ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 1996
Oblast: Istorija umetnosti
Jezik: Srpski
Autor: Strani

izbor članaka i redakcija Nedeljko Gvozdanović & Ljubomir Gligorijević

Univerzitet umetnosti 1996 207 strana : ilustrovano

očuvanost 5-

1. Odilon Redon (Odilon Redon)

Tekst o Redonu naglašava njegovu ulogu u formiranju simbolizma i vizionarske umetnosti. Autor podvlači njegov prelaz od mračnih, fantastičnih crteža („noirs“) ka svetlijim, kolorističkim pastelima kao izraz unutrašnjeg duhovnog razvoja. Opisuju se teme sna, podsvesti, čudovišta i metafizičkog prostora, kao i Redonovo nastojanje da vizualizuje „unutrašnju stvarnost“ čovekove psihe.

2. Žak Lipšic (Jacques Lipchitz)

Tekst prikazuje Lipšica kao jednog od vodećih kubističkih vajara, ističući njegovu konstruktivnu logiku, ritmičku strukturu i obradu prostora. Analiziraju se dva njegova perioda: rani kubistički rad sa naglaskom na geometrijskoj artikulaciji i kasniji, dinamičniji stil posle emigracije u SAD. Tekst naglašava lepezu materijala i značaj skulpture kao „arhitekture pokreta“.

3. Frensis Bejkon (Francis Bacon)

Opisuju se Bejkonove mračne, ekspresivne vizije ranjivog tela u zatvorenim, gušećim prostorima. Akcenat je na psihološkoj intenzivnosti, deformaciji oblika, senzacijskom tretmanu mesa i posttraumatičnom iskustvu XX veka. Tekst ističe Bejkonovu nameru da slikom izazove „posredovano nasilje“ — snažan emocionalni šok, ne ilustraciju.

4. Đorđo de Kiriko (Giorgio de Chirico)

Tekst tumači Kirika kao pionira metafizičkog slikarstva. Naglašavaju se motivi praznih trgova, dugih senki, statua i tajnovite perspektive. Ističe se njegov uticaj na nadrealizam i ideja da je slika pozornica za skriveni, iracionalni smisao stvarnosti. Posebno se analizira „metafizička tišina“ kao estetička kategorija.

5. Endi Vorhol (Andy Warhol)

Tekst se bavi Vorholovim razvojem pop-arta, tehnikom silkskrina i njegovim pristupom modernoj kulturi masmedija. Ističe se koncept serijalnosti, repetitivnosti i „hladnog“ posmatranja potrošačkog sveta. Analiza uključuje razmatranje slave, površnosti, simulakruma i smrti kao centralnih tema njegovog opusa.

6. Dejvid Hokni (David Hockney)

Analiza prikazuje Hoknija kao jednog od značajnih predstavnika britanske postmoderne figuracije. Razmatraju se njegovi radovi u akrilu, specifičan tretman prostora, kristalno čista boja i uticaj fotografije na njegovu kompoziciju. Tekst naglašava ravnotežu između eksperimenta i intimne, lirske memorije, posebno u motivima bazena, enterijera i portreta.

7. Don Džad (Don Judd)

Džad je tumačen kao ključna figura minimalne umetnosti. Tekst objašnjava pojmove „specifičnih objekata“ (specific objects) i redukciju vizuelnih elemenata na čiste geometrijske forme. Ističu se industrijski materijali (aluminijum, čelik, pleksiglas) kao sredstvo eliminacije subjektivnosti. Autor ukazuje na važnost fizičkog prostora kao aktivnog dela ostvarenja.

8. Frenk Stela (Frank Stella)

Stela je predstavljen kao autor koji napušta ekspresivnost apstraktnog ekspresionizma i uvodi „ništa više nego ono što vidite“. Tekst razmatra njegove rane crno-bele serije, kasnije obojene geometrijske strukture i sve kompleksnije, trodimenzionalne „slikarske objekte“. Akcenat je na disciplini, sistematičnosti i logičkom razvoju forme.

