajkašku, sa ostatkom Bačke, okupira Hortijeva Mađarska i uključuje je u sastav Bačko-bodroške županije.

Za vreme mađarske okupacije u Drugom svetskom ratu, januara 1942. izvršena je racija koja je obuhvatala celu Šajkašku, Novi Sad i Bečej. Okupacione snage su pod izgovorom sprečavanja podizanja ustanka u južnoj Bačkoj izvršile genocid, pobivši najmanje 12.763[osporeno – razgovor] Srba, Roma i Jevreja, kao i izvestan broj lokalnih Nemaca i Mađara koji su se suprotstavljali okupaciji. Žrtve su potom bacane pod led Dunava, Tise i Jegričke. [2]

Nakon Drugog svetskog rata, Šajkaška ulazi u sastav autonomne pokrajine Vojvodine i socijalističke Srbije, u okviru nove socijalističke Jugoslavije.

Demografija
Prema popisu iz 2002. godine, na području Šajkaške je živelo 67.355 stanovnika, od kojih:

Srbi = 57.418 (85,25%)
Mađari = 3.170 (4,71%)
Rusini = 1.474 (2,19%)
Romi = 1.166 (1,73%)
Jugosloveni = 987 (1,47%)
Hrvati = 511 (0,76%)
Slovaci = 228 (0,34%)
U svim naseljima Šajkaške većinsko stanovništvo čine Srbi. Od drugih etničkih grupa, Mađari čine brojnu manjinu u Budisavi, a Rusini u Đurđevu.

Kultura
U regiji postoji srpski pravoslavni manastir Kovilj, koji je, prema predanju, osnovao prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava u 13. veku.

Privreda
Danas je Šajkaška uglavnom poljoprivredni kraj, sa razvijenom prehrambenom industrijom.





Šajkaši (nem. Tschaikisten) su bili deo dunavskih mornaričkih snaga u sastavu rečne flotile Ugarske, a potom i carske Austrije. Kao vojnici, Šajkaši su imali poseban status.

Glavni brodovi Šajkaša bile su šajke, veslački brodovi ili lađe slične malim galijama, sa jednim jarbolom ili bez jarbola, i obično sa jednim topom naoružane.

Šajkaši dobijaju na značaju u vremenu kada Turci počinju da upadaju na područje tadašnje južne Ugarske. To je navelo ugarskog kralja Matiju Korvina da preduzme korake u pravcu reorganizacije šajkaške flotile. Njen sastav pojačalo je srpsko stanovništvo posle pada srpske despotovine. Uvažavajući njihov način života u staroj postojbini, Matija Korvin organizuje Šajkaše po načelu porodične zadruge ili družine. Zadruzi su pripadale one porodice čiji su članovi služili na rekama „sa mačem ili veslom“ pod zastavom šajkaškog kapetana.


Crtež šajkaša (1849)
Šajkašima je bilo dozvoljeno da sa porodicama žive u logorima, pa su ih i u ratovima pratile žene i deca.

U miru, Šajkaši su bili gospodari u svojim naseljima, autonomno upravljajući poslovima i uživajući određene plemićke povlastice. Najpoznatije šajkaške stanice su bile na Dunavu i Savi: Komoran, Požun, Estergom, Đur, Sentandreja, Slankamen, Šabac i Beograd.

Govoreći o Šajkašima, istoričar Gavrilo Vitković je naglasio: „Junaštvom i durašnošću nadmašili su i same Špartance.“ Matiji Korvinu je dobro došla pomoć ratobornih Srba, „koji su se odlikovali građenjem ubojnih lađa i veštinom vojevanja na vodi“.

U bici kod Petrovaradina 1526. godine, uoči Mohačke bitke, Šajkaši su pod komandom despota Radiča Božića uspešno pobedili otomansku flotilu. Smatra se da je jedan od razloga turskog osvajanja Beograda 1521. godine taj što su Šajkaši pod komandom Petra Ovčarevića odbili da se bore zato što im godinama nisu bile isplaćivane plate.

Posle osvajanja Ugarske od strane Turaka, Austrija, koja je nasledila deo Ugarske, preselila je znatan broj Šajkaša u Slovačku i sa njima pokrenula svoju dunavsku flotilu.

Šajkaši su bili u sastavu austrijske rečne flote na Dunavu sve do 19. veka.

Zanimljivosti
Po Šajkašima je oblast Šajkaška u današnjoj Bačkoj dobila ime.

Po jednom predanju, šajkača potiče od Šajkaša i prvo je bila njihova kapa.