ISBN: Ostalo
Godina izdanja: 2005.
Autor: Domaći
Oblast: Istorija umetnosti
Jezik: Srpski

Zidno slikarstvo crkve Svetog Ahilija u Arilju / Dragan Vojvodić

Beograd 2005. Tvrd povez, zaštitni omot, ćirilica, ilustrovano, veliki format (23×31 cm), 300 strana.
Knjiga je, bukvalno, kao nova.


Ova monografija na obuhvatan način govori o istoriji i slikarstvu crkve Svetog Ahilija u Arilju koja je podignuta kao katedralni hram moravičke episkopije u poslednjim godinama XIII veka. Monografija iscrpno prati osobenosti ovog zidnog slikarstva u kome se prepoznaju izuzetno važni elementi u razvoju vizantijske i srpske umetnosti, kao i neponovljiv ukrštaj čitavog niza uticaja.

Monografija sadrži preko 40 reprodukcija u boji, preko 120 crnobelih reprodukcija, veliki broj crteža u tekstu i crteža fresaka. Na kraju knjige nalazi se i rezime na engleskom jeziku na preko 30 strana.


Zidno slikarstvo stare katedralne crkve Svetog Ahilija u Arilju čine dve različite hronološke celine. Po svojoj očuvanosti i spomeničkim vrednostima daleko je značajniji životopis starijeg dela hrama, nastao krajem XIII veka (1295/6-1296/7) po želji kralja Stefana Dragutina. Složeni tematski program ovog slikarstva, pored tradicionalnih elemenata, pokazuje i neka u ranijem slikarstvu nepoznata rešenja. Tako se, recimo, združivanje likova šestorice starozavetnih arhijereja u tamburu ariljske kupole može razumeti samo u kontekstu vizantijske umetnosti s kraja XIII veka, dok je uvođenje scena Stradanja Hristovih i Bogorodičinog žitija predstavljalo značajno bogaćenje programa naosa i novinu u okvirima srpskog srednjovekovnog slikarstva. Snažan pečat na ariljski tematski ansambl ostavila je ideologija vladajuće dinastije
Nemanjića. Po svojim ikonografskim rešenjima ariljske freske u osnovi pripadaju umetničkim i idejnim tokovima poslednje četvrtine XIII veka, mada su obeležene i određenim arhaizmima, kao i jasnim nagoveštajima umetnosti iz prvih decenija XIV veka. Preplitanja starog i novog umetničkog izraza pokazuju i stilske osobenosti slikarstva u Arilju. Kroz izmenjeni senzibilitet i nemirniji duh, novine u komponovanju i tretiranju forme slikari crkve Svetog Ahilija ipak nisu odlučnije dosezali do rešenja renesanse Paleologa. Svojim delom oni obeležavaju završnu, manirizovanu fazu monumentalnog stila XIII veka. Osim vremena nastanka, na tematski program, ikonografiju i stilske odlike ariljskih fresaka snažan uticaj su imali katedralna namena hrama i njegova posveta, odnosno okolnost da je u pitanju vladarska zadužbina koju su živopisali slikari dovedeni, po želji ktitora, verovatno iz Soluna. Od fresaka spoljašnje priprate, podignute posle oslikavanja glavnog dela hrama, očuvao se samo oštećeni Hristov lik u luneti nad južnim ulazom, nastao verovatno u drugoj ili trećoj deceniji XIV veka, a možda i nešto kasnije.