9. Džejms Rozenkvist (James Rosenquist)

Prikazuje se kao jedan od najznačajnijih američkih pop-umetnika koji je uneo elemente reklamne industrije i političkih simbola u slikarstvo ogromnih formata. Tekst ističe njegovu kolažnu strukturu, preklapanje fragmenata potrošačke kulture i kritiku medijskog spektakla. Analizira se i vizuelna strategija fragmentacije.

10. Arman (Arman)

Arman je predstavljen kao umetnik nouveau réalisme-a, poznat po akumulacijama, destrukcijama predmeta i radovima koji komentarišu potrošačko društvo. Tekst analizira njegove serije uništenih muzičkih instrumenata, punih kontejnera i serijskih objekata. Ističe se kritika masovne proizvodnje i ironija prema kultu objekta.

11. Vasilij Kandinski (Vasili Kandinsky)

Tekst prikazuje Kandinskog kao osnivača apstraktnog slikarstva i kao teoretičara „unutrašnje nužnosti“. Naglašava se njegova sinestetička povezanost boje, linije i forme, kao i duhovni karakter dela. Analizira se njegovo delovanje u Bauhausu i razvoj geometrijski organizovane apstrakcije.

Peti broj Likovnih svezaka predstavlja širok presek moderne i savremene umetnosti XX veka, od simbolističkih vizija (Redon) i kubističke skulpture (Lipšic), preko ekspresivne figuracije (Bejkon) i metafizičkih prostora (de Kiriko), do pop-arta i vizuelne kulture masmedija (Vorhol, Rozenkvist). Završni deo posvećen je minimalizmu i apstrakciji (Džad, Stela), kao i umetničkim praksama koje istražuju odnos objekta i društva (Arman). Kroz analizu ovih autora sveska pokazuje kako se tokovi XX veka kreću od unutrašnje vizije ka industrijskoj stvarnosti, od personalnog iskustva ka sistemskim formama, čineći složenu mrežu estetskih, filozofskih i tehnoloških promena.

1. Rene Magrit (René Magritte)

Tekst naglašava Magritovu ulogu u razvoju konceptualnog slikarstva, ističući njegovu igru sa odnosom između reči, predmeta i slike. Posebna pažnja posvećena je njegovoj strategiji „vizuelnih paradoksa“ koji podrivaju uobičajeno poimanje stvarnosti. Ukazano je na Magritovu sposobnost da obično pretvori u misteriozno, što ga čini jednim od ključnih teoretičara vidljivog unutar nadrealizma.

2. Andre Deren (André Derain)

Tekst o Derenu predstavlja ga kao jednog od osnivača fovizma, podvlačeći njegovu ranu kolorističku eksploziju i slobodu u građenju forme. Ističe se njegov kasniji zaokret ka klasičnoj kompoziciji i umerenijem izrazu, što je u kontekstu modernizma tumačeno kao težnja ka stabilnosti i strukturi. Deren se postavlja kao autor koji je spojio avangardnu ekspresiju sa tradicijom.

3. Alberto Đakometi (Alberto Giacometti)

Naglašen je njegov egzistencijalistički pristup figuri — izdužena tela u praznom prostoru kao metafora ljudske usamljenosti. Tekst analizira kako je Đakometi izgradio sopstvenu skulpturnu „anatomiju“ koja više otkriva psihološko nego fizičko. Ističe se i njegov dijalog sa egzistencijalističkom filosofijom (Sartr, De Bovoar).

4. Anri Loran (Henri Laurens)

U fokusu je Loranova uloga u razvoju kubističke skulpture. Tekst ističe njegovu sintezu organskih, zaobljenih formi i kubističkih planova, što čini njegov rad mekšim i manje mehaničkim nego kod Braka ili Pikasa. Poseban akcenat je na harmoniji mase i praznine i na njegovoj afinitetnoj vezi sa mediteranskom plastikom.

5. Žan Deven (Jean Dewasne / Devain – u nekim izdanjima)

Deven je predstavljen kao predstavnik „abstraksionaizma hladnog tipa” (abstraction froide). Tekst analizira njegovu upotrebu industrijskih boja, ravnih površina i precizno definisanih linija. Devenova umetnost tumači se kao spoj moderne tehnologije i apstraktnog slikarstva, bez ličnog traga ili gesta.

6. Jozef Bojs (Joseph Beuys)

Tekst predstavlja Bojsa kao jednu od centralnih figura postmoderne umetnosti i konceptualnih praksi. Analiziraju se njegovi radovi u kojima se ističe pojam „društvene skulpture“ i uloga umetnika kao aktivnog učesnika u preoblikovanju društva. Istaknuta je upotreba neobičnih materijala (mast, filc) i umetnikov mit o sopstvenom identitetu.

7. Žan Ipustegi (Jean Ipoustéguy)

Prikazan je kao eksperimentalni vajar koji istražuje ljudsko telo kroz deformaciju, raspad i fragmentaciju. Tekst naglašava dramatičnost njegovih kompozicija, interesovanje za erotsko i anatomsko, kao i svedočanstvo o ranjivosti savremenog čoveka. Ipustegi se predstavlja kao naslednik ekspresivne linije evropske skulpture.

8. Vijera da Silva (Vieira da Silva)

Tekst naglašava kompleksne, labirintske prostore u njenim slikama, koji podsećaju na arhitektonsku grafiku ili mreže gradskih struktura. Njeno delo tumači se kao vizuelna topografija unutrašnjeg sveta. U analizi se ističu: perspektivna dezorijentacija, metafora beskraja i poetski karakter slike.

9. Sol Stajnberg (Saul Steinberg)

Tekst o Stajnbergu posvećen je njegovoj dualnoj poziciji između umetnosti i karikature. Ističe se njegova sposobnost da linijom komentariše civilizacijske apsurde, identitet, urbanu kulturu i moć medija. Stajnberg je prikazan kao crtač-filozof, a ne kao humorista, što ga čini specifičnim u korpusu moderne grafike.

10. Žorž Rouo (Georges Rouault)

Rouo je predstavljen kao autor između ekspresionizma i duhovne umetnosti. Tekst naglašava njegovu upotrebu teških kontura, vitražnu svetlost i empatičan odnos prema ljudskoj patnji. Njegova dela se tumače kao vizuelne propovedi o moralu i milosrđu.

11. Man Rej (Man Ray)

Tekst analizira Man Rejov doprinos fotografiji, dadi i nadrealizmu. Ističu se njegovi „rejografi“, eksperimenti sa svetlošću, kao i konceptualna priroda njegovog rada. Man Rej je prikazan kao umetnik koji proširuje granice medija i uvodi fotografiju u sferu avangardne umetnosti.

Likovne sveske 6 predstavljaju tematski slojevitu celinu koja obuhvata ključne tokove modernizma i postmoderne — od fovizma i kubizma, preko nadrealizma i metafizičkog slikarstva, do konceptualne umetnosti i vizuelne kritike savremenog društva. Zajednička nit tekstova jeste interesovanje za probleme prostora, identiteta, tela i vizuelne percepcije. Sveska pokazuje kako evropska umetnost 20. veka neprestano prelazi granice tradicionalnih žanrova, te kako od simbolističkih vizija (Redon, Rouo) i metafizičkih atmosfera (Kiriko iz drugih svezaka) stiže do radikalnih konceptualnih postupaka Jozefa Bojsa i eksperimentalnih medija Man Reja. U tom smislu, broj 6 funkcioniše kao pregled ključnih idejnih matrica moderne, postavljajući temelje za razvoj savremene umetničke prakse.